Fot. z Archiwum POLSA.

Głównym celem obserwatorium będzie wyszukiwanie i śledzenie na niebie sztucznych satelitów Ziemi

21 kwietnia 2022 Polska Agencja Kosmiczna (POLSA – Polish Space Agency) zawarła z Politechniką Rzeszowską (PRz) porozumienie, będące podstawą do przyszłej współpracy oraz planów uruchomienia obserwatorium przestrzeni kosmicznej na terenie Akademickiego Ośrodka Szybowcowego w Bezmiechowej – wynika z informacji, które przekazała nam Agnieszka Gapys – dyrektor Departamentu Informacji i Promocji, rzecznik prasowy Polskiej Agencji Kosmicznej:

Podpisy pod dokumentem złożyli rektor PRz prof. dr hab. inż. Piotr Koszelnik oraz prezes POLSA prof. Grzegorz Wrochna. W wydarzeniu uczestniczyli również wojewoda podkarpacki Ewa Leniart oraz marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl, wspierający inicjatywę.

Fot. z Archiwum POLSA.

Na mocy porozumienia Polska Agencja Kosmiczna zapewni przeprowadzenie prac budowlanych oraz instalację, obsługę i utrzymanie infrastruktury przeznaczonej do obserwacji przestrzeni kosmicznej. To efekt rozmów POLSA – PRz, wynikających z potrzeby rozwoju krajowych zdolności w zakresie świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej (SSA), toczących się od października 2020 r. i uszczegółowienie deklaracji wynikających z listu intencyjnego z 15 stycznia 2021 r

– Z punktu widzenia POLSA, głównym celem obserwatorium będzie wyszukiwanie i śledzenie na niebie sztucznych satelitów Ziemi. Przy ciągle rosnącej liczbie satelitów jest to konieczne dla unikania zderzeń i zapewnienia bezpieczeństwa kosmicznego. Nawiązanie współpracy z Politechniką Rzeszowską pozwoli na szersze jego wykorzystanie. W szczególności umożliwi wymianę doświadczeń, kompetencji w zakresie zaawansowanych systemów automatyki, np. konstrukcji obserwatoriów robotycznych. Budowa obserwatorium w Bezmiechowej z pewnością przyczyni się również do lepszego kształcenia kadr dla sektora  kosmicznego w Polsce – w szczególności w dziedzinie bezpieczeństwa kosmicznego – powiedział prezes Wrochna.

W Polsce klimat pozwala na 50-80 pogodnych nocy w roku. Zanieczyszczenie światłem i przejrzystość atmosfery to także istotne ograniczenia dla prowadzenia optycznych obserwacji astronomicznych. Najlepsze warunki pod tym względem odnotowuje się na południu Polski w Bieszczadach, dlatego POLSA wspólnie z Politechniką Rzeszowską planuje uruchomić nowe obserwatorium właśnie na tym obszarze. 

Budowa nowego obserwatorium pozwoli Polskiej Agencji Kosmicznej na:

– testowanie nowych rozwiązań technologicznych,

– szkolenie personelu w zakresie obserwacji SST,

– testowanie i doskonalenie procedur operacyjnych,

– realizację projektów przy współpracy z innymi instytucjami w Polsce.

Bezpieczeństwo kosmiczne należy do priorytetów polityki kosmicznej POLSA. Jednym z głównych elementów tego zagadnienia jest SST (ang. Space Surveilance and Tracking), czyli wykrywanie i śledzenie sztucznych obiektów satelitarnych Ziemi. Realizacja większości zadań związanych z SST zaczyna się od obserwacji tych obiektów. Obecnie POLSA pozyskuje dane obserwacyjne przede wszystkim z teleskopów w postaci pomiarów astrometrycznych. Obserwacje tego typu wymagają odpowiedniego sprzętu oraz kompetencji. Obiekty satelitarne poruszają się po sferze niebieskiej ruchem niegwiazdowym – z bardzo dużymi prędkościami. Ponadto są to obiekty o różnej i często zmiennej jasności, co dodatkowo utrudnia ich obserwacje optyczne.

– Dostęp do obserwacji SST pochodzących z sensorów o odpowiedniej dystrybucji geograficznej jest kluczowy dla utrzymania świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej i usług SST. POLSA korzysta z obserwacji dostarczanych przez zewnętrzne podmioty na podstawie umów i porozumień oraz z obserwacji dostarczanych przez własne sensory w Australii. Planowany jest rozwój sieci sensorów w kilku kolejnych, również w odległych, lokalizacjach – wyjaśnia prezes POLSA.

