Fot. Kazimierz Netka.

Zadbał o zdrowie i edukację mieszkańców, uczynił Gdańsk stolicą Prus Zachodnich

Tak jak urodzony nad Wisłą w Toruniu, w 1473 roku Mikołaj Kopernik wstrzymał Słońce ruszył Ziemię, tak Leopold Winter, urodzony w 1823 roku nad Wisłą w mieście Świecie na Kociewiu, wstrzymał rozprzestrzenianie się w Gdańsku cholery i zapewnił gdańszczanom życie na poziomie najbardziej prestiżowych miast.

Kim był Leopold Winter? Po raz pierwszy szerzej na temat zasług tego człowieka mówili, na pokładzie żaglowca „Generał Zaruski” prezydent Gdańska Paweł Adamowicz oraz prof. Waldemar Ossowski – dyrektor Muzeum Gdańska. To było 3 lipca 2018 roku, podczas konferencji poświęconej V Światowemu Zjazdowi Gdańszczan.

Parę dni później, 7 lipca 2018 roku, nastąpiło uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej Leopolda Wintera – przy ul. Garbary w Gdańsku.

Na ilustracji: Slajd z prezentacji, którą przedstawił dr Janusz Dargacz. Fot. Kazimierz Netka.

Kolejne ważne wydarzenie związane z najlepszym nadburmistrzem Gdańska, miało miejsce 23 stycznia 2023 roku w Ratuszu Głównego Miasta Gdańska. Tam wykład na temat tego zasłużonego człowieka wygłosił dr Janusz Dargacz z Muzeum Gdańska – z okazji 200. rocznicy urodzin Leopolda Wintera.

To pierwszy wielki człowiek, któremu poświęcony jest taki wykład – dowiedzieliśmy się od dr. Andrzeja Gierszewskiego – rzecznika prasowego Muzeum Gdańska. Leopold Winter jest swą działalnością bardzo związany z tą instytucją muzealną bowiem to On, gdy był nadburmistrzem, założył Muzeum Gdańska.

Fot. Kazimierz Netka.

Wprowadzenia do wykładu dokonali dr Janusz Marszalec – zastępca dyrektora Muzeum Gdańska oraz radny Andrzej Stelmasiewicz – przewodniczący Komisji Kultury i Promocji Rady Miasta Gdańska.

Dzisiaj przypada 200. rocznica urodzin Leopolda von Wintera, a w lipcu będzie 130 rocznica śmierci – przypomniał dr Janusz Dargacz. Wtedy też zostanie otwarta wystawa plenerowa.

Jeśli mówi się o dokonaniach Leopolda von Wintera w Gdańsku, to najczęściej podkreśla się jego zasługi dla stanu sanitarnego miasta. Gruntowna poprawa czystości miasta nie była przeprowadzana od czasu pobytu Napoleona w Gdańsku. Jednak, unowocześnienie zaopatrzenia w wodę i odprowadzenia ścieków, przeprowadzone przez nadburmistrza Leopolda von Wintera, to była przebudowa systemu, który powstał bardzo dawno, bo jeszcze w średniowieczu i został zbudowany przez Krzyżaków. Gdańsk taki, jakim zastał go Leopold von Winter, nie cieszył się zbyt dużym prestiżem w Europie. Gdańsk uważano wówczas za peryferia Prus i jednocześnie pozostawał odcięty od polskiego zaplecza. Nie był to dobry czas dla Gdańska – mówił dr Janusz Dargacz.

Jak była droga Leopolda von Wintera do stanowiska nadburmistrza Gdańska? Pracę w ówczesnej administracji państwowej podjął jako urzędnik rejencyjny w Kwidzynie i Gdańsku. Był też asesorem w Malborku. W latach 1850 – 1859 sprawował funkcję landrata w powiedzie Lebus (Lubusz) z siedzibą we Frankfurcie nad Odrą. Potem pracował w Berlinie jako radca w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, następnie komisaryczny prezydent Policji w Berlinie. W 1862 roku otrzymał propozycję objęcia funkcji prezydenta rejencji Hohenzollern-Sigmaringen, a kierowano go tam w związku ze s zmiana sytuacji politycznej. Leopold von Winter nie Bardzo odpowiadał Bismarckowi, bo był zbyt łagodny – powiedział dr Janusz Dargacz.

Nadburmistrzem Gdańska Leopold von Winter został 23 września 1862 roku. Wybrany został bez sprzeciwów, przez Radę Miejską, na 12-letnia kadencję.8 grudnia 1862 roku ten werdykt został zaakceptowany przez króla Wilhelma I, z prawem Leopolda Wintera do tytułu nadburmistrza i noszenia łańcucha. Potem jeszcze dwukrotnie Leopold Winter wybierany był na 12-letnie kadencje nadburmistrza Gdańska: w 1874 i 1886 roku.

