Fot. Kazimierz Netka.
Mamy fantastyczny, nowy produkt turystyczny w Gdańsku
BORT – Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego powstaje w unikatowym miejscu, bo tuż przy nieistniejącym już ujściu Wisły, gdy ląd, zwany dzisiaj Westerplatte (zachodnia płyta), znajdował się na zachód od tej rzeki. Wówczas Wisła była wejściem dla statków do portu Gdańsk. Dzisiaj ślady tej drogi wodnej są m.in. w dnie Zatoce Gdańskiej.
Fot. Kazimierz Netka.
Naszym zdaniem, kształt BORTu nawiązuje do statku, ale jak powiedzieli nasi przewodnicy po tym obiekcie, każdy ma prawo do własnych skojarzeń. Od tego „statku“, posadowionego na piasku, jest do plaży bardzo blisko, zaledwie kilkanaście metrów. Na razie na te plażę lepiej nie wchodzić, bo podobno jest tam grząsko, ale niektórzy są odważni.
Fot. Kazimierz Netka.
Watro za to wejść do BORTu, który jest obiektem unikatowym i pewnie niewiele osób nie marzyło o tym, że powstanie w unikatowym miejscu. Twórcy zadbali o wspaniałe widoki na Westerplatte, na morze, na Port Północy i na statki, wchodzące współczesną Martwą Wisłą do Portu Wewnętrznego Gdańsk.
Fot. Kazimierz Netka.
Otoczenie BORTu jest wspaniałe, a przybywających wita napis: Westerplatte, będący fragmentem (przeniesionym z miejsca w pobliżu Stacji Kolejowej, zza bramy Wojskowej Składnicy Tranzytowej) i postawionym przy BORT. Obok zaś zobaczyć można kamienną opaskę, sprzed ponad stu lat, mająca chronić brzeg przed atakami Bałtyku. Podczas budowy BORT-u wyeksponowano ją i można oglądać to dzieło sprzed wieku.
Zakątki, unikaty, całe BIURO Obsługi Ruchu Turystycznego oraz Elektrownię i znajdującą się w niej wystawę, pokazali nam przedstawiciele Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku i spółki BUDIMEX, organizując Dzień Otwarty na Westerplatte. O realizacji obiektów, zaawansowaniu rpaci o tym, co jeszcze powstanie w ciągu najbliższych kilku lat, mówili m.in.: prof. Rafał Wnuk – d yrektor Muzeum II Wojny Światowej (MIIWŚ) w Gdańsku; dr Janusz Marszalec – zastępca dyrektora ds. naukowych MIIWŚ; Mateusz Jasik – zastępca dyrektora ds. popularyzacji MIIWŚ; Marcin Szymkun – reprezentujący Dział Inwestycji MIIWŚ; Filip Kuczma – kierownik Działu Archeologicznego MIIWŚ, archeolog; Wojciech Samól – historyk w Muzeum II Wojny Światowej, pełnomocnik dyrektora MIIWŚ ds. budowy wystawy Muzeum Westerplatte i Wojny 1939; Aleksandra Trawińska – rzecznik prasowy MIIWŚ; Sebastian Sarbiewski – kierownik projektu, Budimex S.A.; Łukasz Mroczkowski – kierownik budowy, Budimex S.A.
„Dzień Otwarty” rozpoczął się szkoleniem BHP w biurze budowy. Uczestnicy otrzymają kaski i kamizelki, aby mogli bezpiecznie zwiedzać teren inwestycji.
Po wejściu do wnętrza BORT zobaczymy mapę zwiedzania, dzięki temu turysta trafiając na Westerplatte będzie mógł się dowiedzieć jak ten półwysep zwiedzać. Często przyjeżdżając na Westerplatte tak naprawdę idą po prostu pod pomnik, wracają spod pomnika do domu. Chcemy to zwiedzanie rozszerzyć i żeby to zwiedzanie było w świadomy sposób, żeby ktoś, kto przyjedzie tutaj się dowiedział się jakie mamy takie takie zabytki do zwiedzania, po kolei budynek zawiadowcy magazynu nr 1, linie magazynów i każdy będzie mógł lepiej poznać historię Westerplatte która tutaj się wydarzyła.
W holu wejściowym BORT będą kasy, informacje, sklepik z pamiątkami, gdzie będzie można sobie kupić jakąś pamiątkę z Westerplatte, jakąś książkę związaną z tym miejscem.
Fot. Kazimierz Netka.
