Źródło ilustracji: MOSG, KWP w Gdańsku.
Nie daj się spieniężyć
Przestępstwo handlu ludźmi to współczesna forma niewolnictwa będąca jedną z najcięższych zbrodni, godząca w wolność i godność ludzką. Zwalczanie tego procederu stanowi wyzwanie dla całej Unii Europejskiej. Corocznie od 15 lat obchodzony jest Europejski Dzień przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu. Policja, Straż Graniczna, instytucje rządowe i pozarządowe starają się uświadomić społeczeństwu czym jest handel ludźmi i jak nie stać się ofiarą tego przestępstwa. W realizację przedmiotowych działań wpisuje się również Pomorski Zespół do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi, powołany przez Wojewodę Pomorskiego.
Handel ludźmi
Handel ludźmi jest przestępstwem globalnym. Polega na wykorzystaniu człowieka przy użyciu zachowań, które w bezwzględności stosowania godzą w godność i wolność człowieka, naruszając przez to jego podstawowe prawa.
Za handel ludźmi uznawane są czynności sprawcze wskazane w art. 115 § 22 Kodeksu karnego, tj.
– werbowanie (nakłanianie, zjednywanie, zaciąganie),
– transport (przemieszczanie, przewożenie z zastosowaniem środków komunikacji),
– dostarczanie (umieszczanie w innym miejscu),
– przekazywanie (powierzanie, dawanie w celu dysponowania),
– przechowywanie (zatrzymywanie w jednym miejscu, przetrzymywanie w ukryciu),
– przyjmowanie osoby (zatrzymywanie przekazanej osoby).
Istotnym jest przy tym, że w celu wypełnienia znamion przestępstwa handlu ludźmi, wymienione wyżej czynności dotyczące zachowania sprawcy lub sprawców powinny zostać zrealizowane przy wystąpieniu co najmniej jednej metody lub środka, czyli:
– przemocy lub groźby bezprawnej,
– uprowadzenia, podstępu,
– wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,
– nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności,
– udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą.
Niezbędnym elementem w przypadku zakwalifikowania czynu jako wypełniającego znamiona przestępstwa handlu ludźmi jest również podjęcie określonego działania przez sprawcę w celu wykorzystania innej osoby, nawet za jej zgodą.
Przestępstwo handlu ludźmi polega na zniewoleniu osoby bez względu na jej wiek, płeć czy narodowość, przy pomocy szerokiego spektrum metod przestępczych, których finałem jest wykorzystanie osoby.
Wykorzystywanie osób w ramach przestępstwa handlu ludźmi może przyjmować bardzo różne formy. Przestępcy trudniący się tym procederem czerpią z niego olbrzymie korzyści finansowe. Według danych UNODC – Biura Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości – głównej instytucji światowej powołanej do walki z nielegalnym obrotem narkotyków i przestępczości międzynarodowej, handel ludźmi generuje rocznie obrót rzędu 32 miliardów dolarów. Dlatego przyjmuje się, iż handel ludźmi po handlu narkotykami stanowi drugi najbardziej dochodowy interes zorganizowanych grup przestępczych. Szacuje się, że na świecie może być nawet 40 milionów ofiar tego przestępstwa.
Do najbardziej podstawowych form wykorzystania zaliczamy:
– wykorzystanie w seksbiznesie,
– wykorzystanie do pracy przymusowej,
– wykorzystanie do żebractwa,
– niewolnictwo domowe,
– handel organami,
– eksploatacja kryminalna,
– wykorzystywanie osób do wyłudzania kredytów i świadczeń socjalnych.
W literaturze przyjmuje się trychotomiczny podział świata pod względem występowania zjawiska handlu ludźmi. Wyróżniamy kraje pochodzenia, kraje tranzytowe oraz kraje docelowego wykorzystania. Z reguły krajami pochodzenia są biedniejsze regiony świata dotknięte konfliktami zbrojnymi lub kryzysami ekonomicznymi. Obywatele tych państw są werbowani najczęściej fałszywą ofertą pracy i przewożeni do bogatszych części świata. Polska jest krajem pochodzenia, krajem tranzytowym oraz krajem docelowym wykorzystawania ofiar handlu ludźmi.
Zjawisko handlu ludźmi w Polsce obserwuje się od lat dziewięćdziesiątych. Specyfika działania służb zmienia się tak, jak zmieniają się metody postępowania sprawców. Należy wskazać, że bardzo dynamiczny rozwój nowych technologii sprawił, że to internet coraz częściej staje się miejscem, gdzie werbuje się osoby do wyjazdu za granicę.
Najbardziej rozwijającą się obecnie formą wykorzystania osób w ramach przestępstwa handlu ludźmi jest praca przymusowa, związana bardzo często z wakacyjnymi zagranicznymi wyjazdami w celu poszukiwania lub podjęcia pracy.
