Fot. Kazimierz Netka.
Upamiętnienie wydarzeń sierpniowo – wrześniowych: 44. rocznicy porozumień nadziei i 85 lat od wybuchu wojny najkrwawszej w historii świata
Delta Wisły, czyli Mierzeja Wiślana i Żuławy, to miejsca bardzo ważnych wydarzeń dla historii Polski, Europy, świata. Rocznice najistotniejszych z nich sąsiadują ze sobą, bo przypadają 31 sierpnia i 1 września. Ten pierwszy dzień, jest raczej radosny, bo dotyczy podpisania porozumień sierpniowych czyli jest data szczęśliwego zakończenia strajków, jakie miały miejsce w 1980 roku. Pierwsze z tych strajków odbyły się w Tczewie, potem w Lublinie, Szczecinie oraz w innych miastach Polski, a rodzaj zwieńczenia owych protestów miał miejsce w stolicy Żuław – czyli w Gdańsku, gdzie 31 sierpnia w Stoczni Gdańskiej, przedstawiciele rządu podpisali porozumienie z reprezentantami strajkującego społeczeństwa. Potem, około 16 miesięcy później, niestety wprowadzono stan wojenny, 13 grudnia 1981 roku. Porozumienia sierpniowe zawarte w Gdańsku w 1980 roku zainaugurowały jednak wielkie przemiany w innych państwach Europy i doprowadziły do obalenia Muru Berlińskiego.
1 września to data przypominająca tragiczne wydarzenia. Tego dnia, wybuchła II wojna światowa, a zaczęła się ona w delcie Wisły: w Szymankowie oraz w Tczewie i oczywiście Na Westerplatte w Gdańsku, na Żuławach – Mierzei Wiślanej. Na Westerplatte co roku 1 września przypominane jest rozpoczęcie hitlerowskiego kataklizmu, jakim była II wojny światowa, by ludzie nie zapomnieli o tych tragicznych wydarzeniach, które zaczęły się 1 września 1939 roku około godziny 4.45, prawie równocześnie w Gdańsku na Westerplatte, w Tczewie i Szymankowie, a także poza Deltą Wisły – w Wieluniu na południu Polski. Oczywiście nie można zapominać o prowokacji gliwickiej, którą hitlerowcy przeprowadzili wcześniej.
Fot. Kazimierz Netka.
O tym, jak i gdzie co się wydarzy podczas tegorocznych uroczystości upamiętniających – mówiono podczas konferencji prasowej, zorganizowanej na placu u stóp kopca – nasypu, na którym stoi pomnik Bohaterów Westerplatte, zwany też pomnikiem Obrońców Wybrzeża, a w rzeczywistości upamiętniający żołnierzy również z innych pól bitewnych II wojny światowej nie tylko w Polsce.
Fot. Kazimierz Netka.
Konferencję prowadziła Marta Formella z Referatu Prasowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku. O przygotowaniach i przebiegu obchodów 85. rocznicy wybuchu II wojny światowej na Westerplatte i o wydarzeniach związanych z 44. rocznicą podpisania Porozumień Sierpniowych, mówili 26 sierpnia 2024 roku podczas spotkania u stóp pomnika Bohaterów Westerplatte, m.in.: Aleksandra Dulkiewicz – prezydent Gdańska; komandor Tomasz Laskowski – dowódca Garnizonu Gdańsk i dowódca 7. Pomorskiej Brygady Obrony Terytorialnej im. kpt. mar. Adama Dedio; Basil Kerski – dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności; Janusz Marszalec – zastępca dyrektora Muzeum II Wojny Światowej; Ryszard Dombrowski – dyrektor Zespołu Szkół Morskich im. Bohaterskich Obrońców Westerplatte w Gdańsku; Wojciech Władziński – dyrektor Zespołu Szkół Łączności im. Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku.
Fot. Kazimierz Netka.
