Fot. Kazimierz Netka.
Celem projektu jest stworzenie pierwszej polskiej rakiety zdolnej wynosić 50 kg ładunku na pułap 150 km.
Niedzielny test rakiety BIGOS 4 przebiegł wzorcowo. Pojazd rozwinął prędkość maksymalną 2 Ma i osiągnął pułap 15 km w czasie 50 sekund – wynika z informacji, które przekazała nam Urszula Szwed-Strych – główny specjalista ds. kontaktów z mediami Polskiej Agencji Kosmicznej, podając też wypowiedzi:
– Pułap 15 km, mimo iż nie jest ograniczeniem z punktu widzenia osiągów rakiety BIGOS 4, jest obecnie maksymalnym pułapem ustalonym na drawskim poligonie ze względów bezpieczeństwa. Wystarcza on jednak, aby rozwinąć prędkość naddźwiękową i przetestować właściwości aerodynamiczne rakiety w warunkach znacznie już rozrzedzonego powietrza. Test pozwolił nam również potwierdzić wcześniejsze obliczenia dotyczące ilości paliwa, które należało zatankować, aby tego pułapu nie przekroczyć. Cieszymy się, że udało nam się zweryfikować nasze założenia z bardzo dużą dokładnością – mówi Robert Magiera, prezes firmy SpaceForest. – Podobnie jak po pierwszym teście, odzyskaliśmy wszystkie elementy rakiety w stanie nadającym się do odbycia kolejnego lotu. Niezmiernie ważne jest również to, że w aspekcie przygotowań do startu udało nam się bezbłędnie przeprowadzić procedurę tankowania rakiety po umieszczeniu jej na wyrzutni. Ponieważ taka procedura jest wymagana przez obsługę portów m.in. w Szwecji czy Norwegii, przetestowanie jej jest warunkiem koniecznym, aby móc z nich korzystać w celach komercyjnych.
Fot. Kazimierz Netka
Celem testu była weryfikacja parametrów aerodynamicznych i założeń konstrukcyjnych rakiety w locie naddźwiękowym. Przetestowano również sprawność komunikacji z rakietą podczas lotu przy użyciu zaprojektowanego przez SpaceForest autonomicznego systemu śledzenia i transmisji danych RASEL, sprawdzono przebieg tankowania rakiety po umieszczeniu jej na wyrzutni oraz zweryfikowano zestaw procedur mających na celu prawidłowe przeprowadzenie testu pojazdu.
Rakieta BIGOS 4 mierzy 5500 mm wysokości i 204 mm średnicy. Pozbawiony materiału pędnego pojazd waży 65 kg, zaś jego masa startowa wynosi 100 kg. Jej konstrukcja może być w 100% odzyskana i gotowa do ponownego użycia w czasie do 72 godzin od poprzedniej misji.
Pierwszy lot rakiety BIGOS 4 miał miejsce w piątek 2 listopada 2018 r. na lotnisku wojskowym w Babich Dołach koło Gdyni. Pojazd został wystrzelony na wysokość 1000 metrów. Lot przebiegł pomyślnie, a całość systemu nośnego udało się odzyskać.
BIGOS 4 PROTOTYPEM RAKIETY PERUN
BIGOS 4 jest modelem w skali 1:2 przyszłej rakiety suborbitalnej z kategorii SIR (ang. Suborbital Inexpensive Rocket – Niedroga Rakieta Suborbitalna) o nazwie PERUN. Rakieta PERUN jest projektowana i rozwijana przez SpaceForest w ramach projektu dofinansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR). Celem projektu jest stworzenie pierwszej polskiej rakiety zdolnej wynosić 50 kg ładunku na pułap 150 km.
PERUN to 11-metrowa, jednostopniowa rakieta napędzana hybrydowym napędem rakietowym SF1000 (1 mln Ns) opracowywanym w SpaceForest. Zastosowanie takiego napędu pozwala regulować przyspieszenie pojazdu w trakcie lotu oraz awaryjnie przerwać misję bez potrzeby niszczenia rakiety. Dzięki opracowanemu systemowi sterowania możliwa będzie kontrola trajektorii lotu i bezpieczne korzystanie z planowanego miejsca startów. Rakieta będzie wyposażona w kontrolowany system odzyskiwania jej elementów umożliwiający bezpieczne lądowanie w zdefiniowanym obszarze, co znacząco zminimalizuje koszty odzyskiwania i czas przygotowania między kolejnymi lotami.
