Fot. Kazimierz Netka.

Odkrycia z granicy życia i śmierci

Westerplatte – jedno z najważniejszych polskich Pól Bitewnych – skrywa wiele tajemnic. Przez dziesięciolecia nie prowadzono na tym półwyspie dokładniejszych badań. Od kilku lat sytuacja ta się zmienia. Poznajemy bliżej to historyczne miejsce – głównie dzięki Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

Fot. Kazimierz Netka.

Jednymi z najważniejszych wydarzeń będą uroczystości pogrzebowe, które jutro, 3 listopada 2022 roku, rozpoczną się w Bazylice Św. Brygidy w Gdańsku, a zakończą 4 listopada 2022 roku na Westerplatte. Pochowani zostaną major Henryk Sucharski – dowódca obrony Wojskowej Składnicy Tranzytowej w 1939 roku oraz kilku Jego Żołnierzy. Wcześniej, dzisiaj, czyli 2 listopada 2022 roku, w Muzeum II Wojny Światowej odbyło się niezwykłe wydarzenie. Jego istotę odzwierciedla treść zaproszenia, które przekazała nam dr Zuzanna Szwedek-Kwiecińska – rzecznik prasowy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku:

Fot. Kazimierz Netka.

W przededniu uroczystości pogrzebowych obrońców Westerplatte oraz ich dowódcy mjr. Henryka Sucharskiego, w  imieniu dr. hab. Grzegorza Berendta dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, mam zaszczyt zaprosić na wyjątkowy briefing prasowy w ramach cyklu „Wejście w historię”, podczas którego zostaną zaprezentowane najcenniejsze eksponaty odnalezione na Westerplatte w czasie badań archeologicznych w 2022 r. Przykładowo, będzie można zapoznać się z historią oraz obejrzeć wzornik do map wojskowych należący do mjr. Henryka Sucharskiego bądź kpt. Franciszka Dąbrowskiego, jego zastępcy.

Z przyjemnością skorzystaliśmy z tego zaproszenia i mieliśmy możliwość obejrzenia z bliska kilku unikatowych eksponatów. O szczegółach mówili m.in.: prof. Grzegorz Berendt – dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku; Filip Kuczma – kierownik Działu Archeologicznego Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku; Wojciech Łukaszun – kierownik Działu Zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Briefing prowadziła dr Zuzanna Szwedek-Kwiecińska – rzecznik prasowy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

– To jest tak, że w natłoku bieżących obowiązków, wykonując kolejne zadania, czasami mijamy ważne wydarzenia; one zlewają się w ciągu z innymi, które z perspektywy czasu okazują się mniej istotne – mówił prof. Grzegorz Berendt – dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku:

Fot. Kazimierz Netka.

– Tymczasem dzisiaj w Muzeum uczestniczymy w eksponowaniu tego, co jest efektem tegorocznych prac naszych kolegów archeologów eksplorujących wytypowane przestrzenie na terenie Półwyspu Westerplatte. Jest to element prac prowadzonych od 2016 roku. Mówię o tym, co jest codziennie, a w pewnym sensie typowe, a co jest nadzwyczajne. Uświadommy sobie wszyscy, że te prace realizowane od 6 lat są pierwszymi w ramach 8 dekad, które upłynęły od zakończenia II wojny światowej. To jest naszym dziełem jako pracowników – tutaj wkładam na siebie „marynarkę” pana kierownika Filipa Kuczmy i jego kolegów, ich „kamizelki” robocze, bo chcę się ogrzać przy chwale, którą oni wprowadzą do naszego muzeum. Bo to są wyjątkowe obiekty, te, które sprawiają, że mamy szansę obejrzeć w Muzeum na wystawie stałej, na wystawach czasowych, na tych wystawach stałych, które są tworzone. To dotkniecie historii, to spotkanie z ludźmi tworzącymi załogę Składnicy ponad 82 lata temu, jest możliwe właśnie za sprawą odkryć, prac archeologów, współpracy archeologów i historyków w tej twórczej i bardzo owocnej – jak się okazuje – koegzystencji. Chcę podkreślić, że zapał, oddanie, intuicja i wiedza osób pracujących w Muzeum II Wojny Światowej wyszły przeciwko tym wszystkim, którzy bardzo długo negowali sens zajmowania się Westerplatte, badania tego, co na terenie Westerplatte się zachowało i poszukiwania dalszych źródeł mówiących o tym, co miało tam miejsce przed 1 września 1939 roku, w trakcie bitwy i po kapitulacji polskiej załogi. Cieszę się, jestem dumny, że mogę od strony organizacyjnej wspomagać koleżanki i kolegów z zespołu i jestem dumny, że Muzeum II Wojny Światowej przyczynia się nieprzerwanie od lat do lepszego rozpoznania tego miejsca, które już we wrześniu 1939 roku stało się symbolem poświęcenia polskich żołnierzy, ich gotowości walki i obrony polskich praw na terenie Gdańska.

Archeolodzy, dziękuję wam, ale dziękuje też wszystkim pracownikom, którzy pomagają wam w wykonywaniu waszych zadań – powiedział prof. Grzegorz Berendt – dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

– Dziewiąty etap badań archeologicznych na Westerplatte prowadzonych przez Muzeum II w Wojny Światowej w Gdańsku trwał pięć miesięcy – poinformował zebranych na konferencji Filip Kuczma – kierownik Działu Archeologicznego Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku:

Fot. Kazimierz Netka.