I tak oto Leopold von Winter, urodzony nad Wstęgą Kociewia (nazwa pochodzi od Lokalnej Grupy Działania „Wstęga Kociewia”), czyli nad Dolną Wisłą, umacniał się w działaniach na rzecz dobra Gdańska i jego mieszkańców.

W jakich dziedzinach miał największe dokonania? Teraz najczęściej mówi się o jego reformie wodociągowo – kanalizacyjnej w mieście. Jednak, największe zasługi Leopold Winter ma dla podniesienia poziomu oświaty w Gdańsku, w II połowie XIX wieku – dowiedzieliśmy się podczas wykładu dr. Janusza Dargacza.

Na ilustracji: Slajd z prezentacji, którą przedstawił dr Janusz Dargacz. Fot. Kazimierz Netka.

W 1863 roku Leopold von Winter przedstawił Plan reformy systemu szkolnego nadburmistrz Leopold von Winter przedstawił w 1863 roku. Przebudowa ta było konieczna, gdyż np. istniała niejednolita struktura, na którą składały się: szkoły elementarne, szkoły miejskie, szkoły dla ubogich. Żadna z 23 szkół elementarnych w Gdańsku nie mieściła się w obiekcie zbudowanym specjalnie dla niej, a większość nie należała do miasta. Warunki lokalowe w szkołach były fatalne: brakowało podwórek, pomieszczenia były ciasne, brudne i wilgotne. Nauczyciele otrzymywali niskie wynagrodzenie.

Na ilustracji: Slajd z prezentacji, którą przedstawił dr Janusz Dargacz. Fot. Kazimierz Netka.

Kolejnym dokonaniem nadburmistrza Leopolda von Wintera było zbudowanie wodociągów i kanalizacji. Pomagali mu w tym Julius Albrecht Licht – budowniczy miejski i urodzony na Żuławach inż. Eduard Friedrich Wiebe – projektant systemu.

Na ilustracji: Slajd z prezentacji, którą przedstawił dr Janusz Dargacz. Fot. Kazimierz Netka.

Do czasu nastania nadburmistrza Leopolda von Wintera, gdańszczanie korzystali w z wody dostarczanej Kanałem Raduni, zbudowanym przez Krzyżaków. Nie było odprowadzania ścieków; woda się z nimi mieszała. W efekcie, szerzyły siwe choroby. Najstraszniejsza była cholera. Epidemia ustała wkrótce po zainstalowaniu kanalizacji.

Żeby dostarczyć do miasta dobrą, zdrowszą wodę, postanowiono zbudować specjalne wodociągi, np. długości kilkunastu kilometrów, z Pręgowa do miasta. Gdańsk stał się pierwszym na kontynencie europejskim miastem, w którym prowadzono gospodarkę wodno – ściekową od źródła po oczyszczalnię ścieków. Powstały szpitale miejskie.

Ważnym dokonaniem nadburmistrza Gdańska Leopolda von Wintera było założenie Muzeum Miejskiego. Powstało ono w budynku dawnego klasztoru franciszkanów (został ten obiekt przekazany miastu, obecnie jest w nim Muzeum Narodowe). Muzeum powołano 30 marca 1870 roku, a jego otwarcie nastąpiło około 3 lata później.

Leopold von Winter wprowadził do Gdańska najpierw konne, tramwaje. W 1896 roku pojawił się pierwszy elektryczny tramwaj.

Na ilustracji: Slajdy z prezentacji, którą przedstawił dr Janusz Dargacz. Fot. Kazimierz Netka.

Bardzo ważnym wydarzeniem dla Gdańska był wzrost jego rangi w Prusach. Dzisiejsza stolica województwa pomorskiego i Żuław, stała się stolicą Prus z Zachodnich. Historię i zasięg przedstawiają poniższe ilustracje:

Istotne było też doprowadzenie kolei do Gdańska i poprawienie połączeń z innymi miastami. W 1867 roku zbudowano linię do Nowego Portu. W 1870 roku Gdańsk uzyskał, Koleją Pomorską, bezpośrednie połączenie z Berlinem. W roku 1877 powstał odcinek Malbork – Mława – wynika z informacji, które przedstawił dr Janusz Dargacz.

Na ilustracji: Slajd z prezentacji, którą przedstawił dr Janusz Dargacz. Fot. Kazimierz Netka.

Leopold von Winter urodził się w 1823 roku. Zmarł w 1893 roku. Za kilka miesięcy będzie obchodzona 130. rocznica śmierci tego zasłużonego dla Gdańska, człowieka.

Kazimierz Netka

Czytaj również na portalu: netka.gda.pl