Na zdjęciu: Uczestnicy konferencji dotyczącej festiwalu Mozartiana 2017. Fot. Kazimierz Netka.

Niezwykłe „Mozartiana” 2017. Słynny wiedeński kompozytor spotka się z ostatnim polskim opatem w Gdańsku Oliwie, ale to nie wszystko…

Po raz pierwszy usłyszymy w Gdańsku dzieło Mozarta, które uzupełnił i wykona współczesny artysta.

O tym unikatowym, można powiedzieć: światowym wydarzeniu artystycznym, poinformowano 17 sierpnia 2017 roku, w Restauracji w Pałacu Opatów, u pani restauratorki Moniki Zięby. Wiadomości przekazali uczestnikom konferencji: Jan Łukaszewski – dyrektor festiwalu; Mariusz Napierała – scenograf festiwalu; Jerzy Bielunas – reżyser premierowego spektaklu pt. Fantazja na oliwskie organy prezentującego hipotetyczne spotkanie dwóch charyzmatycznych przedstawicieli swego czasu: ostatniego polskiego opata cystersów w Oliwie – Jacka Rybińskiego i młodego Wolfganga Amadeusza; Magdalena Bray – zastępca dyrektora Polskiego Chóru Kameralnego Schola Cantorum Gedanensis. Konferencję prowadził Łukasz Zdancewicz – rzecznik prasowy, specjalista ds. promocji Polskiego Chóru Kameralnego Schola Cantorum Gedanensis.

 

Fot. Kazimierz Netka

– Nieprzypadkowo Międzynarodowy Festiwal Mozartowski ma tutaj centralne miejsce i tutaj się zaczął w 2006 roku, bowiem jest jakby taką kontynuacją działań klasztoru opatów cysterskich którzy ten klasztor w Oliwie zakładali – mówił Jan Łukaszewski – dyrygent, dyrektor naczelny i artystyczny Polskiego Chóru Kameralnego, znanego także jako Schola Cantorum Gedanensis, dyrektor Międzynarodowego Festiwalu Mozartowskiego „Mozartiana”. – Znajdujemy się w Pałacu Opatów, obok mamy katedrę, park, wszystko to jest dziełem cystersów, którzy przeszło 800 lat temu rozpoczynali tutaj swą działalność. Cystersi to niezwykły zakon; to ludzie, którzy wprowadzili Europę w świat nowoczesności. Wiele urządzeń, takich, które dzisiaj są już popularne, bez których się nie możemy obejść, to właśnie cystersi wprowadzili; np. wóz strażacki. Cystersi zajmowali się przemysłem, rolnictwem. Ziemie na Pomorzu, w różnych miejscach, należały do cystersów, zakonnicy uprawiali ziemię w sposób nowoczesny, bowiem klasztor był takim prawdziwym europejskim domem, w którym zakonnicy wymieniali się doświadczeniami z Francji, Włoch, Niemiec i wielu innych krajów Europy.

Oczywiście oprócz technicznych rzeczy, cystersi zajmowali się kulturą i sztuką. Tworzyli zbiory biblioteczne, muzykalia, prowadzili zespoły instrumentalne, wokalne; zajmowali się wszystkim tym, czym dzisiaj zajmuje się państwo. Byli mecenasami wszelkich sztuk.

Pamiętamy skądinąd, że jeden z największych polskich dziejopisarz Wincenty Kadłubek był cystersem, który porzucił właściwie biskupią mitrę dla zakonu cysterskiego, mimo że w Krakowie był człowiekiem bardzo znanym.

Tutaj my wprowadzamy się w czasy mozartowskie, w czasy właściwie ostatniego polskiego opata Jacka Rybińskiego w Gdańsku Oliwie, o którym pan reżyser Jarzy Bielunas przygotowuje spektakl specjalny właśnie o tym człowieku i jego jakby kontakcie z muzyką Mozarta, „kontakcie”w dużym cudzysłowie – mówi dyrektor Jan Łukaszewski

Chce tylko powiedzieć, że Oliwa była jakby takie małe Ateny, a raczej bardziej mała Florencja. Tu rozkwitały naprawdę wielkie sztuki. My zawdzięczamy opatom cysterskim bardzo dużo. Gdańszczanie również.

