Na zdjęciu: Uczestnicy konferencji. Fot. Kazimierz Netka.
Nauczyciele 8 razy częściej zapadają na choroby psychiczne
Nurzamy się w wojennej traumie – takie zdanie padło podczas IX Konferencji z cyklu Zdrowy Pomorzanin, pt. „Zdrowie w głowie. Wyzwania współczesnej edukacji”. Wyjaśnijmy: słowo trauma pochodzi z angielskiego i oznacza uraz psychiczny – czyli trwałą zmianę w psychice. Trauma wywoływana jest gwałtownym i przykrym przeżyciem. Jest przykrym odczuciem, a czasami tak ciężkim pogorszeniem psychiki, że zagraża zdrowiu, a nawet życiu. Może doprowadzić do znacznych zmian w postępowaniu osoby (np. wywołać depresję), która doznała urazu psychicznego. Psychika zaś to m.in. całokształt cech i procesów wewnętrznych człowieka, wywoływanych emocjami, związanych z intelektem, a także z predyspozycjami i doświadczeniem życiowym człowieka, jego odpornością na stres.
Przerażenie wojną napłynęło do nas nie tylko wraz z osobami uciekającymi z Ukrainy. Wszyscy czujemy zagrożenie takim niebezpieczeństwem. Ponadto, jeszcze zdajemy sobie sprawę z ciągłej możliwości ataku kolejnej mutacji koronawirusa. Do tego dochodzą coraz trudniejsze warunki materialne funkcjonowania naszych rodzin, bo żyjemy w pogłębiającej się w biedzie.
Fot. Kazimierz Netka
Podczas konferencji Zdrowy Pomorzanin, którą w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego, w środę, 19 października 2022 roku, zorganizował Pomorski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku, omówiono m.in. Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego. Przedstawiono wyniki badania ankietowego nauczycieli pt. „Dbam o siebie”. Konferencję prowadziła red. Joanna Matuszewska – dziennikarka z Radia Gdańsk:
Fot. Kazimierz Netka
Gości powitała Bożena Żuk – dyrektor Pomorskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku. Spotkanie to cieszyło się dużym uznaniem władz samorządowych województwa:
Fot. Kazimierz Netka
– Tym bardziej jest mi miło w sposób szczególny witać panią marszałkinię Agnieszkę Kapałę-Sokalską, a pani Hanny Zych-Cisoń, nie muszę państwu przedstawić, bo jest stałą bywalczynią naszych spotkań i naszych wspólnych działań – powiedziała Bożena Żuk. Witam pana Józefa Sarnowskiego – członka zarządu województwa pomorskiego i bardzo proszę o inaugurację naszego spotkania.
– Szanowni państwo, dla mnie ta konferencja jest bardzo ważna – potwierdził Józef Sarnowski – członek zarządu województwa pomorskiego:
Fot. Kazimierz Netka
Chcę powitać jeszcze raz panią Hannę Zych-Cisoń – to projekt byłej marszałkini naszego województwa i Haniu bardzo sobie to cenię. Myślę, że warto w tym projekcie uczestniczyć, To jest bardzo ważny projekt.
Miło mi powitać wszystkich przybyłych na IX już Konferencję Zdrowy Pomorzanin. Konferencja stała się okazją do prowadzenia systematycznego dialogu o tym, jak uczyć o zdrowiu i jednocześnie sprzyjając jego zachowaniu. W czasie spotkań organizowanych przez samorząd województwa pomorskiego, podejmowaliśmy wiele aktualnych tematów, wśród których kryzys zdrowia psychicznego znalazł już należne sobie miejsce. I to prawda, żeśmy wiele uczyli przez te wszystkie lata, jeżeli chodzi o nasze zdrowie psychiczne. Niektóre problemy jak choćby lepszy dostęp do poradni psychologiczno – pedagogicznych udało się przynajmniej częściowo rozwiązać. Inne pozostają nadal poważnym wyzwaniem. Jednocześnie pojawiają się kolejne problemy, często takie, które stają się trudne do rozwiązania i rzeczywiście walczymy cały czas chociażby o finansowanie tego projektu.
Debata o szkolnictwie na poziomie kraju, pozostaje, niestety, pod presją doraźnych celów i narracji politycznych, często zabarwionych ideologicznie. Zapewnienie odpowiednich środków na edukację jest warunkiem koniecznym, jednak daleko niewystarczającym do tego, abyśmy mogli systematycznie osiągać lepsze rezultaty, jakimi są nie tylko dobry poziom nauczania, ale i inwestowanie w bezcenną wartość, jaką jest zdrowie dzieci i młodzieży. Szkoła to miejsce, w którym zdobywa się wiedzę o organizmie człowieka, o zagrożeniach dla naszego zdrowia. Jednocześnie to, w jaki sposób zorganizowana jest i prowadzona edukacja, wpływa na rozwój prozdrowotnych nawyków, także oddziałujących na zdrowie w życiu dorosłym.
