Fot. Kazimierz Netka.
Tczew jest miastem, posiadającym bogatą kolekcję konstrukcji mostowych, począwszy od połowy XIX wieku aż po połowę wieku XX
Fot. Kazimierz Netka.
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku obejmuje w swe użytkowanie obiekt, tak samo znaczący dla historii, jak Westerplatte. Można powiedzieć, że ów obiekt jest symbolem najważniejszym w Europie, jeśli chodzi o rozpoczęci przez hitlerowców niszczenia świata. To drogowy most przez Wisłę w Tczewie, będący łącznikiem Kociewia z Żuławami, dzisiaj unikatowy skarb historii .W pomieszczeniach zachodniego przyczółka tego mostu, powstanie Oddział Muzeum II Wojny Światowej
Fot. Kazimierz Netka.
W sobotę, 26 marca 2022 roku, w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku doszło do spotkania, podczas którego podpisano porozumienie o współpracy pomiędzy wspomnianym Muzeum a Powiatem Tczewskim. Dyrektor Muzeum i Starosta Tczewski podpisali dokument, którego celem jest określenie zasad współpracy pozwalającej w przyszłości na utworzenie Oddziału Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku na terenie zabytkowego fragmentu mostu w Tczewie. To wydarzenie na skalę Europy. Zabytkowy Most Tczewski ma bowiem w historii naszego kontynentu ważne miejsce. Dlatego, na uroczystość podpisania dokumentów przybyli licznie goście. Wśród nich byli: poseł na Sejm RP – Kazimierz Smoliński, starosta tczewski – Mirosław Augustyn, pomorski wojewódzki konserwator zabytków – Igor Strzok, a także Grzegorz Berendt – dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz zastępca dyrektora tego Muzeum ds. organizacyjnych – Waldemar Szulc.
Prowadząca uroczystość, Zuzanna Szwedek-Kwiecińska – rzecznik prasowy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, powitała również przedstawicieli powiatu tczewskiego, m.in.: przewodniczącą Rady Powiatu Tczewskiego – Barbarę Kamińską; wiceprzewodniczącego Rady Powiatu Tczewskiego – Witolda Sosnowskiego; członka zarządu Powiatu Tczewskiego – dr. Krzysztofa Kordę.
Doprowadzenie do podpisania tego porozumienia, to wielki sukces działaczy ze stowarzyszenia Społeczny Komitet Odbudowy Mostu. Reprezentanci tej organizacji też byli naocznymi świadkami owego wydarzenia – podpisania ważnego dokumentu, dającego możliwość urzeczywistnienia planów odbudowy mostu – co jest ważne dla mieszkańców Żuław – a także uczynienia z niego dużej, międzynarodowej atrakcji historycznej i turystycznej.
Fot. Kazimierz Netka.
– Porozumienie które podpisaliśmy jest niezbędne do tego, aby nasza instytucja wystąpiła do organu prowadzącego prosząc o przyznanie środków na to, aby Muzeum II Wojny Światowej opracowało program funkcjonalno – użytkowy, przygotowujący się do zagospodarowania przestrzeni, która w warunkach budowlanych zostanie nam oddana do zagospodarowania przez głównego inwestora, głównego budowniczego mostu w Tczewie, czyli Starostwo Powiatowe – poinformował Grzegorz Berendt – dyrektor Muzeum II Wojny Światowej. – My za zgodą naszego organu prowadzącego i dzięki środkom które uzyskamy z Warszawy, będziemy w stanie wypełnić treściami muzealnymi zachodni przyczółek, który w części jest już gotowy oraz portal, który dopiero powstanie. Istotne jest to, że całość tego przedsięwzięcia ze strony konstrukcyjnej będzie realizowana przez jeden podmiot. Prace będą nadzorowane przez Starostwo Powiatowe, natomiast nam jako muzealnikom, historykom, pozostanie wypełnić tę powierzoną nam przestrzeń, bo będziemy użytkownikami, a nie właścicielami tej przestrzeni. Nam pozostanie wypełnić tę przestrzeń jak najciekawszymi treściami, które będą dotyczyły miejsca zajmowanego przez mosty w dziejach militarnych naszej cywilizacji. W tym miejscu oczywiście musi się znaleźć i się znajdzie opowieść o moście tczewskim, który był dumą jego twórców w XIX wieku i też opowieść o doświadczeniach wojennych, począwszy od 1 września 1939 roku po wiosnę 1945 roku. To jest nasze zadanie, gdy my będziemy partycypować w miarę właśnie w granicach wyznaczonych nam porozumieniem czy przez umowę, w tym wielkim istotnym przedsięwzięciu, jakim jest rekonstrukcja mostu tczewskiego – powiedział dyrektor prof. Grzegorz Berendt.