– Rakieta PERUN będzie w stanie zaoferować opłacalną platformę dla badań w środowisku mikrograwitacji. Zaprojektowana tak, aby zapewnić wysoką wydajność przy bardzo niskich kosztach eksploatacji, może stać się atrakcyjnym komercyjnie wyborem dla klientów na rynku polskim i zagranicznym, oferując najniższe ceny za tego typu usługi na świecie – mówi Robert Magiera.
POLSKA BUDUJE KOMPETENCJE W DZIEDZINIE RAKIET SUBORBITALNYCH
Fot. Kazimierz Netka
Początki polskiego programu rakiet suborbitalnych sięgają lat 70-tych XX wieku, kiedy krajowi naukowcy w ramach programu sondowania atmosfery „Meteor” skonstruowali i testowali pierwszą polską rakietę suborbitalną. Program ten został jednak zamknięty. Obecnie technologie rakiet suborbitalnych rozwijane są w kraju przez firmę SpaceForest oraz przez Instytut Lotnictwa, który skonstruował rakietę ILR-33 „Bursztyn” będącą demonstratorem technologii ekologicznego hybrydowego napędu rakietowego wykorzystującego wysoko stężony nadtlenek wodoru.
– Na światowym rynku kosmicznym wyraźnie rysują się nowe nisze technologiczne. Jedną z nich jest rozwój małych rakiet orbitalnych i suborbitalnych. W przypadku tych drugich polskie podmioty technologicznie absolutnie dotrzymują kroku swoim rynkowym zachodnim rywalom. Niedawny udany test BIGOSA 4 otwiera przed firmą SpaceForest możliwość budowy w krótkim czasie rakiety, która osiągając granicę kosmosu, pozwoli na świadczenie komercyjnych usług dla podmiotów prywatnych i naukowych. Mając zaś na koncie wiele udanych testów polskich rozwiązań na rakiecie, łatwiej będzie wejść jako poddostawca do globalnych projektów związanych z rakietami – mówi dr hab. Grzegorz Brona, prezes Polskiej Agencji Kosmicznej. – Polska Agencja Kosmiczna, zarówno w tym roku, jak i w ramach opracowywanego Krajowego Programu Kosmicznego na lata 2019-2021, aktywnie wspiera ten proces, m.in. koordynując udostępnienie miejsc startowych dla polskich rakiet suborbitalnych.
POLSKI KOSMICZNY LISTOPAD
Wystrzelenie rakiety BIGOS 4 jest jednym z istotnych wydarzeń dla polskiego przemysłu kosmicznego, które mają miejsce w drugiej połowie listopada 2018 r. 26 listopada 2018 r. odbyło się lądowanie na Marsie sondy InSight NASA, na pokładzie której znajduje się urządzenie penetrujące grunt marsjański z mechanizmem wbijającym opracowanym i wykonanym w Polsce przez firmę Astronika ze wsparciem krajowych przedsiębiorstw i instytutów naukowo-badawczych. Również na listopad zapowiadany jest start rakiety Falcon 9 firmy SpaceX, która ma wynieść na orbitę okołoziemską dwa polskie satelity: studenckiego PW-Sat2 i fińsko-polskiego ICEYE-X2 oraz satelitę ESEO/S-50 realizowanego pod auspicjami Europejskiej Agencji Kosmicznej, dla którego system telekomunikacji został przygotowany na Politechnice Wrocławskiej. Dobiegają końca negocjacje prowadzone przez Polską Agencję Kosmiczną w sprawie dołączenia Polski do Europejskiego Konsorcjum SST (Space Surveillance and Tracking). Członkostwo naszego kraju w konsorcjum umożliwi rodzimym podmiotom udział w przedsięwzięciach finansowanych ze środków Unii Europejskiej, których budżet w bieżącej perspektywie finansowej wyniesie prawie 100 mln euro. Agencja finalizuje również prace analityczne nad wynikami badania ankietowego dotyczącego zapotrzebowania polskiej administracji publicznej na wykorzystanie danych satelitarnych, zrealizowanego przez PAK w ramach projektu Sat4Envi.
Listopadowym wydarzeniom krajowego sektora kosmicznego towarzyszy kampania informacyjna pod hasłem „Poland in Space – kosmiczny listopad” realizowana przy wsparciu Polskiej Agencji Kosmicznej oraz Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii.
