Fot. Kazimierz Netka.

Utworzenie 30 lat temu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zainaugurowało nową epokę w historii polskiej ekologii.

Szybka reakcja na nowe potrzeby społeczne i kolejne wyzwania w zakresie ocalania natury świata.

Nowe programy priorytetowe NFOŚiGW. Zidentyfikowano kolejne potrzeby. Ich zaspokajanie, usuwanie zagrożeń i następstw nieodpowiedzialnych działań, będzie wspierane unijnymi pieniędzmi w bieżącym (2014 – 2020) i następnym okresie finansowania w UE, czyli z następnego budżetu na lata 2021 – 2027.

Obchodzimy 15-lecie obecności Polski w Unii Europejskiej. Oceniamy, jakie dla nas ma znaczenie przynależność do Wspólnoty. Do UE Polska przystąpiła 1 maja 2005 roku, czyli 15 lat temu. Ta rocznica zbiegła się ze organizowanymi już po raz szósty w Polsce, Dniami Otwartymi Funduszy Europejskich (Dni te trwały od 10 do 12 maja 2019 roku). Poznajemy dotychczasowe dokonania, ale rząd i samorządy widzą kolejne potrzeby. Niebagatelną rolę w realizacji tych przedsięwzięć, ma dofinansowanie, przyznawane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, obchodzący 30-lecie swej działalności.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest liderem systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce. Przez 30 lat swojej działalności na poprawę stanu środowiska przeznaczył łącznie prawie 96 mld zł, a efekty dofinansowanych przedsięwzięć widać w całym kraju – powiedział minister środowiska Henryk Kowalczyk podczas konferencji z okazji jubileuszu 30-lecia NFOŚiGW, która odbyła się 13 czerwca 2019 roku w Warszawie.

Jak napisano na stronie internetowej Ministerstwa Środowiska, https://www.gov.pl/web/srodowisko/30-lat-narodowego-funduszu-ochrony-srodowiska-gospodarki-wodnej , kiedy powstawał Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), w Polsce mówiło się o kryzysie ekologicznym. Dla przykładu – jeszcze w 1989 r. niemal 100 proc. odpadów komunalnych w Polsce trafiało na wysypiska, a ponad 70 proc. ścieków komunalnych zrzucano do rzek i jezior. Utworzenie 30 lat temu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej otworzyło nową epokę w historii polskiej ekologii.

Przez trzy dekady swojej działalności NFOŚiGW na poprawę stanu środowiska w Polsce przeznaczył łącznie prawie 96 mld zł. Ponad połowę tej kwoty stanowiły środki krajowe (50,9 mld zł), a pozostałą część (45 mld zł) – wsparcie zagraniczne, przede wszystkim z unijnych Programów Operacyjnych Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Przez 30 lat działalności Narodowy Fundusz zawarł z beneficjentami łącznie ponad 31 tys. umów na realizację projektów z zakresu ochrony wód, ziemi, powietrza, przyrody, gospodarki komunalnej i gospodarki odpadami czy edukacji ekologicznej.

Działalność Funduszu realnie wspiera zrównoważony rozwój Polski. To ważny filar finansowania proekologicznych inwestycji, które służą poprawie stanu środowiska w Polsce, a tym samym przekładają się na jakość życia mieszkańców – podkreślił minister Henryk Kowalczyk.

Wśród przykładów efektów przedsięwzięć z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, zrealizowanych przy wsparciu ze środków Narodowego Funduszu w latach 1989-2018, jest budowa lub modernizacja ponad 1600 oczyszczalni ścieków oraz ponad 83 tys. km kanalizacji. Dofinansowanie (ze środków unijnych i krajowych) wyniosło 33,6 mld zł, przy łącznej wartości projektów wynoszącej prawie 87 mld zł. Działania te przyczyniły się do realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych.

Dzięki wsparciu finansowemu Narodowego Funduszu  wybudowano również m.in. 7 spalarni odpadów komunalnych o wydajności 1,1 mln ton rocznie oraz zwiększyła się masa odpadów poddanych odzyskowi (w tym recyklingowi) na poziomie 5,4 mln ton w ciągu roku.

