Na zdjęciu: Pomnik pierwszego wojewody pomorskiego, rycerza Jana z Jani. Fot. Kazimierz Netka.

Kociewie – kraina ludzi oddanych Polsce

Mija 570 lat od rozpoczęcia pracy pierwszego w historii Polski wojewody pomorskiego – przedstawiciela króla polskiego na Pomorzu Gdańskim. W 1454 roku król Polski, Kazimierz Jagiellończyk powierzył pełnienie tej funkcji rycerzowi Janowi z Jani – z miejscowości na Kociewiu.

Dzisiaj otoczenie tej miejscowości, w gminie Smętowo w powiecie Starogard Gdański, można porównać pod pewnym względem z… Trójmiastem. Tam bowiem, w gminie Smętowo Graniczne, znajduje się Trójwieś, którą tworzą miejscowości: Kościelna Jania, Leśna Jania i wspomniana już Stara Jania – niedaleko węzła Kopytkowo na autostradzie A1 Amber One. W Starej Jani, przy szosie dojazdowej do autostrady, znajduje się pomnik Jana z Jani – pierwszego wojewody pomorskiego:

Fot. Kazimierz Netka.

Po Janie z Jani, w okresie I Rzeczypospolitej do czasu zaborów, pracowało jeszcze około 40. wojewodów pomorskich, a wielu z nich związanych było z Kociewiem. W I połowie XVII wieku stolicą województwa pomorskiego zostały, do 1772 roku, Skarszewy – miasteczko na Kociewiu. Herbem województwa pomorskiego był czerwony gryf na białym polu.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, pierwszym wojewodą pomorskim w II Rzeczypospolitej został Stefan Łaszewski. Jest on również związany z Kociewiem. Jego grób znajduje się na cmentarzu w Pelplinie. Wojewoda pomorski Stefan Łaszewski zmarł w 1924 roku, czyli 100 lat temu:

Fot. Kazimierz Netka.

Zaraz po Stefanie Łaszewskim, wojewodą był Jan Brejski, urodzony w Pączewie na Kociewiu, działacz narodowy i polonijny, dziennikarz, wydawca, poseł na Sejm Ustawodawczy. Grób Jana Brejskiego (zmarł w 1934 roku, czyli 90 lat temu) i pomnik znajduje się w Toruniu – w okresie międzywojennym stolicy województwa pomorskiego.

Na zdjęciu: Kościół w Pączewie:

Fot. Kazimierz Netka.

Zasłużonych podczas zaborów ludzi z Kociewia jest wielu. Jeszcze jeden godzien jest zapamiętania,, z innych względów, To najwybitniejszy nadburmistrz Gdańska, urodzony na Kociewiu Leopold Winter.

Oto tablica pamiątkowa, umieszczona w Gdańsku, przy ul. Garbary:

Fot. Kazimierz Netka.

Urodzony w Świeciu Leopold Winter był nadburmistrzem Gdańska w latach 1863–1890. Za jego 27-letniej kadencji Gdańsk wkroczył w erę nowoczesności. W ciągu ćwierci wieku zmodernizowano instalacje wodno – kanalizacyjne, zreorganizowano miejskie szkolnictwo i wybudowano nowe szkoły, nowoczesny szpital miejski. Zaczęły powszechniej jeździć tramwaje konne. Otwarto nowe połączenia kolejowe Gdańska z Berlinem i z Warszawą.

Oto, co jeszcze zauważyliśmy: w stolicy duchowej Kociewia i stolicy Diecezji Pelplińskiej, jest odstawiony pod płot nagrobek z płytą, na której umieszczono napis m.in taki: Ś. P. PP Edmund Kamrowski, urodzony 10 października 1890 roku, dowódca baonu 63 pułku Poległ za ojczyznę 2 sierpnia 1920 roku pod Brześciem. O Memento proszą stroskani rodzice:

Fot. Kazimierz Netka.

Natomiast na cmentarzu w Barłożnie gmina Skórcz też jest wiele grobów zasłużonych w walce o polskość. W Wolnym Mieście Gdańsku pracował ksiądz Bronisław Komorowski (zamordowany w niemieckim obozie Stutthof), dzisiaj błogosławiony. W Barłożnie znaleźliśmy grób Jego Matki:

Fot. Kazimierz Netka.

Polska i województwo pomorskie mogą szczycić się przed światem posiadaniem unikatowego zabytku: XV-wiecznej Biblii z drukarni Jana Gutenberga, a istniejącej do naszych czasów dzięki ludziom m.in. z Kociewia:

Fot. Kazimierz Netka.

To jedna z pierwszych ksiąg drukowanych metodą przemysłową, będąca symbolem rewolucji technicznej, przemysłowej w przekazywaniu i upowszechnianiu wiedzy, w edukacji, w informowaniu, w porozumiewaniu się ludzi. Ta Biblia – unikatowe dzieło – znajduje się na Kociewiu. Reprint można oglądać w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie (oryginał jest pilnie strzeżony).

Kazimierz Netka

Proszę, czytaj również na portalu: netka.gda.pl