Rozpoczynamy nasz festiwal w centrum, w sercu Gdańska, na ul. Długiej, w Domu Uphagena.

Jan Uphagen, który żył w czasach mozartowskich, był człowiekiem podobnego pokroju jak Jacek Rybiński – wielki miłośnik sztuki, posiadał olbrzymią bibliotekę, instrumenty muzyczne, które do dzisiaj można podziwiać.

W salonach Uphagena, mieszczańskich, odbywały się koncerty w jego czasach i w naszych również; ten salon wygląda tak prawdopodobnie jak w Salzburgu, Wiedniu – gdzie Mozart działał.

Rozpoczynamy koncertem niezwykłym, bowiem zaprosiliśmy do współpracy wybitnego klawesynistę, wirtuoza z Cambridge w Anglii, profesora uniwersyteckiego, ale także wybitnego artystę, który koncertował w wielu krajach świata, ma na swym koncie szereg koncertów, ale także bardzo ciekawych odkryć muzycznych. Martin Ennis dokonał czegoś niezwykłego, czego świadkami my będziemy: świadkami prawykonania utworów Mozarta.

 

Fot. Kazimierz Netka

Mozart, jak wiemy, wzorował się na swych poprzednikach, na mistrzach z Włoch, ale także i na wielkim Janie Sebastianie Bachu, a przede wszystkim również na jego synach, z którymi się spotykał; szczególnie z tym Bachem angielskim – tak zwanym.

Jeszcze jako dziecko Mozart improwizował fugi i muzykę barokową polifoniczną, taką, która już w czasach Mozarta nie była modna i w zasadzie się ją rzadko wykonywało i Mozart jest akurat tym kompozytorem, który pielęgnował tę wielką tradycję baroku niemieckiego i włoskiego, improwizował fugi na zadane tematy w salonie takim, w jakim my siedzimy czy takim, jaki jest w Domu Uphagena. Maleńkiemu Mozartowi zadawano: zagraj na taki a taki temat. Improwizował fugi w bardzo wirtuozowski, niesamowity sposób. Potem w swoich, w szczególności utworach religijnych we wszystkich mszach skomponował przynajmniej dwie potężne fugi.

W koncercie finałowym takie fugi też będzie można usłyszeć – według mnie największe dzieła po Bachu, jeśli chodzi o polifonie.

Martin Ennis postanowił ze szkiców Mozarta napisać Fugę e-mol; ze szkiców złożył ja, dodając pewne elementy w stylu oczywiście jakby Mozart miał to zrobić i będzie to pierwsze na świecie wykonanie tego utworu: Mozart i Ennis; również będzie taka aria, niedokończona przez Mozarta, ale Mozart zostawił szkice, na podstawie których Martin Ennis uzupełnił również i ten utwór. To nic nadzwyczajnego, ponieważ wiele utworów Mozarta zostało właśnie zrekonstruowane na takiej zasadzie, przede wszystkim ze słynnym requiem, którego, jak wiemy, Mozart nie ukończył pozostawiając jednak szkice, których nie znamy, ale wierzymy uczniom Mozarta, że na podstawie tych szkiców requiem ukończyli.

A więc to niezwykły koncert, serdecznie zapraszam, koncert klawesynowy na otwarcie.

Będzie też koncerty inne; następne w poniedziałek i wtorek w Domu Uphagena, na akordeonie, co po raz pierwszy usłyszymy na festiwalu. Akordeon – współczesny instrument budowany na wzór instrumentu, który jest głównym punktem w tym roku w festiwalu, czyli organów.

Będą także sonaty skrzypcowe z fortepianem.