O szczegółach poinformowała nas Marta Formella z Referatu Prasowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku:
Mijają 44 lata od podpisania Porozumień Sierpniowych oraz 85 lat od dnia wybuchu II Wojny Światowej. Programy wydarzeń
Zbliża się 44. rocznica podpisania Porozumień Sierpniowych oraz 85. rocznica wybuchu II Wojny Światowej. Aby uczcić te ważne momenty i przybliżyć ich znaczenie dla współczesnego świata, zaplanowano ponad 30 wydarzeń skierowanych do mieszkańców Gdańska oraz odwiedzających miasto gości. Spotkajmy się 1 września o 4.45 na Westerplatte. Dojechać będzie tam można bezpłatną komunikacją miejską.
O szczegółach i programie wydarzeń rozmawiano podczas konferencji prasowej, która odbyła się 26 sierpnia na Westerplatte.
– W tym roku przypada 85. rocznica wybuchu II Wojny Światowej. W Gdańsku od wielu lat tę rocznicę łączymy z obchodami podpisania Porozumień Sierpniowych obchodząc święto Solidarności i Wolności – mówiła Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska. – Z jednej strony Gdańsk to szczególne miejsce, w którym od strzałów z niemieckiego pancernika Schleswig-Holstein rozpoczęła się tragedia II wojny światowej, ale także w naszym mieście, w Stoczni Gdańskiej miał miejsce początek demontażu systemu komunistycznego. Staramy się te dwa wydarzenia łączyć i pokazywać, że naszą szczepionką na wojnę, naszą odpornością, jest demokracja i dialog.
Fot. Kazimierz Netka.
Po 5 latach miasto wraca do współorganizacji, z Ministerstwem Obrony Narodowej, wydarzeń rocznicowych upamiętniających wybuch II wojny światowej na Westerplatte.
– Westerplatte to miejsce szczególne dla każdego polskiego żołnierza. To w tym miejscu zaczął się heroizm, tak mocno widoczny w czasach II Wojny Światowej – mówił komandor Tomasz Laskowski.
Fot. Kazimierz Netka.
– Jako dowódca Garnizonu Gdańsk i jednocześnie VII Pomorskiej Brygady Obrony Terytorialnej jestem szczególnie związane z tym miejscem. Brygada kultywuje i pielęgnuje tradycję Morskiej Brygady Obrony Narodowej 1939 roku, a Wojskowa Składnica Tranzytowa tutaj, na Westerplatte, była elementem składowym tej brygady. Cieszę się, że po raz kolejny żołnierze naszej brygady będą pomagali w organizacji 85. rocznicy wybuchu II wojny światowej, a jeszcze bardziej cieszę się, że powróciła formuła współorganizacji wydarzenia przez wojsko razem i Miastem Gdańsk. W tym roku, oprócz wojska, które będzie na placu i plutonu salutowego, który odda salwę honorową, będą okręty Marynarki Wojennej. Zaplanowano także przelot wojskowych samolotów.
Po zakończeniu uroczystości będzie można skorzystać z poczęstunku z kuchni polowej, skosztować grochówki oraz napić się kawy i herbaty.
Bezpłatny dojazd na Westerplatte komunikacją miejską
Aby umożliwić mieszkańcom i turystom dodarcie na poranne uroczystości 1 września, ZTM przygotował 8 linii autobusowych, które będą wyruszały z różnych dzielnic całego miasta (Osowej, Oliwy, Przegaliny, Lotniska, Kowali, Bysewa, Niedźwiednika i Lawendowego Wzgórza). Autobusy wszystkich linii dojadą na Westerplatte między godz. 03.43 a 04.00. Zatrzymają się na wszystkich przystankach na trasach poza przystankiem „Przystań Żeglugi” 01. Następnie będą czekać do zakończenia uroczystości, by (jako linia W58) odwieźć jej uczestników.
Bez zmian w rozkładach jazdy funkcjonować będą linie 106 i 138. Pętla autobusowa „Westerplatte” będzie dostępna wyłącznie dla autobusów komunikacji miejskiej.