Fot. Kazimierz Netka
Dzisiejsza konferencja prowadzona jest w szczególnie kryzysowych okolicznościach. Jeszcze przed pandemią nie rozwiązano ostatecznie sporu o warunki pracy nauczycieli, którzy dziś, coraz częściej odchodzą z zawodu – cytat od pani przewodniczącej Okręgu Pomorskiego ZNP Elżbiety Markowskiej; walka cały czas trwa. Widzimy te wasze starania, ale również i my ze swojej strony próbujemy w jakiś sposób w tę tematykę wejść. Czas pandemii nie sprzyja stabilizacji i systematycznej poprawie warunków pracy oraz lepszemu wykorzystaniu potencjału szkół dla rozwoju zdrowego, młodego pokolenia. Dodatkowo w tym roku nauczyciele i uczniowie, i ich rodzice, musieli zmierzyć się z wyzwaniem związanym z koniecznością zapewnienia miejsca i środowiska nauczania dla ofiar wojny – młodych uchodźców. Dzisiaj, oprócz powyższych niezwykle poważnych wyzwań, samorządy stają przed problemami ekonomicznymi wywołanymi rosnącą inflacją. Nie jesteśmy w stanie i nie powinniśmy ignorować nakreślonych przed chwilą trudnych warunków. Nie zapominając o misji szkół każdego szczebla, tym bardziej próbujemy znaleźć odpowiedź na pytanie: jak zadbać o równowagę zarówno uczniów jak i nauczycieli. To jest ten początek, o którym mówiliśmy – o zdrowiu psychicznym, a więc całej naszej głowie, całym naszym mózgu.
Fot. Kazimierz Netka
Na koniec wystąpienia chciałbym wyrazić nadzieję na odnalezienie sposobów na utrzymanie równowagi w naszych głowach, a tym samym przyczynienie się do rozwoju jakże potrzebnych dla zdrowia, kompetencji. Życzę państwu owocnych obrad i oryginalnych, lecz możliwych do wdrożenia wniosków – powiedział Józef Sarnowski – członek zarządu województwa pomorskiego.
Podsumowanie tego, co się wydarzyło na poprzednich konferencjach, dokonała Hanna Zych Cisoń – wiceprzewodnicząca Sejmiku Województwa Pomorskiego.
– Zaczęliśmy do diety, od stylu życia, 11 lat temu – przypomniała pani przewodnicząca Hanna Zych-Cisoń:
Fot. Kazimierz Netka
– Pierwsze konferencje odbywały się co 2 lata. Wydawało się, że to wystarczy, ale tempo życia jest takie i tyle jest problemów, że spotykamy się coraz częściej i od kilku lat konferencje poświęcone są problemom psychicznym, psychologicznym. Od samego początku mówimy, że najważniejsza w budowaniu stylu życia dziecka jest na pewno rodzina. Ale bardzo duże znacznie ma również szkoła i dlatego konferencje są kierowane do nauczycieli. Niemniej, samorząd, poprzez stwarzanie odpowiednich warunków oczywiście ma też szalony wpływ. Wiemy, że rodzina jest zupełnie inna niż była 30 – 50 – 100 lat temu, więc może nie jest to konferencja dla rodziców, tylko dla nauczycieli, gdzie my, jako szkoła, musimy nadrabiać pewne braki w domu. Właściwie chcieliśmy tę konferencję w tym roku poświęcić innym zagadnieniom, bardziej związanym z ochroną środowiska, co jest problemem, co bardzo dobrze rozumieją też dzieci, ale poprzez sytuację, która nastąpiła na Ukrainie, poprzez wojnę, okazało się, że musimy wciąż drążyć temat psychicznego, psychologicznego wsparcia dzieci i młodzież. Mało tego, nauczyciele żyją tu i teraz, mają swe problemy rodzinne, mają kowidy, lockdowny, mają też wojnę. Mają lęki i mają jeszcze bieżące problemy, o których wie bardzo dobrze pani Markowska, która jest z nami i bardzo się cieszę, że pani przyszła. Myślę, że to wsparcie dla nauczycieli jest bardzo ważne – powiedziała pani przewodnicząca Hanna Zych-Cisoń.
Fot. Kazimierz Netka
– Najpierw, zanim oddamy głos ekspertom, organizatorzy mają niespodziankę i chcielibyśmy zbadać nastroje państwa przed rozpoczęciem tej konferencji – powiedziała prowadząca, red. Joanna Matuszewska. O szczegółach poinformował Marek Wróblewski z Pomorskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku. Nastroje zbadano dzięki informacjom, przekazywanym organizatorom za pośrednictwem smartfonów.
Pierwsze pytanie:
Z jakim samopoczuciem przybyłaś na konferencję?
Fot. Kazimierz Netka
Drugie pytanie:
Co wpłynęło na stan państwa samopoczucia?
Fot. Kazimierz Netka
Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego – wnioski i rekomendacje – zaprezentowała dr Izabela Łucka – przedstawicielka Pomorskiego Zespołu ds. Zdrowia Psychicznego:
Fot. Kazimierz Netka
Fot. Kazimierz Netka
Wyniki badań są zatrważające.
24,3 procent nauczycieli doświadcza kryzysu psychicznego.
