Na zdjęciu: Konferencja prasowa w Warszawie.Fot. Kazimierz Netka.

Wykorzystywanie naturalnych, podziemnych zasobów gorącej wody, pozwoli chronić klimat Ziemi, ale również da nam wiele innych korzyści. Czystsze będzie powietrze. Powstaną ośrodki wodolecznicze, baseny kąpielowe. Wzmocniona zostanie gospodarka, a wszystko to znacząco wpłynie na rozwój turystyki.

Geotermia, klimat, energetyka, turystyka, zdrowe powietrze. Droga do czystej energii i lokalnej samowystarczalności.

Geotermia w Polsce pomoże chronić klimat Ziemi. Czysta jak łza przytulność z głębin, czasami słona jak łza, atrakcyjna dla turystyki. Zmniejszenie emisji CO2, w porównaniu do ciepłowni węglowej, może sięgać nawet 90 procent.

NFOŚiGW a geotermia – fakty i ciekawostki Gminy a geotermia – nadzieje i obawy

Na razie podchodzą do tego ostrożnie. Nie są pochopnymi entuzjastami. Zdają sobie sprawę z kosztów, z ryzyka. Z możliwości niepowodzeń, z krytyki. Jednak z pionierami zawsze tak było; na Dzikim Zachodzie poznawano ich po tym, że rany po kulach mieli w plecach, gdyż biegli najszybciej. Strzelali do nich ci leniwi, który w wyścigu po lepsze przegrywali. W Polsce też są tacy pionierzy, w dążeniu do coraz większej czystości środowiska, są pierwsi w ochronie klimatu na Ziemi, w ochronie powietrza, którym oddychamy. To miasta i gminy, które po czystą, odnawialną energię sięgają tam, gdzie wzrok nie sięga, czyli głęboko w ziemię. Wspierani przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.

Źródło ilustracji: Prezentacja pt. „Potencjał i perspektywy wykorzystania zasobów geotermalnych w Polsce. Wspieranie przez PIG – PIB rozwoju geotermii średniotemperaturowej w Polsce”, którą przedstawił dr Mariusz Socha z Państwowego Instytutu Geologicznego, 11 czerwca 2018 roku w Gdyni, podczas konferencji pt. „Dobre praktyki i wzywania pomorskiej energetyki – transport, ochrona powietrza, odnawialne źródła energii”.

Będziemy opisywać tych pionierów, nagłaśniać ich sukcesy, doświadczenia, nadzieje, plany, które poznaliśmy w Gdyni, podczas konferencji: „Dobre praktyki i wzywania pomorskiej energetyki – transport, ochrona powietrza, odnawialne źródła energii”, a także w trakcie wyjazdu studyjnego, zorganizowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Na zdjęciu: Konferencja prasowa w Warszawie. Fot. Kazimierz Netka

Wstępne wiadomości na temat działań NFOŚiGW – wsparcia finansowego udzielanego na projekty dotyczące wykorzystania geotermii oraz czystości powietrza, uzyskaliśmy najpierw podczas konferencji prasowej w Warszawie. Oto zagadnienia poruszane podczas owej konferencji: Strategiczne cele i główne kierunki działania NFOŚiGW; Geotermia jako narzędzie walki ze smogiem; Finansowanie geotermii przez NFOŚiGW (środki krajowe i POIiŚ 2014-2020); Założenia nowego programu „Czyste Powietrze”, czyli wsparcie dla milionów Polaków. Wiedzę na te tematy, które można ująć wspólnym tytułem: „Walka ze smogiem i efektywne wykorzystanie OZE”, przekazali mam m.in.: Prezes Zarządu NFOŚiGW Kazimierz Kujda oraz Wiceprezesi: Piotr Woźny, Dominik Bąk, Anna Król, a także Sławomir Kmiecik – Dyrektor Departamentu Promocji i Komunikacji Społecznej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – rzecznik prasowy tej Instytucji. Wiedzą służyła również ekspert Beata Kuś – Kierownik Wydziału Geologii i Górnictwa z Departamentu Ochrony Ziemi NFOŚiGW.