Dalej są pomieszczenia techniczne służące funkcjonowaniu BORTu, sala rozładunkowa w tamtej części która posłuży transportowi zabytków albo po prostu produktów do restauracji, do przestrzeni restauracyjnej która jest u góry.
Głównym zadaniem tego miejsca jest po prostu to, by turysta wchodzący tutaj mógł się dowiedzieć jak zwiedzać półwysep i co może zobaczyć, a nawet zorganizować rodzinną uroczystość, na przykład wesele.
Fot. Kazimierz Netka.
Na piętrze jest coś, co chyba każdy pragnąłby zobaczyć. I nie chodzi tylko o wnętrza, ale o to, co ujrzeć można przez okna – chyba jeden z najpiękniejszych widoków nad Bałtykiem, na brzeg morza, na plażę, na promenadę wzdłuż Westerplatte i dalej, na statki wchodzące do Portu Wewnętrznego.
Takie piękne widzenie jest z przestrzeni restauracyjnej obiektu i będzie ono służyć odpoczynkowi regeneracji turystów zwiedzających Muzeum Westerplatte. Celem przygotowań Muzeum Westerplatte jest stworzenie bezpiecznego, kolejnego miejsca spacerów, wypoczynku i refleksji. Do tego zmierzają prace realizowane przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku i tworzenie tego obiektu oraz wystawy archeologicznej w Elektrowni. To jest jakby pierwszy krok do zrealizowania tego celu. Realizacja pierwszego etapu ma ruszyć na przełomie lat 2025 i 2026, a zakończenie ma być w roku 2027. Cała inwestycja, razem z drugim etapem ma mieć finał w 2029. Natomiast ten obiekt: Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego wraz z towarzyszącą wystawą archeologiczną w Elektrowni (obiekcie zabytkowym znajdującym się w głębi Westerplatte, około kilometra od BORTu) ma już być otwarty w majówkę tego roku.
Fot. Kazimierz Netka.
Do tej pory było tak, że na Westerplatte brakowało miejsca, w którym turyści przyjeżdżając na półwysep mieliby kompleksową obsługę i informację. Odbywało się to czasami w sklepikach, czasami w Wartowni nr 1 będącej pod opieką Muzeum Gdańska. W tej chwili ruch naszych drogich gości porządkujemy i dosyć istotnie przeorganizujemy oczywiście bardzo dobrze współpracując też z Muzeum Gdańska, który jest opiekunem nie tylko Wartowni nr 1 i nieodległej Twierdzy Wisłoujście, która od ubiegłego roku jest oddziałem całorocznym czyli możliwym do zwiedzania przez cały rok a nie tylko sezonowo – mówili przedstawiciele Muzeum II Wojny Światowej.
Fot. Kazimierz Netka.
Tutaj, w BORT najpewniej będą zaczynały swoje przygody związane z historią Westerplatte grupy szkolne i grupy turystów zorganizowanych, a także indywidualnych, na przykład podczas Europejskiej Nocy Muzeów, różnych działań edukacyjnych jaki popularyzatorskich.
W przestrzeni edukacyjnej zaplanowano 5 sal, które będą rozdzielone ściankami mobilnymi by można je łączyć w dowolnej konfiguracji czyli na przykład prowadząc zajęcia dla większej grupy można połączyć trzy salki w jedną, żeby mieć możliwość przeprowadzenia tych zajęć dla większej liczby osób, w komfortowych warunkach. Planowana jest też współpraca z restauracją żeby osoby prowadzące zajęcia edukacyjne mogły też liczyć na jakiś posiłek w czasie tych zajęć. Tak że cały budynek będzie funkcjonował wspólnie.
Jest też druga przestrzeń przeznaczona na regenerację i odpoczynek dla zwiedzających. W tym budynku istnieje drugi taras widokowy, z którego będzie można skorzystać i popatrzeć na nasze polskie morze. Budynek jest realizowany bardzo dobrze, a prace wykonuje firma Budimex, w wysokim poziomie estetyki oraz pod względem technicznym również. Zastosowano płyty ceramiczne o wielkości 120 x 60 centymetrów; ma to zapewnić długą żywotność w warunkach, które są tak naprawdę trudne. Mamy blisko tereny przemysłowe portu, mamy tereny morskie, zasolenie, tak że postawiliśmy na materiał, który dobrze się sprawdzi w tych warunkach Dodatkowo ściana wejściowa jest wykonana w technologii bso (bezspoinowy system ociepleń) wraz z konstrukcją z siatki cięto-ciągnionej w kształcie trójkąta zapewnić taki niepowtarzalny wygląd tego obiektu mówili reprezentanci twórców tego budynku.
