Fot. Kazimierz Netka.

Mało znane zasługi Gdańska w propagowaniu jednego z najpopularniejszych napojów świata.

Gdańszczanie zadziwiają Europejczyków od dawna. To w tym mieście działali Jan Heweliusz. Daniel Gabriel Fahrenheit czy Artur Schopenhauer. Naukowców takiej międzynarodowej rangi było w Gdańsku więcej. Jeden z nich to Jakub Teodor Klein. Czym on zasłynął? Pierwszy na kontynencie europejskim wyhodował… nasiona kawy! I tymi roślinami obdarowywał monarchów o innych sławnych ludzi.

Fot. Kazimierz Netka

Dlaczego teraz się o tym mówi? Bo mija akurat 300 lat od wyhodowania pierwszego w Europie kawowca, na innych kontynentach dającego owoce od tysiącleci. Z tej okazji, Wydział Biologii Uniwersytetu Gdańskiego oraz Kapituła Kulinarna Gdańskie Smaki, wspierane m.in. przez Bibliotekę Gdańską Polskiej Akademii Nauk oraz Bibliotekę Politechniki Gdańskiej zorganizowały specjalną uroczystą sesję naukową – w Bibliotece Uniwersytetu Gdańskiego.

 

Fot. Kazimierz Netka

Już wcześniej doceniono w Gdańsku Jakuba Teodora Kleina. Jego imię nadano jednemu z tramwajów. Uniwersytet Gdańsku ustanowił Medal, którym odznacza zasłużone dla nauki osoby. Podczas obchodów 300. rocznicy wyhodowania w Europie pierwszego ziarna kawy, tym medalem został uhonorowany Michał Targowski – dyrektor Gdańskiego Ogrodu Zoologicznego, pomagający Wydziałowi Biologii UG.

Tej uroczystości by nie było, gdyby nie Bogdan Kwapisiewicz – prezes Kapituły Kulinarnej Gdańskie Smaki – podkreślali naukowcy. Na sali obecny był też prof. Andrzej Januszajtis – Honorowy Obywatel Gdańska – reprezentujący Radę Programową Kapituły Kulinarnej Gdańskie Smaki.

Przy okazji podczas naukowej sesji, połączono kilka aspektów dokonać Jakuba Teodora Kleina. Ten człowiek ma na swym koncie wiele dokonań, nie tylko z zakresu botaniki. Prowadził badania również z zakresu zoologii, a niektóre jego poglądy w tym zakresie były bardzo kontrowersyjne, Jakub Teodor Klein twierdził na przykład, że jaskółki nie odlatują na zimę, a spędzają ja zanurzone w błocie lub wodzie.

Na uroczyste obchody 300-lecia wyhodowania po raz pierwszy w Europie krzewu kawowca przez gdańskiego przyrodnika Jacoba Theodora Kleina, zaprosili Dziekan Wydziału Biologii Uniwersytetu Gdańskiego – prof. Włodzimierz Meissner oraz Prezes Kapituły Kulinarnej Gdańskie Smaki – Bogdan Kwapisiewicz. Konferencję prowadziła prof. Joanna Jakóbkiewicz-Banecka – prodziekan ds. promocji i rozwoju Wydziału Biologii Uniwersytetu Gdańskiego.

 

Fot. Kazimierz Netka

Uroczystego otwarcia Konferencji dokonał Dziekana Wydziału Biologii Uniwersytetu Gdańskiego, prof. Włodzimierz Meissner.

 

Fot. Kazimierz Netka

Wykład: Kawa okiem botanika i fizjologa – wygłosili prof. Joanna Mytnik i dr Wojciech Glac, z Wydziału Biologii UG

Historia gdańskiego kawiarstwa – to tytuł wykładu, który wygłosiła Urszula Szybowska – kustosz, Biblioteki Politechniki Gdańskiej.

 

Na zdjęciu: Slajd z prezentacji kustosz Urszuli Szybowskiej. Fot. Kazimierz Netka

 

Fot. Kazimierz Netka

Wykład: Gdański przyrodnik Jacob Theodor Klein przedstawił dr hab. Piotr Rutkowski z Wydziału Biologii UG.