Szczegółowe trasy autobusów można znaleźć w załączeniu do komunikatu, a rozkłady na stronie ZTM.
Bezpłatne przejazdy komunikacją miejską dla działaczy opozycji antykomunistycznych oraz osób represjonowanych z powodów politycznych
Od 1 stycznia 2025 działacze opozycji antykomunistycznych oraz osoby represjonowane z powodów politycznych będą mogły poruszać się komunikacją miejską po Gdańsku bezpłatnie. Odbywać się to będzie na podstawie ważnej legitymacji, niezależnie od stałego miejsca zamieszkania. Decyzja prezydent Gdańska jest odpowiedzią na wniosek 150 działaczy opozycyjnych z Pomorza oraz Lecha Parella, szefa Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.
– To jest nasz rodzaj hołdu dla osób, które w czasach komunizmu nie bały się narażać swojego zdrowia i komfortowego życia, aby walczyć, żebyśmy mieli dzisiaj wolną Polskę – mówiła prezydent Aleksandra Dulkiewicz.
Święto Solidarności i Wolności
W programie Święta Wolności i Solidarności znajduje się także upamiętnienie 44. rocznicy podpisania Porozumień Sierpniowych. W dniach 30.08-01.09 w Europejskim Centrum Solidarności odbędą się m.in. subiektywne spacery po wystawie stałej, uroczyste otwarcie historycznej Bramy nr 2, debaty, działania artystyczne oraz spotkania z bohaterkami i bohaterami tamtych wydarzeń. W tym roku Europejskie Centrum Solidarności świętuje także 10 lat działalności w budynku przy pl. Solidarności.
– W obecnych czasach bardzo ważna jest pamięć i uświadomienie ludziom, nie tylko Polkom i Polakom, jak cenna jest wartość pokoju, jak ważny jest dialog, jak bardzo, w świecie w którym będziemy się coraz bardziej różnili, ważne jest porozumienie i współpraca narodów – mówił Basil Kerski, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności.
Fot. Kazimierz Netka.
– To wszystko zostało wpisane już w 2007 roku w program ECS. Nie jesteśmy tylko miejscem, które upamiętnia rewolucję Solidarności, ale ma uczyć nas i nam przypominać, jak zachować pokój. 10 lat temu otworzyliśmy wystawę stałą na Placu Solidarności. Mówi ona o wszystkich pokojowych rewolucjach w Europie środkowej i wschodniej oraz o drodze Ukrainy do niepodległości.
Punkt kulminacyjny obchodów zaplanowano na 31 sierpnia. O godz. 12.00 odbędzie się uroczyste otwarcie historycznej Bramy nr 2. W tym roku widowisko przyjmie formę spektaklu tanecznego i odbędzie się pod hasłem Zjednoczone stany solidarności. Będzie to manifestacja pokolenia, które urodziło się już w wolnej Polsce. Swój udział w wydarzeniu zapowiedzieli Danuta Wałęsa, uczestniczka rewolucji Solidarności, pierwsza dama, Hanna Wróblewska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego, Mieczysław Struk, marszałek województwa pomorskiego, Basil Kerski, dyrektor ECS i Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska.
Szczegółowy opis widowiska znajduje się na stronie ECS.
Zaraz po tym, 31 sierpnia, o godz. 13.00 na skwerze u zbiegu ulic Świętojańskiej i Minogi odsłonimy pomnik Lecha Bądkowskiego, pisarza, sygnatariusza Porozumienia Gdańskiego, pierwszego rzecznika prasowego NSZZ „Solidarność” i krzewiciela idei samorządności.