BORT ma po prostu być pierwszym punktem na ścieżce zwiedzania Westerplatte, tego nowego rozdziału Westerplatte, który jakby się otwiera.
Fot. Kazimierz Netka.
Chcielibyśmy realizować drugi i trzeci etap inwestycji czyli pozostałą część Półwyspu zagospodarować: zieleń, zbudować ścieżki zwiedzania unaoczniające obiekty i rzecz jasna stworzyć główny budynek, który będzie w pobliżu w pobliżu pomnika natomiast przy dobrych wiatrach to jest przy dobrych wiatrach to jest w 2028, 2029 raczej 2029 rok. – mówił pan dyrektor.
Budżet całej inwestycji został zaplanowany na około 300 milionów złotych. Czy się zmieścimy w tym budżecie, który został zaprojektowany według cen i szacunków sprzed dwóch lat? Trudno powiedzieć. Będziemy robić wszystko żeby się zmieścić natomiast zdaję sobie sprawę z tego, że to może być niezwykle trudne z nowym budynkiem którego budowy jeszcze nie rozpoczęto i wystawy w tym nowym budynku w pobliżu pomnika.
Fot. Kazimierz Netka.
Ta opaska chroniła kiedyś Półwysep Westerplatte przed niszczycielskim działaniem fal morskich i powstała w latach około 1900 roku. W porozumieniu z pomorskiego konserwatorem zabytków postanowiliśmy zachować ten relikt dla przyszłych pokoleń obok 6 miejsc postojowych żeby je wyeksponować i jednocześnie przy tym chroniąc drzewa, zieleń która jest zlokalizowana w pobliżu inwestycji. Będzie tabliczka informująca zwiedzających co to tak naprawdę jest, wiele osób może się zastanawiać.
Budynek Elektrowni zostanie otwarty w 100 lat od jego powstania Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku chęcią całego serca tworzy nową wystawę stałą historia zapisana. To wystawa archeologiczna Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Tu właśnie zaprezentowane zostaną najciekawsze eksponaty z zabytków archeologicznych które w ciągu 10 sezonów badań zostały pozyskane właśnie tutaj na Półwyspie Westerplatte – powiedział Wojciech Samól.
Najczęściej słyszało się o odnalezieniu westerplatczyków właśnie Poległych Obrońców w roku 2019 ale to jest tak naprawdę tylko część tej narracji. Będzie komplementarny przekaz objaśniający całą historię półwyspu od XVII wieku. Wyjątkowymi zabytkami są na pewno orły czapkowe, które zostały pozyskane właśnie w toku badań archeologicznych. Są też przedmioty osobiste należące do żołnierzy. Niezwykłej wagi znaleziska to chociażby jak wzorniki z map z przyborników oficerskich, najprawdopodobniej przez komendanta i jego zastępcy znalezione przy willi, kasynie.
Wybór zabytków jest oczywiście nieprzypadkowy, specjalnie ukierunkowany do przedmiotów, które mają zainteresować, zaciekawić zwiedzających i pokazać właśnie to co nie jest znane.
Oto dodatkowe wiadomości, które przekazała nam Aleksandra Trawińska – rzecznik prasowy MIIWŚ:
Nowy punkt na mapie turystycznej Trójmiasta – otwarcie pod koniec kwietnia 2025 r.
Westerplatte jest dla Polaków jednym z najważniejszych symboli II wojny światowej, miejscem kojarzonym z heroiczną walką polskich żołnierzy we wrześniu 1939 r. Wielu turystów przybywa tu nie tylko z kraju, lecz także z zagranicy. Do tej pory brakowało na Westerplatte punktu informacji turystycznej, który pomógłby zaplanować im zwiedzanie tego rozległego terenu.
Fot. Kazimierz Netka.
Powstający budynek obsługi ruchu turystycznego Pola Bitwy Westerplatte ma zaspokoić podstawowe potrzeby turystów, ale też wskazać im, jak zwiedzać półwysep, które obiekty są najcenniejsze i jak najefektywniej poznać historię Westerplatte – realizacja ostatniego zadania będzie możliwa dzięki nowoczesnej ekspozycji zlokalizowanej w dawnej Elektrowni Wojskowej Składnicy Tranzytowej.
Fot. Kazimierz Netka.