Ponadto dzięki projektom dofinansowanym z NFOŚiGW zmniejszyła się w skali roku emisja SO2 o 800 tys. ton, ograniczona została też emisja pyłów o 260 tys. ton i emisja CO2 o 14,8 mln ton. Efekty ekologiczne i energetyczne działań Narodowego Funduszu to także produkcja energii z odnawialnych źródeł energii – 2,1 TWh w ujęciu rocznym oraz oszczędność energii – 3,4 TWh na rok. A to tylko nieliczne z przykładów, jak działania dofinansowane przez NFOŚiGW służą środowisku i obywatelom – napisano na stronie internetowej https://www.gov.pl/web/srodowisko/30-lat-narodowego-funduszu-ochrony-srodowiska-gospodarki-wodnej .

Co dalej? Czy NFOŚiGW ma plany na najbliższą przyszłość? A może już wszystko zostało uporządkowane? Wprost przeciwnie, powstają nowe problemy (np. wynikające ze zmian klimatu na Ziemi); jest jeszcze wiele do zrobienia. NFOŚiGW ma swe kolejne programy priorytetowe.

 

Fot. Kazimierz Netka

O tych programach poinformowano podczas konferencji, w NFOŚiGW w Warszawie, 9 maja. O tym, co zostanie zrobione – mówili wówczas m.in.: minister Henryk Kowalczyk, a także Marek Ryszka – p.o. prezesa NFOŚiGW, Anna Mańk – zastępca prezesa NFOŚiGW, Dominik Bąk – zastępca prezesa NFOŚiGW, Sławomir Kmiecik – rzecznik prasowy, dyrektor Departamentu Promocji i Komunikacji Społecznej NFOŚiGW. Szczegóły zamierzonych działań przedstawiali też Wojciech Stawiany – ekspert NFOŚiGW, Urszula Zając – dyrektor Departamentu Energii NFOŚiGW, Jarosław Roliński – dyrektor Departamentu Ochrony Ziemi NFOŚiGW.

Uczestnicy konferencji otrzymali też materiały na piśmie, z wykazem zakresów finansowania realizacji programów priorytetowych, Jakich? Oto informacja z NFOŚiGW:

Gospodarka wodno-ściekowa poza granicami aglomeracji, wapnowanie gleb, usuwanie folii rolniczych oraz porzuconych odpadów, a także adaptacja do zmian klimatu i unieszkodliwianie wyrobów zawierających azbest – to nowe obszary wsparcia na liście programów priorytetowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W tym roku to kolejne nowości obok ogłoszonych niedawno dwóch innych propozycji: „Ciepłownictwo powiatowe” oraz „Energia Plus”.

– Resort środowiska na bieżąco reaguje na pojawiające się nowe potrzeby społeczne i kolejne wyzwania w zakresie ekologii – podkreśla Minister Środowiska Henryk Kowalczyk. – Nie ograniczamy się jednak tylko do wąskich obszarów działania, ale skupiamy się na szerokofalowym wsparciu chociażby w sektorze rolniczym. Środki pochodzące z Narodowego Funduszu przekazywane są także na poziomie samorządu gminnego i powiatowego, ponieważ mają one tam największe przełożenie na Polaków i ich wzrastający standard życia. Poprzez NFOŚiGW wdrażane są nowe programy priorytetowe, które stale poszerzają krąg beneficjentów. Dzięki temu rozwiązują one, zwłaszcza w wymiarze lokalnym, problemy związane z ochroną wód, ziemi, powietrza i klimatu, a tym samym poprawiają jakość życia mieszkańców. Dlatego to wsparcie jest tak niebagatelne dla rozwoju Polski – zaznacza Minister Henryk Kowalczyk.