Program obchodów ECS
W piątek, 30 sierpnia w programie:
– godz. 10.00 – Uroczystość jubileuszowe ECS ku czci tych, którzy przez 10 lat obecności instytucji przy pl. Solidarności 1 współtworzą to miejsce: dawnych opozycjonistów, darczyńców, wolontariuszy, przewodników. Do tego wernisaż wystawy fotograficznej – „10 lat” przy pl. Solidarności 1;
– godz. 20.00 – Medal Wolności Słowa, gala wręczenia nagród; obowiązują zaproszenia
W sobotę, 31 sierpnia, dosłownie od rana do nocy w budynku ECS i wokół niego odbędzie się szereg wydarzeń rocznicowych:
– godz. 10.30 – Spotkanie bohaterek i bohaterów Sierpnia ’80. Rozmowa nie tylko o postulatach sierpniowych, ECS, sala wielofunkcyjna, wstęp wolny;
– godz. 11.00 – Śniadanie międzykulturowe, historyczna stoczniowa Brama nr 2, wstęp wolny;
– godz. 12.00 – Rytuał otwarcia bramy z udziałem bohaterów Sierpnia’80. Później spektakl teatru tańca, historyczna stoczniowa Brama nr 2, wstęp wolny;
– godz. 13.00 – Odsłonięcie pomnika Lecha Bądkowskiego; upamiętnienie pisarza, sygnatariusza Porozumienia Gdańskiego, pierwszego rzecznika prasowego NSZZ „Solidarność” i krzewiciela idei samorządności, skwer u zbiegu ulic Świętojańskiej i Minogi, wstęp wolny;
– godz. 14.00 – Debata polskich muzealników pt. “Dziedzictwo dla przyszłości”, biblioteka ECS (1 piętro), wstęp wolny. Debata z osobami pracującymi w muzeach, miejscach pamięci i instytucjach kultury w całej Polsce, na temat tego, jak mądrze prezentować i interpretować dziedzictwo, aby służyło edukacji przyszłych pokoleń;
– godz. 15.00 – Spacer subiektywny po wystawie stałej, w roli przewodniczki Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska; ECS, wystawa stała, bilet w promocyjnej cenie 12 zł;
– godz. 18.00 – Nie ma wolności bez solidarności, Solidarność i jej dziedzictwo – debata w 10 rocznicę obecności ECS przy pl. Solidarności 1, / ECS, ogród zimowy, wstęp wolny;
– godz. 20.30 – Projekcja instalacji wideo „Istniejące na różnych polach…”, ECS od strony pl. Solidarności, wstęp wolny; autorem instalacji wideo jest absolwent ASP Gdańsk Robert Sochacki; do wideo gra muzyka zespołu an-hoer;
– godz. 21.00 – Swingowa zabawa taneczna, przestrzeń między fontanną a Bramą nr 2, wstęp wolny.
Dodatkowo w niedzielę, 1 września, w godz. 11- 15 w ECS odbędzie się cykl imprez pod wspólnym hasłem Rodzinna Niedziela. W programie m.in. filmy dla dzieci, warsztaty, czytanie sztuki dla dzieci autorstwa białoruskiego dramatopisarza Andrieja Iwanowa – czytają aktorki i aktorzy Teatru Miniatura.
Święto Solidarności i Wolności – program i szczegółowe opisy poszczególnych wydarzeń znajdują się na stronie ECS i w załączeniu do komunikatu. Instytucja wydała także okolicznościową gazetę.
Nigdy więcej wojny
1 września gdańszczanki, gdańszczanie i turyści, będą mogli oddać hołd ofiarom II Wojny Światowej. Uroczystości rozpoczną się o godz. 4.45 na Westerplatte. Pamięć walczących, ale też cywili zostanie uczczona m.in. przy Victoriaschule, na placu Obrońców Poczty Polskiej i na cmentarzu Ofiar Terroru Hitlerowskiego.