Podsumowanie: warunkiem sukcesu jest podjęcie odpowiedzialności i początek widziałabym w tych, którzy nami zarządzają, czyli w szczeblu ministerialnym – mówiła dr n. med. Izabela Łucka. Ale wszyscy po kolei, ta oddolna świadomość, oddolne ruchy są najbardziej efektywne i tylko dzięki temu, że były oddolne, panie i panowie, którzy nami zarządzają, uznali ochronę zdrowia za to, czym trzeba się zająć.
Fot. Kazimierz Netka
Druga rzecz to realistyczna ocena potrzeb i możliwości ich realizacji.
Wracamy do środowiska, rezygnujemy z oddziałów stacjonarnych. Powołujemy jak najbliżej miejsca zamieszkania poradnie psychologiczno – psychoterapeutyczne. Wydaje mi się, że w naszym województwie, dzięki wsparciu pani marszałek i wszystkich samorządów, udało się osiągnąć coś takiego, że prawie każdy powiat (oprócz czterech) ma poradnię psychologiczno – psychoterapeutyczną czyli to, co jest najbliżej dziecka. Jeżeli popatrzmy dalej na podstawy opieki, powinniśmy mieć minimum 15 oddziałów dziennych lekarzy, żeby możliwa była intensywna opieka terapeutyczna, ale bez konieczności „wyjmowania” dzieci ze środowiska domowego: powinien być oddział dzienny, do którego dziecko idzie na zajęcia, na terapię i wraca do domu, do swego środowiska.
Fot. Kazimierz Netka
W tej chwili mamy w naszym województwie 2 oddziały. Reszta to są poradnie zdrowia psychicznego, gdzie czas oczekiwania, pamiętacie państwo, teoretycznie 7 dni, albo 72 godziny jak pilnie, a jest kilka miesięcy. To drugi poziom. A trzeci poziom – w naszym województwie mamy trzy poziomy, to trochę jak centra zdrowia psychicznego dla dorosłych – ma być kompleksowa opieka z wyjściem w środowisko, z możliwością przekazywania tego pacjenta w zależności od jego samopoczucia, od takiego wsparcia roboczo to nazwijmy: podstawowego, do wielospecjalistycznego. Tak funkcjonują te pilotażowe centra zdrowia psychicznego dla dorosłych i ten trzeci poziom referencyjności dla dzieci i młodzieży ma spełniać podobnie zadania. Mamy dwa centra w tej chwili, bez oddziału dziennego, dwa na całe województwo; to trochę mało – stwierdziła dr Izabela Łucka.
Chcę przedstawić kolejną osobę: Katarzyna Rodziewicz, psycholog w Pomorskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku, która przeprowadziła interesujące badania poziomu poczucia osobistego zadowolenia z życia prywatnego i zawodowego nauczycieli – zapowiedział red. Joanna Matuszewska.
– Ponieważ ta konferencja jest o wyzwaniach współczesnej edukacji, my, jako Pomorski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, postanowiliśmy przyjrzeć się temu, czy pomorscy nauczyciele potrafią zadbać o siebie. W tym celu przeprowadziliśmy badania – powiedziała Katarzyna Rodziewicz – przedstawicielka Pomorskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku:
Fot. Kazimierz Netka
I przedstawiła najpierw sposób – narzędzie badawcze – kwestionariusz:
Fot. Kazimierz Netka
a następnie wyniki badań:
Fot. Kazimierz Netka
Bardzo interesujący był wykład gościa z Uniwersytetu Śląskiego: prof. Marka Kaczmarzyka:
Fot. Kazimierz Netka
Nauczyciele 8 razy częściej zapadają na choroby psychiczne niż wynosi średnia w społeczeństwie – wynika z informacji przekazanych przez pana profesora. Te proporcje dowodzą, jak wielkie jest obciążenie ludzi, wykonujących zawód nauczyciela.
Ważna częścią konferencji była debata pt. „Jak żyć, pracować w niespokojnych czasach ?” – z perspektywy specjalistów. W dyskusji na ten temat, moderowanej przez red. Joannę Matuszewską, uczestniczyli m.in.: Barbara Wysocka z Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w Gdańsku, psycholog; Marzanna Mróz z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 2 w Gdyni, pedagog; dr Aleksandra Mańkowska z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego; Katarzyna Rodziewicz – przedstawicielka rodziców.
Fot. Kazimierz Netka
Temu, że nauczyciele żyją w poczuciu zagrożenia, sprzyja postawa roszczeniowa rodziców. Obydwie strony znajdują się zaś w bardzo trudnej sytuacji: nurzamy się w wojennej traumie – powiedziano podczas debaty.
Fot. Kazimierz Netka
Nic więc dziwnego, że trzeba dbać o siebie. W jaki sposób? O tym uczestnicy konferencji dowiedzieli się podczas wykładu pt. „Niekonwencjonalne sposoby dbania o dobrostan – podejście Self-Reg – ćwiczenia praktyczne”, który wygłosiła Monika Witkowska – certyfikowany trener mindfulness.
Zwieńczeniem konferencji, przed jej podsumowaniem, było drugie elektroniczne badanie nastroju uczestników „Dobrostan tu i teraz”.
Kazimierz Netka
Czytaj również na portalu: netka.gda.pl