– Narodowy Fundusz prowadzi już prawie czterdzieści programów, których celem jest wspieranie środowiska w Polsce, w pięciu głównych obszarach: ochrony i zrównoważonego gospodarowania zasobami wodnymi, racjonalnego gospodarowania odpadami i ochrony powierzchni ziemi, ochrony atmosfery, ochrony różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów oraz w zakresie proekologicznych działań międzydziedzinowych – przypomina p.o. Prezesa Zarządu NFOŚiGW Marek Ryszka. – Przeznaczamy na te zadania zarówno środki krajowe, jak i zagraniczne, w tym zwłaszcza unijne, pochodzące z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Finansowanie ochrony środowiska jest najskuteczniejsze i najbardziej efektywne poprzez działanie w uspójnionym systemie, który NFOŚiGW tworzy wraz z 16 funduszami wojewódzkimi. I dlatego znaczną część nowych programów będziemy realizować ściśle współdziałając z WFOŚiGW – zwraca uwagę Prezes Marek Ryszka.

– Nowe programy Narodowego Funduszu stanowią znakomite uzupełnienie funkcjonującego od września ubiegłego roku programu „Czyste Powietrze”, z którego korzystają osoby fizyczne – podkreśla Wiceprezes Zarządu NFOŚiGW Artur Michalski. – „Energia Plus” i „Ciepłownictwo powiatowe” to działania skierowane do samorządów i przedsiębiorców, przede wszystkim tam, gdzie dotychczas pomoc finansowa nie trafiała. Chodzi tu zwłaszcza o mniejsze podmioty, które z różnych względów były pomijane czy wykluczane. Dzięki takiemu podejściu, obecnie jesteśmy w stanie wesprzeć niemal każde przedsięwzięcie służące zmniejszeniu zanieczyszczenia powietrza w Polsce – podsumowuje Wiceprezes Artur Michalski.

Ogólnopolski program gospodarki wodno-ściekowej poza granicami aglomeracji ujętych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych

Celem programu jest poprawa stanu gospodarki wodno-ściekowej poza granicami aglomeracji umieszczonych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK). Nabór wniosków rozpocznie się 17 czerwca br. i potrwa do wyczerpania środków (nabór ciągły). Program przewidziano na lata 2019-2023 – preferencyjne pożyczki za pośrednictwem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska (WFOŚiGW) – przewidziano na inwestycje związane z zaopatrzeniem w wodę oraz odprowadzeniem i oczyszczeniem ścieków obsługujące gospodarstwa domowe i agroturystyczne oraz obiekty użyteczności publicznej. Wśród przykładowych inwestycji wymienia się: lokalne oczyszczalnie ścieków dla budynków, osiedli mieszkaniowych oraz małych miejscowości o zwartej zabudowie o przepustowości powyżej 50 RLM (równoważna liczba mieszkańców), przydomowe biologiczne oczyszczalnie ścieków, podłączenia kanalizacyjne do budynków, ujęcia wody, stacje uzdatniania wody, sieć wodociągowa.

Ogólnopolski program regeneracji środowiskowej gleb poprzez ich wapnowanie

Celem programu jest wsparcie działań regeneracyjnych gleb zakwaszonych w wyniku oddziaływania czynników antropogenicznych. W latach 2019-2023 przewiduje się wydanie na ten cel nawet 300 mln zł (w zależności od faktycznego zapotrzebowania). Dofinansowane zostaną przedsięwzięcia w zakresie zakupu czystego składnika odkwaszającego (CaO oraz MgO), z wyłączeniem kosztu jego transportu i rozsiewania. Wsparcie waha się w przedziale: do 100-300 zł/t czystego składnika odkwaszającego (CaO oraz MgO) dla gospodarstw w zależności od powierzchni użytków rolnych. Beneficjentami programu są WFOŚiGW, a ostatecznymi odbiorcami korzyści będą właściciele lub posiadacze gruntów rolnych. Przewiduje się zaangażowanie środków WFOŚiGW (5-10% kosztów kwalifikowanych).

Usuwanie folii rolniczych i innych odpadów pochodzących z działalności rolniczej

Celem programu jest rozwój systemów zagospodarowania odpadów z tworzyw sztucznych z rolnictwa na poziomie lokalnym w oparciu o pilotażowe rozwiązania realizowane w gminach: Czerwin, Goworowo, Ostrów Mazowiecka, Rzekuń, Stary Lubotyń, Troszyn, Wąsewo. W latach 2019-2021 do dyspozycji będzie 10 mln zł na dofinansowanie przedsięwzięć w zakresie zbierania, transportu oraz odzysku lub unieszkodliwienia odpadów z folii rolniczych, siatki i sznurka do owijania balotów, opakowań po nawozach i typu Big Bag. Wsparcie w formie dotacji trafi do jednostek samorządu terytorialnego (JST), objętych programem pilotażowym. Ostatecznymi odbiorcami korzyści będą posiadacze ww. odpadów.

