Fot. Kazimierz Netka.
Gra boczna, ale w wielu kościołach miałaby rangę muzyki głównej
Niezwykła historię przedstawiono podczas konferencji, poświęconej pokazowi odrestaurowanych organów bocznych w Centrum Św. Jana w Gdańsku. Organy te powróciły na swe miejsce w zrekonstruowanej formie po 75 latach nieobecności. Oryginalny, odnowiony jest prospekt – przednia część zewnętrznej obudowy .
Konferencję poprzedziła krótka prezentacja barw dźwięków unikatowego instrumentu. Wykonawcą muzyki był artysta dr hab. Andrzej Mikołaj Szadejko – dyrygent, kierownik artystyczny.
O historii Kościoła Św. Jana w Gdańsku, o ratowaniu tej świątyni, o rekonstrukcji organów bocznych mówili m.in.:
Renata Malcer-Dymarska – Zastępca Dyrektora Nadbałtyckiego Centrum Kultury;
Iwona Berent – Kierownik Działu Opieki nad Zabytkami Nadbałtyckiego Centrum Kultury;
Mieczysław Struk – marszałek województwa Pomorskiego oraz
dr hab. Andrzej Mikołaj Szadejko.
Kierownikiem Centrum św. Jana jest Waldemar Krótki
Więcej wiadomości na temat historii tego Kościoła znajduje się na stronie http://www.nck.org.pl/index.php/pl/centrum-sw-jana/historia-centrum-sw-jana . Informacja na temat odbudowy organów – na stronie internetowej http://www.nck.org.pl/pl/wydarzenie/4555/sw-jan-od-nowa-inauguracja-organow-bocznych-w-centrum-sw-jana . Oto zapis:
Po 75 latach powraca na swoje dawne miejsce w zrekonstruowanej formie jeden z najświetniejszych instrumentów osiemnastowiecznej Europy, którego nowoczesne rozwiązania technologiczne były w tamtym czasie przez znawców stawiane za wzór dla innych instrumentów. 30-głosowy instrument powstał wraz z chórem muzycznym w latach 1760-61 jako drugi instrument pomocniczy dla organów głównych. Budowniczym tego najnowocześniejszego instrumentu w owym czasie w Europie był Johann Rhode, uczeń Andreasa Hildebrandta z Gdańska, współpracownik Christiana Obucha na Pomorzu i Warmii, oraz Jonasa Grena i Petera Strahla w Szwecji. Przepiękną snycerkę i oprawę rzeźbiarską prospektu organowego wykonał Johann Heinrich Meissner, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy działających nad Bałtykiem. Bogato rzeźbiony i złocony prospekt organowy dzięki ewakuacji z kościoła w latach 1943-44 szczęśliwie zachował się w całości i został poddany konserwacji. Prace prowadzone były pod kierunkiem konserwatorki p. Jolanty Pabiś-Ptak oraz przy zaangażowaniu całego zespołu firmy Pracownie Konserwatorskie „DART” pod kierunkiem pp. Jacka Dyżewskiego i Bartłomieja Wieloszewskiego.
Instrument – zniszczony w marcu 1945 r. – musiał zostać jednak odtworzony. Główna ideą, która przyświecała tej realizacji była maksymalna wierność oryginałowi, co udało się osiągnąć niemal w 100 % dzięki profesjonalnej pracy polsko-belgijskiego konsorcjum firm organmistrzowskich Guido Schumachera z Eupen w Belgii i Szymona Januszkiewicza z Pruszcza Gdańskiego. Intonacja i strojenie zostały powierzone wybitnemu organmistrzowi z Łotwy – Janisowi Kalninsowi. Całość projektu była prowadzona przez Iwonę Berent z NCK, która od 2006 r. konsekwentnie kieruje rewitalizacją całego kościoła oraz dr hab. Andrzeja Szadejko – autora badań i koncepcji rekonstrukcji organów, który pełnił nadzór nad projektem, a obecnie jest kuratorem instrumentu.
Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku, na mocy umowy z Archidiecezją Gdańską zawartej w roku 1995, zarządza odbudową kościoła św. Jana i jego adaptacją na centrum kultury – Centrum św. Jana. Rekonstrukcja organów bocznych w północnym ramieniu transeptu kościoła była jednym z największych wyzwań II etapu projektu pn. „Rewaloryzacja i adaptacja kościoła św. Jana na Centrum Św. Jana – etap II” realizowanego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Woj. Pomorskiego na lata 2014-2020, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. – napisano na stronie internetowej http://www.nck.org.pl/pl/wydarzenie/4555/sw-jan-od-nowa-inauguracja-organow-bocznych-w-centrum-sw-jana .
Podczas konferencji mówiono również o tym, jak ocalano zabytki z wnętrza świątyni. Otóż, w latach 1943 – 1944 część wyposażenia wywieziono na teren Żuław. Dzięki temu nie zostały zniszczone. Po wojnie wróciły do Gdańska i były przechowywane w magazynach konserwatorskich, około 70 lat. Teraz wracają do świątyni, która rest rewitalizowana dzięki wsparciu z budżetu Unii Europejskiej. Zakończenie II etapu rewitalizacji i podsumowanie tych działań planowane jest na jesień bieżącego roku.
Zwieńczeniem konferencji było wykonanie przez dr. hab. Andrzeja Szadejkę utworu Domenico Bellando pt. „Marsz Pontyfikalny”. Brzmienie piszczałek, a właściwie kunszt wykonania jest taki, że chociaż muzyka ta rodzi się na instrumencie zwanym bocznym, to w wielu kościołach byłyby to organy najważniejsze.
Tekst i zdjęcia: Kazimierz Netka
Czytaj również na portalu: netka.gda.pl