Poparcia tej współpracy pomiędzy Muzeum II Wojny Światowej a Starostwem Powiatowym w Tczewie udziela dr Jarosław Sellin – wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego. Pan minister nie mógł przybyć na uroczystość, ale przysłał list, który odczytał Kazimierz Smoliński – poseł na Sejm RP.
Fot. Kazimierz Netka.
Ponadto, pan poseł Kazimierz Smoliński podkreślił w swej wypowiedzi, że bardzo się cieszy z tego, że przywrócona będzie tczewskiemu mostowi XIX-wieczna świetność i dodatkowo zostanie zrealizowany oddział Muzeum II Wojny Światowej, który niewątpliwie będzie wspaniałym elementem tego przywrócenia stanu świetności. Dla Tczewa, dla Powiatu Tczewskiego będzie to ważna instytucja kultury o charakterze nie tylko lokalnym związanym z mostem ale również w wymiarze europejskim, a nawet światowym. I za to panu dyrektorowi dziękuję, że ta myśl, którą zapoczątkował pan dyrektor Nawrocki teraz jest kontynuowana. Pan poseł Kazimierz Smoliński dodał też, że wiele osób przyczyniło się do tego, by właśnie taki kształt miał w przyszłości most, a jednocześnie muzeum stało za tym.
Wszystkim bardzo serdecznie dziękuję, dziękuję zarządowi powiatu radnym Rady Powiatu za wspieranie tej inicjatywy. Teraz czekamy na kolejne etapy realizacji. Jak wiadomo, jednym z głównych elementów są pieniądze, ale myślę, że sobie z tym poradzimy, a muzeum organizacyjnie jest przygotowane do tego, by to zrealizować i z utęsknieniem czekamy na finalizację projektu. Życzę powodzenia w realizacji trudnego przedsięwzięcia, ale wierzę, że sobie wszyscy z tym poradzimy – powiedział poseł Kazimierz Smoliński.
Mirosław Augustyn – starosta tczewski, w swej wypowiedzi podkreślił, że o odbudowę mostu zabiegała grupa ludzi.
Fot. Kazimierz Netka.
– Bez nich na pewno tak daleko byśmy nie byli. Chciałbym podziękować tym wszystkim, którzy w jakikolwiek sposób brali udział i dopingowali nas, pomagali, wspomagali, a są to również parlamentarzyści i z prawej, i z lewej i ze środka, z wszystkich stron Tutaj nikt nigdy nie był przeciwny, by ten most został odbudowany. Tym wszystkim ludziom bardzo chciałbym podziękować, za to. Tak blisko jak teraz nie byliśmy do tej pory nigdy. To jest właśnie zasługa przede wszystkim po telefonie pana ministra Sellina. Taka szansa się nam otworzyła. Długo to dosyć trwało, musieliśmy uzgodnić pewne rzeczy z konserwatorem i mam nadzieję, że teraz wszystkie ręce na pokład i ten zaczątek – pan konserwator nam pomoże ustalić dokładnie jak ma ten most wyglądać – powiedział pan starosta Mirosław Augustyn i wskazał na planszę:
Fot. Kazimierz Netka.
– Tutaj mamy piękną makietę, w przybliżeniu tak mógłby wyglądać, być może jest ona trochę upiększona, ale to jest coś, czego byśmy oczekiwali, chcieliby jak ten most by wyglądał. Jeszcze raz dziękuję wszystkim państwu tym, którzy tutaj jesteście, ale i tym, których nie ma, a tak dużo w tej sprawie zrobili, Dziękuję bardzo, panu posłowi oczywiście również – powiedział starosta Mirosław Augustyn.
– Długo trwało, zanim doszliśmy do porozumienia dotyczącego tego, w jakim kształcie powinien zostać odbudowany most w Tczewie – mówił Igor Strzok – pomorski wojewódzki konserwator zabytków.
Fot. Kazimierz Netka.