Usuwanie porzuconych odpadów

Celem programu jest ograniczenie zagrożenia dla życia ludzi lub możliwości zaistnienia nieodwracalnych szkód w środowisku spowodowanych porzuconymi odpadami. Dofinansowane zostaną przedsięwzięcia polegające na usunięciu i zagospodarowaniu niewłaściwie składowanych lub magazynowanych odpadów wraz z przeprowadzeniem remediacji powierzchni ziemi w zakresie skutków spowodowanych oddziaływaniem usuwanych odpadów. Możliwe jest uzyskanie wsparcia w formie dotacji (do 80% kosztów kwalifikowanych) lub pożyczki (do 100% kosztów kwalifikowanych).

Adaptacja do zmian klimatu oraz ograniczanie skutków zagrożeń środowiska

Celem programu jest podniesienie poziomu ochrony przed skutkami zmian klimatu i zagrożeń naturalnych oraz poważnych awarii, usprawnienie usuwania ich skutków oraz wzmocnienie wybranych elementów zarządzania środowiskiem. Nabór wniosków trwa od lutego i potrwa do wyczerpania środków (nabór ciągły). Budżet na lata 2019-2023 to ok. 30 mln zł (pożyczki, możliwość częściowego umorzenia). Przykłady przedsięwzięć do dofinansowania to m.in.: „zielono-niebieska” infrastruktura, likwidacja powierzchni nieprzepuszczalnych, systemy zagospodarowania wód opadowych i kanalizacja deszczowa; działania zapobiegające powodzi i suszy (np. zwiększanie retencji w ekosystemach); zaopatrzenie ludności w wodę do picia (np. budowa i modernizacja ujęć wód i stacji uzdatniania wody oraz sieci wodociągowych). Beneficjentami programu są m.in.: JST, jednostki tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki oraz spółki prawa handlowego, przedsiębiorstwa państwowe, państwowe osoby prawne.

Ogólnopolski program finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest

Celem programu jest wzrost ilości unieszkodliwionych odpadów zawierających azbest. Chodzi o min. 285 715 ton odpadów. Na takie projekty w latach 2019-2023 zarezerwowano 100 mln zł, przy czym kwota ta zwiększy się o min. 70 mln zł ze środków wojewódzkich funduszy. Pierwszy nabór wniosków o dotację rozpocznie się w połowie maja i potrwa do końca miesiąca (15-31.05.2019 r.). Na dofinansowanie mogą liczyć dwa rodzaje przedsięwzięć. Po pierwsze w zakresie demontażu, zbierania, transportu oraz unieszkodliwienia odpadów zawierających azbest, zgodne z gminnymi programami usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. Po drugie w zakresie demontażu, zbierania, transportu oraz unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest na obszarach dotkniętych klęską żywiołową lub dotkniętych zdarzeniami noszącymi znamiona klęski żywiołowej. Beneficjentem bezpośrednim programu są wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej a końcowym – gminy, działające na rzecz właścicieli lub posiadaczy obiektów budowlanych na jej terenie, które otrzymują wsparcie za pośrednictwem WFOŚiGW.

Ciepłownictwo powiatowe – pilotaż oraz Energia Plus

Celem tych dwóch programów jest zmniejszenie negatywnego oddziaływania przedsiębiorstw na środowisko, w tym poprawa jakości powietrza, poprzez wsparcie przedsięwzięć inwestycyjnych.

Nabór wniosków o dotacje i pożyczki rozpoczął się 1 marca br. Oba nabory zakończą się 20 grudnia 2019 r. Na ich realizację przewidziano łącznie 4,5 mld zł, w tym 500 mln zł na pilotaż Ciepłownictwo powiatowe oraz 4 mld zł na Energię Plus.