Źródło ilustracji: Prezentacja pt. „Finansowanie rozwoju geotermii przez NFOŚiGW, którą 11 września 2018 roku w Warszawie przedstawił Dominik Bąk – wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Z przekazanych nam wiadomości można wysnuć jeden wniosek: geotermia może zarówno wpływać bardzo korzystnie na ochronę klimatu Ziemi, jak też na jakość powietrza, którym oddychamy. Dlatego, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – zgodnie z założeniami polityki energetycznej Polski dotyczącymi dywersyfikacji źródeł energii i położenia akcentów na stabilne odnawialne źródła energii – wprowadził do swojej oferty możliwość dofinansowania zadań wspierających wykorzystanie energii geotermalnej. Założenia te zakładają również decentralizację gospodarki energią i wprowadzenie tam, gdzie jest to możliwe z ekonomicznego i środowiskowego punktu widzenia, małych i ekologicznie bezpiecznych systemów energii cieplnej opartych o odnawialne źródła energii, w tym energii geotermalnej – wynika z informacji, przekazanych podczas konferencji i studyjnego wyjazdu.

Przekazując wiadomości o zasobach geotermalnych na Niżu Polskim. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oparł się m.in. na publikacji pt.: „Wody geotermalne Polski” autorstwa Wojciecha Góreckiego). Naukowcy Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (Wojciech Górecki i inni) stwierdzają, że z zasobów energii odnawialnej w Polsce, jedną z pierwszoplanowych ról w lokalnym i regionalnym bilansie nośników energii, może odegrać w najbliższej przyszłości energia pozyskiwana z wód geotermalnych. Wykorzystanie czystych ekologicznie zasobów energii geotermalnej jest realne i ekonomicznie uzasadnione dla wielu obszarów na Niżu Polskim, a także w Karpatach i Sudetach.

Podstawowe zasoby wód geotermalnych na Niżu Polskim związane są z warstwami wodonośnymi ery mezozoicznej. Wody geotermalne zakumulowane są tutaj przede wszystkim w formacjach piaszczystych dolnej kredy i dolnej jury. Wielkość obliczonych zasobów dyspozycyjnych energii geotermalnej dla wymienionych zbiorników mezozoicznych na Niżu Polskim wynosi 6,6 x 1018 J, co stanowi równowartość około 1,5 x 108 TOE/rok.

Na zdjęciu: Wiercenie do geotermii w Sochaczewie.Fot. Kazimierz Netka

Nie jest jednak aż tak dobrze, jak się wydaje. Dlatego, przy ocenie wielkości zasobów dyspozycyjnych i eksploatacyjnych oraz ocenie możliwości budowy instalacji geotermalnych należy wziąć pod uwagę następujące uwarunkowania:

• Energia uzyskana z wód geotermalnych może być wykorzystywana w miejscach wydobywania wód. Zasoby eksploatacyjne będą więc ograniczone do rejonów miast i miejscowości, rejonów przemysłowych, rolniczych i rekreacyjno-wypoczynkowych.

• Ze względu na znaczną kapitałochłonność inwestycji geotermalnych, lokalny rynek ciepłowniczy powinien być bardzo atrakcyjny, zdolny do przyciągnięcia inwestorów.

• Budowa instalacji geotermalnych w naturalny sposób ograniczona jest do obszarów, gdzie występują wody geotermalne o optymalnych własnościach.

Czynnikami decydującymi o opłacalności wykorzystania ciepła wód geotermalnych są m.in.: wydajność eksploatacyjna wód podziemnych; temperatura wód geotermalnych; głębokość zalegania warstwy wodonośnej; skład chemiczny wody/mineralizacja (zasolenie, które może powodować korozję urządzeń).

Instalacje geotermalne charakteryzują się znacznymi nakładami inwestycyjnymi, związanymi głównie z kosztami wierceń i bardzo niskimi kosztami bieżącej eksploatacji. Ponadto przeważająca część nakładów, ponoszonych na etapie budowy instalacji, jest niezależna od ilości ciepła odbieranego z eksploatowanej wody geotermalnej.

W celu zapewnienia niskich jednostkowych kosztów pozyskania ciepła konieczne jest zatem możliwie pełne wykorzystanie, w skali roku, potencjalnych zasobów energii cieplnej.

Zagadnienie powyższe sprowadza się do utrzymywania odbioru ciepła na możliwie wysokim, stałym poziomie w ciągu całego roku. Oba działania prowadzą do wzrostu rocznej produkcji ciepła, a tym samym do obniżenia jednostkowych kosztów energii cieplnej.

Na zdjęciu: W Poddębicach o geotermii opowiada Anna Karska – prezes zarządu spółki Geotermia Poddębice. Fot. Kazimierz Netka

Wody geotermalne są czystym ekologicznie źródłem energii

Energia pozyskana z pokładów geotermalnych jest przyjazną dla środowiska. Woda gorąca wydobywana otworem eksploatacyjnym z warstwy wodonośnej po przejściu przez wymiennik ciepła, wraca pod ziemię – jest zatłaczana w ten sam horyzont (poziom warstwy Ziemi) otworem chłonnym. Może być też, po schłodzeniu, wypuszczana do rzek, jeśli nie jest zasolona.