4.45
1 września o godzinie 4.45 Konfraternia Dzwonników Kościoła św. Katarzyny wprawi w ruch serce dzwonu Pax et Reconcilatio, czyli Pokój i Pojednanie. O tej godzinie także, przy pomniku Obrońców Wybrzeża na Westerplatte odbędą się uroczystości rocznicowe współorganizowane przez Ministerstwo Obrony Narodowej i Miasto Gdańsk. Zaplanowano tam przemówienia, zapalenie Znicza Pokoju, Apel Pamięci, odczytanie przez harcerzy Przesłania Westerplatte, modlitwę międzywyznaniową i złożenie wieńców. Wydarzenie będzie dostępne dla mieszkańców i turystów. Transmisję będzie można śledzić na portalu gdansk.pl.
– 1 września o 4.45 zapraszam do wspólnego bycia w zadumie, pochyleniu głowy nad ofiarami II Wojny Światowej i bohaterami obrony Westerplatte i polskiego wybrzeża. Zachęcam do refleksji nad tym, co możemy zrobić, żeby chronić nasze społeczeństwa przed wojną – mówi Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska.
Dzień wcześniej, w sobotę 31 sierpnia zaplanowano uroczystość pożegnania Wincentego Sobocińskiego, pułkownika Wojska Polskiego. Odtworzona zostanie droga, która po południu 31 sierpnia 1939 r. przebył płk Wincenty Sobociński z Komisariatu Generalnego RP w Wolnym Mieście Gdańsku na Westerplatte, aby dostarczyć informację, że nazajutrz wybuchnie wojna, a załoga Wojskowej Składnicy Tranzytowej nie może liczyć na wsparcie.
Uroczystości rozpocznie się o godz. 14.00 przybyciem prochów płk. Wincentego Sobocińskiego na plac przed siedzibą Komendy Miejskiej Policji, ul. Nowe Ogrody 27. O godz. 15.30, pożegnanie płk. Wincentego Sobocińskiego, przeniesie się na Westerplatte, na Cmentarz Żołnierzy Wojska Polskiego.
Będzie możliwość bezpłatnego dojazdu na uroczystości specjalnym autobusem, który zostanie podstawiony o godz. 14.20 na przystanek „Nowe Ogrody” 03 (przy ul. 3 Maja), obok Komendy Miejskiej Policji w Gdańsku. Planowany odjazd autobusu około godz. 14:30. Powrót z Westerplatte z uczestnikami uroczystości około godz. 17:30 na przystanek „Brama Wyżynna” 03.
Wydarzenia upamiętniające 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej
– godz. 4.45 (transmisja on-line na www.gdansk.pl) Pomnik Obrońców Wybrzeża na Westerplatte, Uroczystość upamiętnienia bohaterskich obrońców Westerplatte
– godz. 8.30 (transmisja on-line na www.gdansk.pl) Upamiętnienie nauczycieli polskich z Wolnego Miasta Gdańska zamordowanych podczas II wojny światowej, ul. Wałowa 21
– godz. 9.00 (transmisja on-line na www.gdansk.pl) Upamiętnienie harcmistrza Jana Ożdżyńskiego, budynek Dyrekcji Kolei, ul. Dyrekcyjna 2-4
– godz. 10.00 Upamiętnienie Polaków torturowanych i zamęczonych w pierwszych dniach II wojny światowej, dawna Victoriaschule, budynek Uniwersytetu Gdańskiego, ul. Kładki 24
– godz. 12.00 – 13.30 (transmisja on-line na www.gdansk.pl) Uroczystość na Placu Obrońców Poczty Polskiej 1/2
– godz. 13.30 – 14.30 (transmisja on-line na www.gdansk.pl) Uroczysta msza św. na Placu Obrońców Poczty Polskiej w intencji poległych bohaterskich obrońców Poczty Polskiej
– godz. 17.00 (transmisja on-line na www.gdansk.pl) Cmentarz Ofiar Terroru Hitlerowskiego – Pomnik Bohaterów Zaspa, ul. Bolesława Chrobrego
Wydarzenia Muzeum II Wojny Światowej
Podczas konferencji prasowej, program wydarzeń zaprezentował Janusz Marszalec, zastępca dyrektora ds. naukowych w Muzeum II Wojny Światowej.