Listopadowe osiągnięcia polskich podmiotów wpisują się w kierunki rozwoju wyznaczone przez Polską Strategię Kosmiczną przyjętą przez rząd w 2017 r. Polska branża kosmiczna liczy obecnie około 50 podmiotów, w większości z sektora MŚP, których działalność koncentruje się na obszarze technologii satelitarnych i kosmicznych. Dla kolejnych ponad 100 podmiotów projekty w tego obszaru stanowią tylko fragment prowadzonej aktywności. Dynamiczny rozwój tej branży rozpoczął się wraz z dołączeniem Polski do Europejskiej Agencji Kosmicznej w listopadzie 2012 r. Polskie przedsiębiorstwa i instytuty naukowo-badawcze efektywnie wykorzystały 6 lat członkostwa naszego państwa w ESA. Zrealizowały lub realizują dla europejskiej agencji około 330 kontraktów o łącznej wartości ponad 100 mln euro, biorą udział w prestiżowych misjach kosmicznych ESA, takich jak: Rosetta – na kometę 67P/Czuriumow-Gierasimienko, Cassini-Huygens – na Tytana, księżyc Saturna, Proba 3 – badająca zewnętrzną warstwę atmosfery słonecznej, ExoMars2016 czy JUICE – do księżyców Jowisza. W kraju rozwijają się kosmiczne specjalizacje, takie jak: robotyka, optoelektronika, systemy mikrosatelitarne i integracja małych satelitów czy rakiety suborbitalne.
Aby ten rozwój przyspieszyć, potrzebne jest systemowe wsparcie ze strony państwa. Temu celowi ma służyć Krajowy Program Kosmiczny – dokument wykonawczy Polskiej Strategii Kosmicznej, nad opracowaniem którego pracuje Polska Agencja Kosmiczna. Celem programu jest budowa w Polsce kompetencji umożliwiających zabezpieczenie krajowych potrzeb w zakresie technologii satelitarnych oraz rozwój potencjału podmiotów tworzących narodowy sektor kosmiczny i ich konkurencyjności na rynku międzynarodowym. Trwają obecnie konsultacje Krajowego Programu Kosmicznego na lata 2019-2021, a gotowy dokument zostanie przekazany do akceptacji Prezesa Rady Ministrów do końca 2018 r.
O Polskiej Agencji Kosmicznej
Polska Agencja Kosmiczna została powołana ustawą z dnia 26 września 2014 r. Jako rządowa agencja wykonawcza uczestniczy w realizacji strategicznych celów Polski, podejmując działania w celu zwiększenia wykorzystania systemów satelitarnych i przyspieszenia rozwoju technologii kosmicznych na rzecz krajowej administracji, nauki, gospodarki i obronności.
Najważniejsze zadania Polskiej Agencji Kosmicznej: wspieranie rozwoju oraz promocja dorobku i potencjału przedsiębiorstw i instytutów naukowo-badawczych krajowego sektora kosmicznego; koordynowanie aktywności polskiego sektora kosmicznego na poziomie krajowym i międzynarodowym; działanie na rzecz szerszego wykorzystania technologii satelitarnych w pracy administracji publicznej; udział w projektach wzmacniających potencjał obronny kraju; reprezentowanie Polski w kontaktach z międzynarodowymi organizacjami sektora kosmicznego.
Kluczowe działania Polskiej Agencji Kosmicznej:
Opracowanie Krajowego Programu Kosmicznego
Celem przygotowania i wdrożenia Krajowego Programu Kosmicznego jest budowa w Polsce kompetencji umożliwiających zabezpieczenie potrzeb kraju w zakresie technologii satelitarnych oraz rozwój potencjału podmiotów tworzących narodowy sektor kosmiczny i ich konkurencyjności na rynku międzynarodowym.
Wspieranie podmiotów krajowego sektora kosmicznego
PAK zrealizowała dotychczas 3 programy bezpłatnych konsultacji eksperckich dla polskich przedsiębiorców. Agencja organizuje też wiele wydarzeń służących ułatwianiu polskim podmiotom pozyskiwania zagranicznych partnerów do wspólnych przedsięwzięć (wyjazdy studyjne, dni współpracy bilateralnej, polskie stoiska na imprezach branżowych etc.).
Starania o dołączenie do europejskiego Konsorcjum SST
Konsorcjum SST (Space Surveillance and Tracking – Obserwacja i Śledzenie Obiektów Kosmicznych) realizuje jedną z kluczowych inicjatyw Unii Europejskiej związanych z kosmosem. Udział w konsorcjum umożliwi Polsce wzmocnienie krajowych zdolności związanych z obserwacją i budowaniem świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej i może przyspieszyć rozwój kompetencji krajowego sektora kosmicznego.