 

Fot. Kazimierz Netka

Wręczenia Medalu Jacoba Theodora Kleina w wybitnemu biologowi– Michałowi Targowskiemu, Dyrektorowi Gdańskiego Ogrodu Zoologicznego , dokonał prof. Włodzimierz Meissner – Dziekan Wydziału Biologii Uniwersytetu Gdańskiego.

 

Fot. Kazimierz Netka

Potem odbyła się prezentacja ikonograficzna gdańskiego kawiarstwa z przełomu XIX i XX wieku,

 

Fot. Kazimierz Netka

a także premierowy pokaz oryginalnego rękopisu listu JT Kleina. Pokaz przeprowadzili Janina Strehlau i Marcin Kurr z Archiwum Państwowego w Gdańsku.

Uczestnicy spotkania otrzymali sadzonki kawowców – ze zobowiązaniem, że na następnym spotkaniu, w 2019 roku, przekażą naukowcom wiadomości na temat przebiegu hodowli kawowca.

Uroczysta sesja naukowa dotycząca działalności Jakuba Teodora Kleina – zasłużonego dla europejskiej i światowej nauki gdańszczanina, była okazją do znaczącego poszerzenia z swej wiedzy nie tylko na temat historii kawy na świecie – jednego z najpopularniejszych napojów. Naukowcom nie brakowało humoru. Zebrani usłyszeli na przykład, że kofeina zawarta w kawie poprawia jędrność pośladków. Podobnie może być dzięki piciu herbaty, która również zawiera kofeinę pod nazwą: teina.

Początki kawy są w Etiopii. Do Europejczyków świadomość, że kawa może być napojem, dotarła w XVII wieku. W Gdańsku spożywano ja w specjalnych lokalach, zwanych kafehauzami. Wchłanianie kofeiny przez organizm człowieka trwa około 45 minut, a rozkład jej 2 – 5 godzin,a proces ten przyśpiesza nikotyna, czyli kto pali papierosy, ma większy apetyt na kawę. W Gdańsku, jako jedna z pierwszych, znana była kawiarnia Mombra.

 

Na zdjęciu: Slajd z prezentacji: „Gdański przyrodnik Jacob Theodor Klein”, którą przedstawił dr hab. Piotr Rutkowski z Wydziału Biologii UG. Fot. Kazimierz Netka

Jakub Teodor Klein z nazywany był gdańskim Linneuszem. A gdzie miał swój ogród botaniczny? To wiadomo: istniał on na ternie dzisiejszej ulicy Długie Ogrody.

 

Na zdjęciu: Slajd z prezentacji: „Kawa okiem botanika i fizjologa”, którą przedstawili prof. Joanna Mytnik i dr Wojciech Glac z Wydziału Biologii UG. Fot. Kazimierz Netka

Oto fragment życiorysu Jakuba Teodora Kelina, przedstawionego w Gedanopedii: „JACOB THEODOR KLEIN (15 VIII 1685 Królewiec – 27 II 1759 Gdańsk), prawnik, przyrodnik. W latach 1701–1706 studiował prawo, historię i matematykę w rodzinnym mieście, odbył podróż naukową po Europie. W Gdańsku od 1712 roku, w 1713–1758 sekretarz ► Rady Miejskiej. Początkowo nie znał języka polskiego i został zobowiązany do jego nauki, co wiązało się z planami władz Gdańska wysłania go jako rezydenta miasta na dwór króla polskiego Augusta II w Dreźnie i Warszawie. Na dworze królewskim przebywał w okresie 1714–1716, z polecenia Augusta II posłował do różnych krajów, co sprzyjało jego pasji zbierania roślin, owadów i zwierząt. Posiadał jedną z największych kolekcji przyrodniczych w Europie w XVIII wieku. W 1718 roku założył ogród botaniczny przy Langgarten (Długie Ogrody), na tyle sławny, że zwiedzali go m.in. car Rosji Piotr I i król pruski Fryderyk II. Rośliny tam hodowane zostały przedstawione w wydawanych przez Kleina katalogach (obecnie uważanych za zaginione). Zasłynął w Europie jako jeden z pierwszych, który wyhodował owoce krzewu kawowego. Uważany za prekursora badań fauny Morza Bałtyckiego. (…) [PP]”.

Czytaj również na portalu: netka.gda.pl

(K.N.)