Od środy przenosimy się do Parku Oliwskiego z wielką nadzieją, że pogoda będzie nie gorsza niż dzisiaj i tutaj rozpoczynamy cykl koncertów. Inauguracyjny – w wykonaniu naszych wspaniałych gości ze Słowacji Slovak Sinfonietta – wspaniała orkiestra, solista będzie niezwykły: trębacz francuski, a jak może państwo słyszeliście, Francuzi to są wirtuozi na trąbce. Na tym koncercie wystąpi pan Romain Lelou, który zagra nie Mozarta ale muzykę z czasów mozartowskich, wzorowaną na Mozarcie.

Oprócz tego mamy spektakl Fantazja na Oliwskie Organy, a w piątek, na Dużej Scenie usłyszymy wspaniałą polską orkiestrę radiową z Warszawy, która po raz pierwszy będzie gościć u nas; mamy tu wspaniałe orkiestry na tej estradzie jak Sinfonia Varsovia, Narodowa Orkiestra Polskiego Radia w Katowicach, jak Orkiestra Filharmonii Narodowej, Filharmonii Krakowskiej, Poznańskiej i wiele innych, oczywiście Polska Filharmonia Bałtycka jak co roku, w tym roku także.

Obok koncertów klasyki będą w Parku także koncerty jazzowe i folkowe, w bardzo różnym stylu. W pierwszym koncercie Gaba Kulka zaprezentuje Mozarta w jej stylu charakterystycznym dla jej zespołu i jej głosu. Będziemy mieli także klasyczny jazz, wybitnego artysty, którym jest Artur Dutkiewicz – polski jazzman znany w Stanach Zjednoczonych i w Kanadzie, posiadający wiele wyróżnień i niezwykłych nagród.

Na koniec w Parku rzecz niezwykła: arcyciekawa, bowiem będzie to zespół Szkotów – celtycki, który na swych instrumentach – dudach kobzach, ale i na wielu innych różnych instrumentach – wykona syntezę muzyki celtyckiej razem z Mozartem, a więc coś niezwykłego.

Wcześniej zapraszamy dzieci na spektakl Mozart i Szpak – ptak który pięknie śpiewa, więc jest to paralela tych pięknych rzeczy natury ptasiej z geniuszem ludzkim. Mam nadzieję, że dzieci licznie się pojawią; będą miały piękną satysfakcję z tego spektaklu. Za realizacje tego odpowiedzialna jest Aneta Głuch – mówił Jan Łukaszewski – dyrygent, dyrektor naczelny i artystyczny Polskiego Chóru Kameralnego, znanego także jako Schola Cantorum Gedanensis, dyrektor Międzynarodowego Festiwalu Mozartowskiego „Mozartiana”.

 

Na zdjęciu: Zniszczony dąb „Amadeusz”, posadzony w 2006 roku w Parku Oliwskim. Fot. Kazimierz Netka

Oto szczegóły XII Międzynarodowego Festiwalu Mozartowskiego „Mozartiana” w Gdańsku:

Międzynarodowy Festiwal Mozartowski MOZARTIANA to wydarzenie, które zapisało się w kalendarzu kulturalnym nie tylko Gdańska, ale i całego województwa pomorskiego. Niezwykle oryginalny cykl koncertów i wydarzeń związanych z twórczością Mistrza z Salzburga zainicjowany został 11 lat temu – w roku 250. rocznicy urodzin Mozarta i wprowadzenia się ostatniego polskiego opata w Oliwie, Jacka Rybińskiego, do Pałacu Opatów. Inicjatorem powstania festiwalu był Jan Łukaszewski, jeden z najwybitniejszych znawców muzyki chóralnej, dyrektor i dyrygent Polskiego Chóru Kameralnego. To właśnie Chór, zespół z niemal 40-letnią historią, jest głównym organizatorem MOZARTIANÓW.