Na zdjęciu: Konferencja w Koninie. Fot. Kazimierz Netka

Jak wielkie może być zmniejszenie emisji zanieczyszczeń z tytułu funkcjonowania ciepłowni geotermalnej w porównaniu do emisji z ciepłowni węglowej o analogicznej co geotermalna produkcji ciepła, świadczą efekty, a jakie planowane są do uzyskania w mieście Konin. Zbudowanie ciepłowni geotermalnej o nominalnej mocy 12 MW pozwoli na wyeliminowanie zanieczyszczeń gazami i pyłami, co przedstawia poniższa tabela.

Składnik	Emisja zanieczyszczeń ciepł. węglowej E1 [kg/rok]	Emisja zanieczyszczeń ciepł. geotermalnej E2 [kg/rok]	Procentowe ograniczenie emisji 100%·(E1-E2)/E1 [%]
Benzo(a)piren	18,85	–	100,00
Sadza	848,25	–	100,00
Pył	530 156,36	17,01	100,00
CO2	24 740 630,05	2 303 639,10	90,69
CO	117 812,52	316,69	99,73
NOx*	47 125,01	2 252,03	95,22
SO2	188 500,04	–	100,00
Węglow. alifatyczne	23 562,50	105,09	99,55
Węglow. aromatyczne	23 562,50	45,04	99,81

* emisja tlenków azotu w przeliczeniu na NO2

Decentralizacja gospodarki energią i wprowadzenie tam, gdzie jest to możliwe z ekonomicznego i środowiskowego punktu widzenia, małych i ekologicznie bezpiecznych systemów opartych o odnawialne źródła energii, w tym energii geotermalnej jest celem Unii Europejskiej i Polski.

Na zdjęciu: Wizyta w Sieradzu.Fot. Kazimierz Netka

Geotermia jako najbardziej ekologiczne i perspektywiczne źródło energii cieplnej (a docelowo także elektrycznej) jest jednym z priorytetów NFOŚiGW skupionego na temacie walki ze smogiem i poprawą jakości powietrza. Narodowy Fundusz wspiera geotermalne przedsięwzięcia w ramach trzech instrumentów finansowych: dwóch realizowanych z budżetu krajowego oraz jednego działania unijnego finansowanego z Funduszu Spójności (Narodowy Fundusz jest instytucją wdrażającą dla I i II oś priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020):

• Program priorytetowy NFOŚiGW pn. Geologia i górnictwo, Część 1) Poznanie budowy geologicznej kraju oraz gospodarka zasobami złóż kopalin i wód podziemnych;

• Program priorytetowy NFOŚiGW pn. Poprawa jakości powietrza, Część 1) Energetyczne wykorzystanie zasobów geotermalnych;

• Unijne poddziałanie 1.1.1 Wspieranie inwestycji dotyczących wytwarzania energii z odnawialnych źródeł wraz z podłączeniem tych źródeł do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej.

Projekty geotermalne realizowane przez samorządy i wspierane przez NFOŚiGW to szansa na poprawę jakości powietrza. Przykładem dobrych praktyk w tym zakresie może być Gmina Szaflary, która niedawno ogłosiła przetarg na przeprowadzenie badań poprzedzających wykonanie najgłębszego w kraju odwiertu geotermalnego. Chodzi o badania sejsmiczne i magnetotelluryczne pod odwiert mający sięgać 5,2 km z możliwością pogłębienia do 7 km. Na takiej głębokości temperatura wody ma przekraczać 120 st. C. Pieniądze na ten cel pochodzą z realizowanego przez Narodowy Fundusz programu pn. Geologia i górnictwo, Część 1) Poznanie budowy geologicznej kraju oraz gospodarka zasobami złóż kopalin i wód podziemnych.

W ramach ww. programu NFOŚiGW podpisał już umowy na wykonanie odwiertów geotermalnych w gminach Tomaszów Mazowiecki (dofinansowanie w wysokości 13,36 mln zł), Sochaczew (10,43 mln zł), Turek (14,04 mln zł), Sieradz (10,59 mln zł), Koło (22,15 mln zł), Szaflary (44,93 mln zł) i Lądek-Zdrój (18,78 mln zł). Najgłębszy odwiert zostanie zrealizowany w gminie Szaflary, a najpłytszy w gminie Sochaczew (ok. 1,4 km).