– To był długi proces, ale nie spodziewaliśmy się, że nie będzie on zbyt krótki, dlatego że bardzo często w przypadku bardzo ważnych obiektów proces projektowy jest znacznie dłuższy niż proces realizacji. I w tym przypadku, mostu tczewskiego, to jest niewątpliwie prawda. Wiecie państwo, że pierwsze koncepcje pojawiły się około 2010 – 2011 roku, To, co działo się potem, to liczne zmiany koncepcji, aż wreszcie kolejne zgody na wykonywanie prac, a następnie moja decyzja o ich zatrzymaniu – przypomniał pan pomorski konserwator zabytków Igor Strzok. Niektórzy z państwa może nie do końca rozumieli nasze intencje. Ja dosyć często tłumaczyłem przyczyny, dla których uważaliśmy, że projekt z 2016 – 2017 roku nie spełniał podstawowych zasad ochrony zabytków i że wymaga korekt. Na szczęście przez te ostatnie dwa lata doszliśmy do porozumienia, a proces ten świadczy o tym, jak trudne jest podchodzenie do konserwacji, ochrony, adaptacji do nowych celów zabytków XIX-wiecznych, a szczególnie zabytków inżynierii.
Fot. Kazimierz Netka.
Ponieważ jest to zabytek szczególny, tak jak moi przedmówcy i pan minister Sellin wspomnieli w swoich wystąpieniach, ten most był pewnym cudem techniki w Europie XIX wieku. Najdłuższy, najnowocześniejszy, a jednocześnie niezwykle piękny, bo wówczas jeszcze budując obiekty inżynieryjne, również obiekty o charakterze de facto militarnym, bo przecież taka była pierwotna najważniejsza funkcja tego mostu – dbano o estetykę. Stąd też te piękne wieże neogotyckie i cała neogotycka romantyczna estetyka tego mostu, którą w tej chwili będziemy przywracać.
Następne wydarzenia dziejowe, czyli I wojna światowa, II wojna światowa, zniszczenia tego 1 września, zniszczenie tego mostu w 1945 roku, kolejne przebudowy komplikowały dodatkowo problem, w jakiej formie ten most powinien być przekazany przyszłym pokoleniom.
Fot. Kazimierz Netka.
Sytuacje, które zaistniały już na początku XXI wieku, a więc przede wszystkim oczekiwania społeczne, które są bardzo ważnym elementem w ochronie zabytków, bo przecież zabytki chronimy nie tylko dla czystej nauki, dla czystej przyjemności konserwatorów czy historyków, ale chronimy również dlatego, że mają służyć nam współczesnym i przyszłym pokoleniom. Czyli walor emocjonalny jest absolutnie niezwykle istotny i tutaj mobilizacja społeczeństw Tczewa w celu aby miasto to odzyskało – w pewnym sensie swój najpiękniejszy, najbardziej znany niewątpliwie w Europie zabytek – zabytek, dzięki któremu tak naprawdę Tczew trafił na karty historii II wojny światowej zanim ona się jeszcze zaczęła. Mobilizacja społeczeństwa tczewskiego leżała u podstaw rekonstrukcji czy odtworzenia mostu w takim romantycznym neogotyckim kształcie, w jakim on powstał w latach 50. XIX wieku. Z kolei Urząd Konserwatorski był głęboko przekonany i myślę, że udało się nam przekonać zarówno władze lokalne jak i nasze ministerstwo do tego, że estetyka, piękno, romantyzm tej neogotyckiej wizji nie są jedynymi walorami owegoż mostu. Dlatego też chcieliśmy chronić i udało się w rezultacie znaleźć właściwe miejsce dla przęsła wojskowego ESTB z czasów II wojny światowej, które dotarło tu po 1945 roku. Ono tez będzie eksponowane i tym samym Tczew nadal będzie miejscem, gdzie jest absolutnie unikatowa w Polsce kolekcja konstrukcji mostowych, począwszy od połowy XIX wieku aż po połowę wieku XX. Będziemy mogli traktować to miejsce jako specyficzny skansen konstrukcji inżynieryjnych i tego życzyliśmy miastu. Dodatkowo bardzo cieszę się, że w zachodnim przyczółku już budowanym, Muzeum II Wojny Światowej zorganizuje wystawę, poświęconą zarówno dziejom militarnym tego mostu jak i konstrukcjom inżynieryjnym z tego okresu.
Myślę, że ta praca, którą wykonaliśmy przez ostatnie 2,5 roku, przyniesie – oby jak najszybciej- pozytywne i tak naprawdę piękne efekty – podsumował Igor Strzok – pomorski wojewódzki konserwator zabytków.
Fot. Kazimierz Netka.
Warto wiedzieć, że w Tczewie znajduje się jeden z największych w Europie, zbiór kamieni granicznych Wolnego Miasta Gdańska z lat 1919 – 1939. Ta kolekcja jest również ważna dla Muzeum II Wojny Światowej i warta jest historycznego udokumentowania.
Kazimierz Netka
Czytaj również na portalu: netka.gda.pl