W budynku obsługi ruchu turystycznego o powierzchni użytkowej około 1800 m kw. zwiedzający znajdą m.in.: punkt informacyjny, sklep z pamiątkami, restaurację, tarasy widokowe oraz toalety. Na dachu zainstalowano panele fotowoltaiczne, które wesprą funkcjonowanie obiektu. Elewacja pokryta została płytami ceramicznymi, a ściana przy wejściu głównym – przyciągającą uwagę konstrukcją z napisem „Pole Bitwy Westerplatte”.
Na terenie budynku przewidziano 20 miejsc dla autokarów oraz 168 miejsc dla samochodów osobowych. Wydzielone zostały specjalne miejsca dla rodzin i osób z niepełnosprawnościami. Znajdą się tam także stanowiska do ładowania samochodów elektrycznych.
W pierwotnym projekcie zakładano o 6 miejsc postojowych więcej, w trakcie budowy odkryto jednak opaskę kamienną. Wzniesiona na początku XX w. konstrukcja miała chronić półwysep przed destrukcyjnym działaniem fal morskich. W porozumieniu z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków zadecydowano o pozostawieniu dwóch fragmentów tego obiektu w oryginalnym kształcie.
W pozostałej części obiektu zlokalizowano pomieszczenia techniczne, biura oraz sale edukacyjne, które posłużą do prowadzeniu spotkań, lekcji muzealnych i warsztatów.
– O Westerplatte myślimy nie w sposób konkurencyjny, a kooperacyjny. Tworzymy szeroką sieć współpracy. Liczymy na dobre, partnerskie relacje z Muzeum Gdańska, które opiekuje się nie tylko wartownią nr 1 na Westerplatte, lecz także niedaleką Twierdzą Wisłoujście – tłumaczy Mateusz Jasik, zastępca dyrektora ds. popularyzacji.
W zakresie edukacji i popularyzacji wiedzy historycznej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku współpracuje również ze szkołami, Zarządem Morskiego Portu Gdańsk, Urzędem Miejskim w Gdańsku, Gdańską Organizacją Turystyczną, Strażą Graniczną i Siłami Zbrojnymi Rzeczpospolitej Polskiej.
Prace na Westerplatte trwają – wystawa w Elektrowni coraz bliżej
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku tworzy wyjątkową wystawę. Jej otwarcie zaplanowane jest na koniec kwietnia 2025 r. W historycznym budynku Elektrowni na Westerplatte trwają intensywne prace przygotowawcze, które przekształcą to miejsce w przestrzeń pełną opowieści o bohaterach, codziennym życiu żołnierzy i dramatycznych losach półwyspu. To tutaj będzie można zanurzyć się w historię miejsca – symbolu polskiego oporu podczas II wojny światowej.
Fot. Kazimierz Netka.
Wszystko zaczęło się od badań…
Od 2016 r. zespół archeologów Muzeum II Wojny Światowej prowadzi systematyczne i kompleksowe prace archeologiczne na Westerplatte. Dzięki tym badaniom udało się poznać historię Wojskowej Składnicy Tranzytowej (skrót: WST), funkcjonującej w latach 1926–1939. Odkryli oni i udokumentowali m.in. relikty kluczowych budynków składnicy, takich jak wartownia nr 5, willa oficerska czy budynek starych koszar. Dzięki zlokalizowaniu i przebadaniu wielu lejów po bombach lotniczych i pociskach artyleryjskich, które eksplodowały na Westerplatte w trakcie siedmiodniowej obrony, udało się ustalić nowe fakty dotyczące przebiegu walk i rozmiaru zniszczeń poszczególnych budynków składnicy. Archeolodzy odkryli też kilka nieujętych w relacjach i dokumentach miejsc, z których obrońcy składnicy ostrzeliwali nacierających Niemców.
Podczas badań wykopaliskowych pozyskano ponad 80 000 artefaktów datowanych od połowy XVII do połowy XX w., obrazujących burzliwą historię półwyspu. Dużą część znalezisk stanowią obiekty związane ze służbą żołnierzy polskich na Westerplatte i walkami w obronie składnicy. Przedmioty te dziś pełnią rolę autentycznych świadków historii i są unikatowymi pamiątkami po polskich żołnierzach, którzy walczyli i ginęli na Westerplatte w pierwszych dniach września 1939 r.
Najbardziej poruszającym z odkryć było jednak odnalezienie w 2019 r., leżących w zapomnianych mogiłach, szczątków 9 obrońców Westerplatte, a w 2024 r. – szczątków 4 cywilów. Wystawa pozwoli oddać hołd ofiarom i bohaterom spoczywającym na tym terenie.