Do tej pory na festiwalu wystąpiły 24 orkiestry, wśród nich Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia, Academy of Ancient Music, Sinfonia Varsovia czy Akademie für Alte Musik, 68 solistów instrumentalistów i 84 śpiewaków, m.in. takie sławy jak Damme Emma Kirkby, Carolyn Sampson czy Simone Kermes.

Festiwal odbywa się dzięki Miastu Gdańsk, we współpracy z Muzeum Narodowym w Gdańsku oraz Muzeum Historycznym Miasta Gdańska oraz Gdańskim Zarządem Dróg i Zieleni. Nadrzędnym celem festiwalu jest promocja muzyki Wolfganga Amadeusza Mozarta poprzez prezentowanie jego utworów w wykonaniu najwybitniejszych artystów z całego świata. Mozartiana mają też za zadanie przywrócić Oliwie znaczenie, jakie miała w czasach ostatnich opatów – ważnego ośrodka społecznego i kulturalnego na mapie Rzeczypospolitej. Główna scena festiwalu umiejscowiona została w urokliwej scenerii Parku Oliwskiego, który przez obecność aktorów w strojach z drugiej połowy XVIII wieku, przez iluminacje i rozbrzmiewającą w parkowych alejkach muzykę mistrza z Salzburga staje się miejscem absolutnie niezwykłym.

 

Fot. Kazimierz Netka

Połączenie w formule jednego festiwalu koncertów symfonicznych, jazzowych i folkowych, widowiskowych plenerowych spektakli operowych i teatralnych oraz przedstawień marionetkowych i specjalnych programów dla dzieci, a od 2013 roku również koncertów kameralnych inspirowanych w całości niezwykle bogatą twórczością Wolfganga Amadeusza Mozarta, sprawia, że Międzynarodowy Festiwal Mozartowski MOZARTIANA jest wydarzeniem absolutnie unikatowym. Z każdą edycją MOZARTIANA cieszą się coraz większą popularnością. Szacunkowa frekwencja na koncertach wynosi blisko 20 000 osób!

W tym roku, jak i w latach poprzednich, festiwal poprzedzi prolog w Domu Uphagena. Koncerty rozpoczynające się o godzinie 19:00 przeprowadzą słuchaczy przez całą paletę muzycznych barw i nastrojów. Najpierw swój recital ukazujący muzyczne korzenie Mozarta (w tym utwory dotąd niewykonywane!) zaprezentuje znakomity brytyjski klawesynista Martin Ennis. Drugiego dnia polski akordeonista Maciej Frąckiewicz udowodni, że muzykę salzburskiego geniusza można wykonywać także na takich instrumentach, których Mozart nie znał. We wtorek dawne mieszczańskie wnętrza Gdańska wypełnią się szlachetnym brzmieniem skrzypiec i fortepianu. Na scenie pojawią się polska skrzypaczka mieszkająca w Wiedniu Anna Gutowska oraz pianista Antoni Lichomanow.

 

Na zdjęciu: Pałac Opatów w Gdańsku Oliwie. Fot. Kazimierz Netka

Od środy przenosimy się do Parku Oliwskiego. Podczas oficjalnej inauguracji Festiwalu wystąpi słowacka orkiestra Slovak Sinfonietta oraz francuski wirtuoz trąbki Romain Lelou, zaś dyrygować będzie znany publiczności MOZARTIANÓW maestro Paweł Przytocki. W piątek na scenie usytuowanej na dziedzińcu Pałacu Opatów wystąpi Polska Orkiestra Radiowa pod dyrekcją Michała Klauzy, która wspólnie z flecistą Łukaszem Długoszem i harfistką Florence Sitruk (Szwajcaria) zaprezentuje publiczności niezwykle widowiskowy Koncert na flet i harfę KV 299.

Wielką atrakcją będzie specjalnie napisany dla festiwalu MOZARTIANA spektakl teatralno – muzyczny Fantazja na oliwskie organy w reżyserii Jerzego Bielunasa, z udziałem ogromnych marionet, Polskiej Filharmonii Bałtyckiej oraz wielu aktorów i śpiewaków, m. in. wybitnego Olgierda Łukaszewicza.