Na zdjęciu: Spotkanie w Kole. O geotermii mówi Elżbieta Modrzejewska – zastępca burmistrza miasta Koła. Fot. Kazimierz Netka

Podczas wyjazdu studyjnego zorganizowanego przez NFOŚiGW w dniach 11 i 12 września 2018 roku, poznaliśmy atuty i koszty budowy urządzeń geotermalnych na przykładzie kilku projektów dofinansowanych przez Narodowy Fundusz. Oto miasta, które odwiedziliśmy, by efekty pomocy udzielonej im przez NFOŚiGW na wykorzystanie wód geotermalnych: Sochaczew, Poddębice, Sieradz, Konin, Koło. To miejscowości o odmiennej specyfice, wielkości, zamożności i można w nich zobaczyć, jak bada się złoża geotermalne i wydobywa gorącą wodę spod ziemi oraz jak buduje się instalacje, ciepłownie, sieci ciepłownicze itp.

Warto owe przedsięwzięcia porównać z efektami uzyskiwanymi w Geotermii Podhalańskiej S.A., która w tym roku obchodzi swoje 25-lecie. NFOŚiGW jest głównym akcjonariuszem spółki Geotermia Podhalańska, która zajmuje się wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii zawartych w wodach geotermalnych do celów: centralnego ogrzewania i przygotowania cieplej wody użytkowej, klimatyzacji, turystyki i rekreacji, balneologii. W dniu 12 maja 2016 r. decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki zatwierdzono taryfę dla ciepła ustaloną przez PEC Geotermia Podhalańska SA.

Źródło ilustracji: Prezentacja pt. „Potencjał i perspektywy wykorzystania zasobów geotermalnych w Polsce. Wspieranie przez PIG – PIB rozwoju geotermii średniotemperaturowej w Polsce”, którą przedstawił dr Mariusz Socha z Państwowego Instytutu Geologicznego, 11 czerwca 2018 roku w Gdyni, podczas konferencji pt. „Dobre praktyki i wzywania pomorskiej energetyki – transport, ochrona powietrza, odnawialne źródła energii”.

Oto kilka informacji o Geotermii Podhalańskiej:

• Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy: 16 akcjonariuszy, w tym m.in. NFOŚiGW – 89,91% akcji, Miasto Zakopane – 7,20%, Gmina Szaflary – 0,85%.

• Niecka Podhalańska tworzy ważny zbiornik wód termalnych i stanowi fragment centralno-karpackiego basenu paleogeńskiego rozwiniętego na podłożu późnokredowych płaszczowin wewnętrznokarpackich. Strefą zasilającą zbiornik wód termalnych Podhala jest masyw Tatr.

• W latach 1981 – 1997 wykonano na Podhalu 10 otworów wiertniczych. We wszystkich stwierdzono występowanie wód geotermalnych o temperaturze max. 86 ºC i wydajności do 550 m3/h (otwór Bańska PGP-1 eksploatowany przez PEC Geotermia Podhalańska SA). Wody te charakteryzują się niską mineralizacją do 3 g/l i wypływaniem pod własnym ciśnieniem na powierzchnię.

• PEC Geotermia Podhalańska SA wykorzystuje dwa dublety geotermalne o maksymalnej sumarycznej wydajności otworów produkcyjnych 670 m3/h. Pierwszy z dubletów stanowią otwór produkcyjny Bańska PGP-1 i otwór chłonny Biały Dunajec PGP-2, drugi to Bańska IG-1 i chłonny Biały Dunajec PAN-1.

  Warto poznać kilka ważnych dat z historii Geotermii Podhalańskiej:

Grudzień 1993 r. – powstanie Geotermii Podhalańskiej SA (z inicjatywy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej).

Luty 1994 r. – rejestracja Spółki Geotermia Podhalańska SA w Sądzie Rejestrowym w Nowym Sączu.

• Rok 2001 – likwidacja ostatniej osiedlowej kotłowni opalanej koksem w Zakopanem.

• Rok 2015 – osiągnięcie sprzedaży ciepła ponad 398 TJ/rok oraz przekroczenie 60 MW zamówionej mocy cieplnej.

• Rok 2016 – pierwsza w historii działalności Spółki obniżka cen ciepła sieciowego.

Źródło powyższych informacji: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Na zdjęciu: Wizyta na terenie prac wiertniczych w Kole. Fot. Kazimierz Netka

Jak więc widać, z energii geotermalnej warto w Polsce korzystać. Czerpiemy przy tym wiedzę z krajów, gdzie owo używanie wód geotermalnych jest o wiele łatwiejsze, np. w Islandii. Tam gorące wody służą do ogrzewania szklarni, w których mogą być hodowane egzotyczne owoce.

Czytaj również na portalu: netka.gda.pl

Kazimierz Netka