Zamysł twórców: symbolika miejsca i życie codzienne
Wystawa nie ograniczy się do faktów i dat. Jej narracja będzie się skupiać na odkryciach archeologicznych związanych z historią Wojskowej Składnicy Tranzytowej oraz obozu dla polskich więźniów cywilnych, zorganizowanego przez Niemców po zakończeniu walk na Westerplatte. Celem kuratorów jest uzmysłowienie odbiorcom faktu, że Westerplatte to nie tylko półwysep heroicznie broniony przez niewielki oddział polskich żołnierzy, lecz także miejsce niemieckich zbrodni na polskich jeńcach cywilnych.
Fot. Kazimierz Netka.
Ekspozycja ma również podkreślać symboliczne znaczenie Westerplatte jako miejsca, gdzie rozpoczęła się II wojna światowa. Jej celem będzie przybliżenie historii Westerplatte od XVII w. do początku lat 40. XX w., ukazanie życia codziennego WST oraz trudnej i odpowiedzialnej służby polskich żołnierzy w obliczu narastającej nienawiści Niemców wobec jakichkolwiek przejawów polskości na obszarze Wolnego Miasta Gdańska. Zwiedzający zobaczą m.in. rekonstrukcję fragmentu wnętrza wartowni nr 5, należącej do powstałego w latach 1933–1936 systemu obrony składnicy, i prawdopodobny wygląd pomieszczenia 2 września 1939 r., tuż przed nalotem Luftwaffe.
– Głównym środkiem wyrazu ekspozycji są eksponaty pozyskane podczas badań archeologicznych. Zamierzeniem autorów i projektantów wystawy było stworzenie aranżacji, która uwypukli rangę autentycznych obiektów – „historycznych świadków epoki”. Teksty, grafiki, reliefy, modele, dźwięki czy archiwalne materiały filmowe mają jedynie charakter dopełniający, nadający eksponatom właściwy kontekst – tłumaczy Filip Kuczma, kierownik Działu Archeologicznego MIIWŚ.
– Tworzenie wystawy nie było procesem łatwym. Spośród kilkudziesięciu tysięcy artefaktów pozyskanych podczas badań z dużym trudem przyszło nam wybrać kilkaset tych, które będą najbardziej reprezentatywne. Z wielu wątków, które zamierzaliśmy poruszyć, musieli wybrać tylko te, które najpełniej ukażą złożoność dziejów Westerplatte – dodaje.
Nieprzypadkowy jest tu sposób prezentowania poszczególnych elementów wystawy oparty na stali i szkle, który zostanie wkomponowany w taki sposób, aby korespondował z historycznym wnętrzem budynku. Ekrany, stanowiska odsłuchowe i efekty dźwiękowe umożliwią zwiedzającym pełne zanurzenie się w historii Westerplatte.
Ku otwarciu w kwietniu 2025 r.
Losy Westerplatte, biografie jego obrońców z 1939 r. i martyrologia więźniów niemieckiego obozu mogą stanowić swego rodzaju syntezę polskiego doświadczenia XX w. Dlatego to ważne miejsce na mapie Gdańska zasługuje na nowoczesne Muzeum, które pozwoli zrozumieć złożoną, bolesną historię półwyspu oraz odkryć ją na nowo – nie tylko jako miejsce pamięci o cierpieniu Polaków, lecz także refleksji i dumy z postawy bohaterskich obrońców – poinformowała Aleksandra Trawińska – rzecznik prasowy MIIWŚ.
Najnowocześniejsze nabrzeże w Wolnym Mieście Gdańsku
Warto wiedzieć, że położony na Żuławach – Mierzei Wiślanej polski Basen Amunicyjny w Wolnym Mieście Gdańsku, przy polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, był najnowocześniejszym miejscem w ówczesnym Porcie Gdańsk, Wolnego Miasta Gdańska. Tak się stało dzięki funkcjonowaniu elektrowni na Westerplatte. Energia elektryczna była wykorzystywana nie tylko na potrzeby Składnicy i znajdujących się tam polskich żołnierzy, ale także na potrzeby przeładunkowe. Prąd z polskiej elektrowni napędzał mechanizmy portowych żurawi – dźwigów podczas przeładunków.
Składnica na dobre zaczęła pracować około 1926 roku. W tym czasie Gdynia już stawała się jednym z największych portów na Bałtyku. Z Polski mogli brać wzór inne państwa, jeśli chodzi o funkcjonowanie portów.
Kazimierz Netka
Proszę, czytaj również na portalu: netka.gda.pl