Jak podkreśla prof. Piotr Koszelnik: – To ambitne przedsięwzięcie pozwoli wykorzystać infrastrukturę i potencjał badawczo – naukowy pracowników Politechniki Rzeszowskiej, którzy od wielu lat specjalizują się m.in. w tematyce lotniczej i kosmicznej. Mamy doświadczenie, mamy ludzi i odpowiednie zaplecze, aby temu sprostać. Lotnictwo i kosmonautyka to jedna z wiodących dyscyplin naukowych na Politechnice Rzeszowskiej, co jest związane z obecnością przemysłu lotniczego w regionie. Kosmonautyka to naturalna konsekwencja związku z branżą lotniczą i w tym zakresie prowadzone są badania na naszej uczelni. Ta bardzo ważna inicjatywa powinna wzmocnić potencjał wzrostu badań naukowych w obszarze technologii kosmicznych i technik satelitarnych.

Zdaniem wojewody podkarpackiego Ewy Leniart podpisane porozumienie jest kolejną inicjatywą związaną z rozwojem branży kosmicznej na terenie naszego województwa: „To przedsięwzięcie, dzięki któremu coraz wyraźniej zaznaczymy naszą obecność na mapie światowego sektora kosmicznego. Stajemy przed możliwością nie tylko wykorzystania naszego potencjału, ale także tworzenia nowych, wyspecjalizowanych miejsc pracy oraz powstawania kolejnych firm z rozwiązaniami konkurencyjnymi na globalnym rynku. Pragnę podkreślić, że nawiązanie tak ważnej współpracy to przede wszystkim szansa urzeczywistnienia istotnych dla naszego rejonu zamierzeń w rozwoju technologii kosmicznej, co stanowi ogromny potencjał na przyszłość”.

„Jesteśmy jedynym województwem, którego inteligentną specjalizacją jest lotnictwo i kosmonautyka. To jest DNA Podkarpacia i takie inwestycje zawsze będziemy wspierać. Bezmiechowa już jest znanym lotniczym ośrodkiem w naszym regionie, a nasze wspólne plany, które dziś prezentujemy, spowodują jeszcze większe nim zainteresowanie. Współpraca Politechniki Rzeszowskiej i Polskiej Agencji Kosmicznej idealnie wpisuje się w ramy Strategii Województwa Podkarpackiego. Życzę powodzenia w realizacji tego przedsięwzięcia” – powiedział Władysław Ortyl, marszałek województwa podkarpackiego.

Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) jest agencją wykonawczą MRiT, powołaną w 2014 r. Jej zadaniem jest wspieranie polskiego przemysłu kosmicznego poprzez realizację priorytetów Polskiej Strategii Kosmicznej. POLSA współpracuje z międzynarodowymi agencjami oraz administracją państwową w zakresie badania i użytkowania przestrzeni kosmicznej. Odpowiada za promocję polskiego sektora kosmicznego w kraju i za granicą.

POLSA prowadzi również działania związane z  informacją i edukacją nt. wykorzystania technologii satelitarnych (m.in. nawigacji, obserwacji i komunikacji) w gospodarce, administracji i w życiu codziennym – poinformowała Agnieszka Gapys – dyrektor Departamentu Informacji i Promocji, rzecznik prasowy Polskiej Agencji Kosmicznej.

Fot. Kazimierz Netka.

Główne biuro Polskiej Agencji Kosmicznej znajduje się w Gdańsku, na Pomorzu. Dolina dolnej Wisły od wieków znana jest z działalności astronomów. Nad tą rzeką, w Toruniu i we Fromborku, pracował Mikołaj Kopernik. W Gdańsku obserwował niebo Jan Heweliusz. Na Pomorzu, w Borach Tucholskich na Kociewiu w woj. kujawsko-pomorskim, około 10 lat temu planowano budowę jednego z największych na świecie, radioteleskopów.

W Gdańsku powstał zegar pulsarowy – funkcjonujący na podstawie sygnałów wysyłanych przez gwiazdy – pulsary. Niestety, prace nad wykorzystaniem tego unikatowego urządzenia, zostały przerwane. Zegar pulsarowy mógłby służyć również do badań naukowych w kierunku zwiększenia bezpieczeństwa naszego kraju i nie tylko. Może Unia Europejska zainteresuje się tym wynalazkiem (właściwie zbiorem wynalazków, innowacji) i da pieniądze na kontynuowanie działalności zespołu, który skonstruował gdański zegar pulsarowy?

Kazimierz Netka

Czytaj również na portalu: netka.gda.pl