Szkolenia z zakresu wykorzystania danych satelitarnych przez administrację publiczną
PAK prowadzi prace związane z opracowaniem programu edukacyjno-szkoleniowego na potrzeby administracji publicznej w zakresie wykorzystywania zobrazowań i usług opartych na danych satelitarnych w realizacji zadań urzędów. Działania te związane są z członkostwem agencji w konsorcjum realizującym projekt Sat4Envi, którego celem jest stworzenie w kraju infrastruktury do odbioru, przechowywania, przetwarzania i dystrybucji danych satelitarnych dostępnych dla Polski w ramach m.in. programu Copernicus oraz powstałych na ich bazie produktów satelitarnych.
PAK Krajowym Punktem Kontaktowym EUMETSAT
Agencja wspiera krajowe podmioty ubiegające się o kontrakty Europejskiej Organizacji Eksploatacji Satelitów Meteorologicznych organizując warsztaty, seminaria i spotkania dwustronne z przedstawicielami EUMETSAT oraz udzielając konsultacji dotyczących programów i misji realizowanych przez tę organizację.
Działania na rzecz dołączenia do europejskiego konsorcjum robotycznego Strategiczny Klaster Badawczy PERASPERA
Zadaniem klastra jest opracowanie mapy drogowej rozwoju technologii robotycznych w Europie oraz wspieranie Komisji Europejskiej w organizacji przetargów na rozwiązania z obszaru robotyki w ramach programu Horyzont 2020 i jego kolejnej edycji, Horyzont Europa. Członkostwo PAK w konsorcjum PERASPERA kierowanym przez ESA przyczyni się do rozwoju krajowych kompetencji w zakresie planetarnej i orbitalnej robotyki kosmicznej – obszarze należącym do specjalności krajowego sektora kosmicznego.
Zlecenie opracowania studiów wykonalności dużych programów kosmicznych i rozwoju technologii
Agencja zleciał opracowanie studiów wykonalności Astronomicznego satelity obserwacyjnego w paśmie UV, Satelitarnego systemu zobrazowań radarowych, Architektury systemu świadomości sytuacyjnej w zakresie kosmosu oraz Przyszłościowych technik i technologii kosmicznych. Przygotowanie studiów znacznie przyspieszy prace nad realizację tych projektów, jeżeli zapadnie decyzja o ich wdrożeniu.
Rozwijanie współpracy międzynarodowej Polski w dziedzinie kosmosu
Działania te są realizowane w ramach kontaktów z ESA i EUMETSAT, współpracy z krajami europejskimi komplementarnej do projektów ESA, jak również dzięki podjęciu rozmów na temat współpracy z NASA oraz podpisaniu listów intencyjnych lub umów z 8 narodowymi agencjami kosmicznymi: Francuską Agencją Kosmiczną, Włoską Agencją Kosmiczną, Ukraińską Agencją Kosmiczną, Brazylijską Agencją Kosmiczną, Chińską Narodową Agencją Kosmiczną, Meksykańską Agencją Kosmiczną, Izraelską Agencją Kosmiczną i Rumuńską Agencją Kosmiczną.
Wspieranie działań edukacyjnych dotyczących tematyki kosmicznej
PAK zaangażowała się w stworzenie nowych kierunków studiów związanych z technologiami kosmicznymi i satelitarnymi, m.in. w Trójmieście, a jej przedstawiciele organizują dni informacyjne sektora kosmicznego na krajowych uczelniach. Agencja współorganizowała Letni Kursu Prawa Kosmicznego Europejskiego Centrum Prawa Kosmicznego (ECSL), prowadzi program stażowy dla studentów oraz konkurs dla szkół podstawowych i ponadpodstawowych „Kosmoszkoła z PAK” i konkurs na najlepsze studenckie prace dyplomowe z obszaru inżynierii kosmicznej.
Promocja krajowego sektora kosmicznego
Agencja promuje potencjał i dorobek podmiotów polskiego sektora kosmicznego podczas najważniejszych imprez branżowych w kraju i zagranicą oraz obejmuje patronatem najciekawsze inicjatywy realizowane przez krajowe podmioty (kilkadziesiąt wydarzeń branżowych i patronatów) – czytamy w komunikacie, który przekazała nam Urszula Szwed-Strych – główny specjalista ds. kontaktów z mediami Polskiej Agencji Kosmicznej.
Czytaj również w portalu: netka.gda.pl
(K.N.)