– W trakcie tegorocznych prac kontynuowaliśmy rozpoczęte rok temu poszukiwania miejsca śmierci i być może również pochówku jednego z obrońców Westerplatte: legionisty Mieczysława Krzaka. Ponadto odsłoniliśmy i udokumentowaliśmy relikty czterech schronów amunicyjnych. W obiektach tych, po ich rekonstrukcji, będzie przestrzeń nowopowstającego Muzeum Westerplatte i Wojny 1939. Nadzorowaliśmy również prace związane z budową nowego cmentarza żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte, a także zainicjowaliśmy próbę zlokalizowania stanowiska polskiej armaty, którą 1 września 1939 roku obrońcy używali do likwidacji stanowisk ogniowych położonych w Nowym Porcie.

Obecnie trwają nadzory nad remontem zabytkowego budynku dawnej elektrowni Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.

W trakcie tych badań udokumentowaliśmy szczegółowo za pomocą wykopów archeologicznych powierzchnię 860 metrów kwadratowych i pozyskaliśmy niemal 1500 zabytków. Spośród tych zabytków wybraliśmy 4 szczególne, które teraz chcemy państwu zaprezentować. Szczególne z tego względu, że można je powiązać z żołnierzami, którzy służyli na Westerplatte.

Prezentujemy polski orzełek wojskowy z czapki garnizonowej, spośród zbioru, który od 2016 roku udało nam się pozyskać. Orzełek jest o tyle wyjątkowy, że na tarczy ma wybity numer oddziału, do którego należał żołnierz, noszący ten orzełek. Był to 63. pułk piechoty w Toruniu. Żołnierze z tego pułku służyli na Westerplatte pomiędzy 1926 a 1933 rokiem.

Kolejne przedmioty są związane bezpośrednio z pracami nadzorowanymi przez nas na terenie cmentarza. W trakcie tych prac udało nam się pod dotychczas funkcjonującym przy starym założeniu cmentarnym chodniku odnaleźć trzy obiekty. Były to leje po pociskach lub bombach, które eksplodowały na Westerplatte w trakcie walk. W tych lejach odnaleźliśmy przedmioty związane z żołnierzami, którzy mieli swe kwatery w Willi Oficerskiej w 1939 roku. Był to komendant Składnicy major Henryk Sucharski oraz jego zastępca kapitan Dąbrowski. Jest to element zastawy stołowej z Kasyna Oficerskiego, które było zlokalizowane w Willi Oficerskiej. Ciekawym również przedmiotem jest wzornik do nanoszenia symboli na mapach wojskowych. Tego typu wzorniki były na wyposażeniu torby oficerskiej każdego oficera II Rzeczypospolitej. Te przedmioty były odnalezione bezpośrednio przy Willi Oficerskiej, w związku z czym możemy je wiązać właśnie z tymi dwoma oficerami, o których wspominałem.

Ostatnim przedmiotem jest manierka wojskowa, nosząca specyficzne ślady zniszczenia: przebicia odłamkami. Ta manierkę możemy wiązać z kolei z żołnierzami, którzy byli w obsadzie Wartowni numer 5, wartowni, która została zniszczona 2 września 1939 roku w trakcie bombardowania Westerplatte. W tej wartowni zginęło co najmniej siedmiu polskich żołnierzy, których będziemy, właśnie 4 listopada, chować w sposób godny, na owym Cmentarzu Wojska Polskiego na Westerplatte – powiedział Filip Kuczma – kierownik Działu Archeologicznego Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

– Po raz ostatni w tym roku otwieramy „Wejście w historię”. Jest to szczególnie dla nas ważny cykl, w którym pokazujemy to, co jest cenne, to co udało się nam w danym roku pozyskać – mówił Wojciech Łukaszun – kierownik Działu Zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku:

Fot. Kazimierz Netka.

– Są to najczęściej przedmioty pozyskane w formie darów, czy depozytu, poprzez zakupy, ale musimy też przypominać i pokazywać to, że źródłem naszych eksponatów są także prace archeologiczne, które pod przewodnictwem kierownika Filipa Kuczmy są prowadzone na Westerplatte.

Z uwagi na to, że w ramach „Wejścia w historię” chcemy podkreślać ważne historyczne dni, tutaj spotykamy się dzisiaj z uwagi na to, że w piątek będzie się odbywała uroczystość pochówku bohaterów – obrońców Westerplatte – na półwyspie, na nowym cmentarzu. Jest to na tyle ważne, historyczne wydarzenie, że w jego właściwie przeddzień chcieliśmy otworzyć „Wejście w historię” i państwo już mogli się z tymi niezwykle cennymi pamiątkami po obrońcach Westerplatte zapoznać – podkreślił Wojciech Łukaszun – kierownik Działu Zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

„Wejście w historię” to akcja, w ramach której na poziomie -1 Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (przy wejściu głównym) prezentowane są eksponaty związane z aktualnymi rocznicami, wydarzeniami wojennymi lub zagadnieniami okresu wojny i okupacji. Ideą cyklu jest przede wszystkim pokazanie eksponatów na co dzień nieprezentowanych w przestrzeni Muzeum, a związanych z interesującym zdarzeniami i osobistymi historiami. Więcej informacji znajduje się na: „Wejście w historię” – prezentacja najcenniejszych eksponatów odnalezionych na Westerplatte w czasie badań archeologicznych w 2022 r. | Muzeum II Wojny Światowej (muzeum1939.pl) – poinformowała dr Zuzanna Szwedek-Kwiecińska – rzecznik prasowy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

Kazimierz Netka

Czytaj również na portalu: netka.gda.pl