Znaczący wpływ na wzrost przestępstwa handlu mają bez wątpienia aktualne ruchy migracyjne, w ich legalnej oraz nielegalnej postaci, jak również szybkość i łatwość podróżowania oraz możliwość kontaktu poprzez sieć internetową.
Identyfikacja ofiar handlu ludźmi
Bardzo ważnym problemem w zakresie identyfikacji ofiar handlu ludźmi jest brak świadomości wykorzystanych ofiar o przysługujących im prawach w związku z faktem, że zostały one wykorzystane.
Jednymi z wielu podstawowych uprawnień przysługujących ofiarom handlu ludźmi są między innymi:
– Możliwość potwierdzenia legalności pobytu, w sytuacji, gdy przebywają one na terytorium RP nielegalnie (w ramach tak zwanego czasu na zastanowienie);
– Możliwość uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy m.in. z prawem do pracy;
– Możliwość uzyskania zezwolenia na pobyt stały przez ofiarę handlu ludźmi na szczególnych warunkach, już po 1 roku pobytu na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi.
– Niekaralności ofiar handlu ludźmi.
Pomorski Wojewódzki Zespół do spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi
Pomorski Wojewódzki Zespół Do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi powołany został Zarządzeniem Wojewody Pomorskiego nr 227/2015 z dnia 14 sierpnia 2015roku. Funkcjonowanie Zespołu posiada umocowanie prawne, określone w art. 22 pkt 15 Ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz.U.2019.1507 j.t.). Zespół jest ciałem doradczym i opiniotwórczym Wojewody Pomorskiego w zakresie koordynowania, w ramach systemu pomocy społecznej, działań w zakresie zapobiegania handlowi ludźmi, oraz wsparcia udzielanego ofiarom tego procederu. Jest też platformą skutecznej wymiany informacji dotyczącej przeciwdziałania handlowi ludźmi na terenie województwa pomorskiego.
Głównym celem Zespołu jest usprawnienie organizacji działalności prewencyjnej, wsparcia i reintegracji ofiar handlu ludźmi, pobudzenie aktywności lokalnych samorządów, fundacji i stowarzyszeń jak również podejmowanie działań mających na celu podnoszenie świadomości społecznej na temat procederu handlu ludźmi.
Logo Zespołu. Źródło ilustracji: MOSG, KWP w Gdańsku.
Przez sześć lat funkcjonowania Pomorski Wojewódzki Zespół do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi:
– przeprowadził szereg kampanii informacyjnych dotyczących bezpiecznych wyjazdów za granicę, wykorzystując zgromadzone w tym zakresie doświadczenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku, szczególnie nt. funkcjonowania legalnych agencji pośrednictwa pracy oraz zakresu usług Publicznych Służb Zatrudnienia w ramach EURES.
– stworzył sieć powiązań pomiędzy instytucjami zaangażowanymi w profilaktykę zjawiska handlu ludźmi, celem usprawnienia mechanizmów wsparcia i reintegracji ofiar handlu ludźmi.
– podjął kilkadziesiąt różnych inicjatyw: konkurs plastyczny adresowany do młodzieży szkół ponadpodstawowych, wystawy mobilne, konferencje, szkolenia, prelekcje, targi pracy, szkolenia pracowników MOPS, MOPR, współpraca międzyinstytucjonalna z Wojewódzką Radą Dialogu Społecznego, szkolenie operatorów telefonu nr 112, spotkania dla bezrobotnych, opracowywanie artykułów prasowych oraz informacyjnych, stoisko profilaktyczne podczas festiwalu Open’er Gdynia-Kosakowo, audycje radiowe.
W wyniku tych działań w tematyce handlu ludźmi członkowie Zespołu przeszkolili ponad 3 tys. osób.
Źródło ilustracji: MOSG, KWP w Gdańsku.
Ważne adresy internetowe i telefony:
Jesteś ofiarą lub świadkiem handlu ludźmi? Poinformuj Policję. Zadzwoń: +48 664 974 934
lub napisz na: handelludzmibsk@policja.gov.pl
Telefon zaufania dla ofiar i świadków handlu ludźmi:
+48 22 628 01 20 lub +48 22 628 99 99
Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne dla Ofiar Handlu Ludźmi: www.kcik.pl
Pomorski Wojewódzki Zespół ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi:
+ 48 58 307 71 56, 58 307 72 87
Opracowali:
Kmdr ppor. SG Robert Mroczek – Przewodniczący Pomorskiego Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi, funkcjonariusz Morskiego Oddziału Straży Granicznej w Gdańsku
Podkomisarz Barbara Gawłowicz-Witkiewicz – Członek Pomorskiego Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi, specjalista Wydziału Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Gdańsku
Czytaj również na portalu: netka.gda.pl