Program priorytetowy Ciepłownictwo powiatowe ma charakter pilotażowy i kierowany jest do przedsiębiorców produkujących energię cieplną na cele komunalno-bytowe, których większościowym udziałowcem jest jednostka samorządu terytorialnego (min. 70 proc.). W tym przypadku wnioskodawcy mogą starać się o: dotacje (do 30 proc.), pożyczki preferencyjne (od 1 do 300 mln zł na 20 lat, z możliwością umorzenia) oraz pożyczki komercyjne (na zasadach rynkowych).

Z kolei beneficjentami programu priorytetowego Energia Plus mogą być przedsiębiorcy, dla których przewidziano: dotacje (ale tylko dla technologii ORC), pożyczki preferencyjne (od 1 do 300 mln zł na 15-20 lat, z możliwością umorzenia) oraz pożyczki na zasadach rynkowych. To program, który odpowiada zidentyfikowanym potrzebom rynkowym polskiego przemysłu, wynikającym z przepisów prawa, zaostrzających się norm emisyjnych oraz ogólnych potrzeb związanych z rozwojem działalności biznesowej z poszanowaniem zasad zrównoważonego rozwoju.

Zakres wsparcia w obydwóch programach to możliwość dofinansowania przedsięwzięć skupiających się na: ograniczeniu lub uniknięciu szkodliwych emisji do atmosfery; zmniejszeniu zużycia surowców pierwotnych; poprawie efektywności energetycznej; nowych źródłach ciepła i energii elektrycznej; modernizacji/rozbudowie sieci ciepłowniczych oraz energetycznemu wykorzystaniu zasobów geotermalnych – poinformował Departament Promocji i Komunikacji Społecznej NFOŚiGW.

30 lat NFOŚiGW – co zrobiono?

Gdy powstawał Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), w Polsce mówiło się o kryzysie ekologicznym. Dla przykładu – jeszcze w 1989 r. niemal 100 proc. odpadów komunalnych w Polsce trafiało na wysypiska, a ponad 70 proc. ścieków komunalnych zrzucano do rzek i jezior.

Przez trzy dekady swojej działalności NFOŚiGW na poprawę stanu środowiska w Polsce przeznaczył łącznie prawie 96 mld zł. Ponad połowę tej kwoty stanowiły środki krajowe (50,9 mld zł), a pozostałą część (45 mld zł) – wsparcie zagraniczne, przede wszystkim z unijnych Programów Operacyjnych Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Narodowy Fundusz zawarł z beneficjentami łącznie ponad 31 tys. umów na realizację projektów z zakresu ochrony wód, ziemi, powietrza, przyrody, gospodarki komunalnej i gospodarki odpadami czy edukacji ekologicznej.

Wśród przykładów efektów przedsięwzięć z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, zrealizowanych przy wsparciu ze środków Narodowego Funduszu w latach 1989-2018, jest budowa lub modernizacja ponad 1600 oczyszczalni ścieków oraz ponad 83 tys. km kanalizacji. Dofinansowanie (ze środków unijnych i krajowych) wyniosło 33,6 mld zł, przy łącznej wartości projektów wynoszącej prawie 87 mld zł. Działania te przyczyniły się do realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych.

Dzięki wsparciu finansowemu Narodowego Funduszu  wybudowano również m.in. 7 spalarni odpadów komunalnych o wydajności 1,1 mln ton rocznie oraz zwiększyła się masa odpadów poddanych odzyskowi (w tym recyklingowi) na poziomie 5,4 mln ton w ciągu roku.

Ponadto dzięki zrealizowaniu projektów dofinansowanych z NFOŚiGW zmniejszyła się w skali roku emisja SO2 o 800 tys. ton, ograniczona została też emisja pyłów o 260 tys. ton i emisja CO2 o 14,8 mln ton. Efekty ekologiczne i energetyczne działań Narodowego Funduszu to także produkcja energii z odnawialnych źródeł energii – 2,1 TWh w ujęciu rocznym oraz oszczędność energii – 3,4 TWh na rok – napisano na stronie internetowej https://www.gov.pl/web/srodowisko/30-lat-narodowego-funduszu-ochrony-srodowiska-gospodarki-wodnej .

Kazimierz Netka

Czytaj również na portalu: netka.gda.pl