30 sierpnia, o godz. 17.00 w MIIWŚ odbędzie się wernisaż wystawy LAS. Tematem wystawy jest historia II wojny światowej opowiadana z perspektywy kompleksów leśnych: ich znaczenia w wojnie obronnej, miejsca schronienia ofiar, twierdzy partyzanckiego oporu, ale też miejsca zbrodni .
Od 31 sierpnia dla zwiedzających udostępniona będzie wystawa plenerowa “Szlak: wolność – godność – pamięć” Szlak pamięci wytyczony pomiędzy miejscami, w których historia odcisnęła swoje piętno będzie przebiegał na linii Muzeum II Wojny Światowej – Europejskie Centrum Solidarności. W sobotę w godz. 18.00, 19.00, 20.00 – odbędą się spacery inauguracyjne (wymagane zapisy).
– 1 września wejście na wystawę czasową i na wystawę stałą będzie kosztowało symboliczną złotówkę, a przypomnę, że na naszej wystawie podajemy szczepionkę antywojenną w bardzo dużym stężeniu, więc tym bardziej z okazji osiemdziesiątej piątej rocznicy rozpoczęcia II WŚ warto tej szczepionki zażyć – zapraszał do odwiedzin Janusz Marszalec, zastępca dyrektora Muzeum II Wojny Światowej:
Fot. Kazimierz Netka.
– Muzeum II WŚ 1 września będzie otwarte dłużej, zaczynamy już o godzinie 9.00, a kończymy o godzinie 20.00.
Przyjdź pod „Niebo polskie” w ramach obchodów 85. rocznicy wybuchu II wojny światowej
W ramach obchodów 85. rocznicy wybuchu II wojny światowej w niedzielę, 1 września 2024 r. w budynku dawnego Gimnazjum Polskiego w Gdańsku odbędzie się akcja bezpłatnego zwiedzania z przewodnikiem sali, w której znajduje się malowidło „Niebo Polskie”. Wejście zaplanowano o godz. 15.30.
„Niebo Polskie” to patriotyczny fresk, który powstał w Gimnazjum Polskim w Gdańsku w 1938 r., a stworzyli go dwaj artyści Bolesław Cybis i Jan Zamoyski. Niestety, oryginalne malowidło na początku II wojny światowej zostało doszczętnie zniszczone przez Niemców.
Kilka lat temu podczas remontu budynku dawnego gimnazjum, należącego do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, postanowiono odtworzyć „Niebo Polskie”. Tego trudnego zadania podjął się zespół pracowników Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku pod kierownictwem prof. Jacka Zdybla. Dzięki ich pracy w 2018 r. sala z „Niebem Polskim” została ponownie udostępniona publiczności i każdy może podziwiać to wyjątkowe dzieło w pełnej krasie.
Aby jednak w pełni poznać i zrozumieć historię i symbolikę „Nieba Polskiego”, najlepiej oglądać je podczas zwiedzania z przewodnikiem. Warto wtedy dokładnie przypatrzeć się każdemu, nawet najmniejszemu elementowi malowidła. Symbole, które na nim umieszczono, mają bowiem swoje odniesienia w naszej historii, nauce i kulturze – poinformowała Marta Formella z Referatu Prasowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku.
Warto zwrócić uwagę na to, jak Westerplatte się zmienia. Godnie upamiętniany jest niemal każdy skrawek tego Pola Bitwy. Prowadzone są szczegółowe prace archeologiczne. Powstaje budynek do obsługi ruchu turystycznego z parkingiem.
Fot. Kazimierz Netka.
Zniknął duży napis: Westerplatte, który stał przy pozostałościach Stacji Kolejowej. Napis ten zostanie umieszczony zaraz na początku Półwyspu Westerplatte, przy budynku obsługi turystów.
Kazimierz Netka
Czytaj również na portalu: netka.gda.pl