Nie tylko muzyka klasyczna rozbrzmiewać będzie w Parku Oliwskim, również miłośnicy jazzu, muzyki rozrywkowej i folkowej znajdą w programie MOZARTIANÓW coś dla siebie. W środowy wieczór usłyszymy charyzmatyczną gwiazdę muzyki rozrywkowej Gabę Kulkę, w czwartek wystąpi jeden z najczęściej koncertujących za granicą polskich muzyków jazzowych, Artur Dutkiewicz, w piątek zaś zagra niezwykle barwny szkocki zespół Breabach, który zaprezentuje muzykę Mozarta w folkowym wydaniu na oryginalnych szkockich instrumentach.

Nie zapominamy również o najmłodszych widzach, dla których po raz kolejny rok przygotowaliśmy barwny i niezwykle ciekawy program. Za jego realizację odpowiedzialna będzie Aneta Głuch-Klucznik, uznana aktorka i reżyser teatru lalek, dziekan wydziału lalkarskiego PWST w Krakowie.

Zwieńczeniem Festiwalu będzie Koncert finałowy z udziałem wybitnych artystów. W Archikatedrze Oliwskiej wystąpią śpiewacy takiego formatu jak Robin Johannsen (sopran) – goszcząca na najważniejszych europejskich i światowych scenach operowych Julia Leżniewa – wybitna rosyjska sopranistka (po raz pierwszy w Gdańsku!), która prócz partii drugiego sopranu w Mszy c-moll zaśpiewa także solowe Regina coeli; laureat wielu prestiżowych nagród niemiecki tenor Lothar Odinius oraz wybitny polski śpiewak i pedagog – Wojciech Gierlach (bas). Partię chóralną wykona organizator festiwalu, ceniony na świecie Polski Chór Kameralny, a solistom i chórowi towarzyszyć będzie legendarna orkiestra instrumentów dawnych Academy of Ancient Music (Wlk. Brytania). Niedokończona przez Mozarta Msza c-moll zostanie dodatkowo oprawiona śpiewem gregoriańskim w wykonaniu zespołu Schola Gregoriana Cardinalis Stephani Wyszyński. Dyrygować będzie maestro Jan Łukaszewski, jeden z najwybitniejszych znawców muzyki chóralnej, dyrektor artystyczny MFM Mozartiana.

Wszystkich miłośników muzyki Mozarta oraz piękna gdańskich zabytków serdecznie zapraszamy i zachęcamy do uczestnictwa w koncertach 12. Międzynarodowego Festiwalu Mozartowskiego Mozartiana! – zachęcają organizatorzy. Zarezerwujmy na to swój czas w dniach 20 – 26.08.2017r. – na XII Międzynarodowy Festiwal Mozartowski „Mozartiana”. Więcej wiadomości jest na stronie: http://www.mozartiana.pl .

 

Fot. Kazimierz Netka

A więc, w Gdańsku będzie interesujące, niezwykłe wydarzenie, bardzo ważne i dla stolicy województwa pomorskiego, i dla Europy: prawykonanie utworów Wolfganga Amadeusza Mozarta.

– Prawykonanie jest i będzie dziełem brytyjskiego klawesynisty Martina Ennisa – powiedział dyrektor Jan Łukaszewski. – Martin Ennis to artysta wybitny i ceniony na świecie. Bez wątpienia kolejne wykonania w jego wykonaniu tych utworów będą mogły dotrzeć do uszu słuchaczy także i do innych nie tylko europejskich miast. Dla nas to pierwsze wykonanie w samym Gdańsku; w Domu Uphagena – te pierwsze wykonania zrekonstruowanych utworów Mozarta będą właśnie tutaj. Myslimy, ze będziemy prosić pana Martina Ennisa, żeby zawsze to zaznaczał, że to w Gdańsku te utwory zostały po raz pierwszy wykonane.

Kazimierz Netka