Fot. Kazimierz Netka

Nasz kraj staje się coraz bardziej przesuszony. Musimy zadbać o powstrzymanie tego procesu i przywrócenie równowagi hydrologicznej

Fot. Kazimierz Netka

Kiedy susza daje się nam we znaki? Wtedy, gdy musimy podlewać kwiaty i inne rośliny na działce, wodą, dźwiganą we wiadrach z odległości kilkudziesięciu metrów. To jednak bardzo nieprecyzyjne określenie bezdeszczowych dni, tygodni, a nawet miesięcy. Rodzajów suszy jest kilka i one nam zagrażają w coraz większym stopniu. To, że czasami opad bywał tak obfity, że zalane zostają ulice i piwnice, nie dowodzi, że wody nam nie brakuje. Także powodzie nie świadczą o nadmiarze H2O w naszym kraju. Polska jest jednym z państw niebogatych pod względem zasobów wodnych, a susze nam dokuczają coraz częściej. Dlatego, powstaje program przeciwdziałania skutkom suszy, a tworzony jest on pod egidą Ministerstwa Środowiska, Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej, Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, w tym Krajowego i Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej.

Fot. Kazimierz Netka

Od połowy sierpnia bieżącego roku odbywają się konsultacje z cyklu: „Stop suszy”, dotyczące projektu „Planu przeciwdziałania skutkom suszy”. We wtorek, 22 października 2019 roku, spotkanie konsultacyjne odbyło się w Gdańsku, a dotyczyło całego regionu dorzecza dolnej Wisły (od okolic Włocławka na północ) oraz dorzeczy części rzek wpadających wprost do Bałtyku: od Słupi do granicy z Rosją. Do hotelu Renusz na Wyspie Sobieszewskiej w Gdańsku przybyło na konsultacje kilkadziesiąt osób – reprezentantów różnych środowisk: uczelni, instytutów, urzędów, przedsiębiorstw, samorządów, instytucji, organizacji (np. rolników, Lasów Państwowych, Polskiego Klubu Ekologicznego, Gdańskiej Fundacji Wody) oraz innych.

Fot. Kazimierz Netka

Przeciwdziałanie suszy to przede wszystkim uświadamianie ludzi, informowanie społeczeństwa o zagrożeniach, nakłanianie do oszczędzania. Po drugie – budowa urządzeń, pozwalających na powstrzymywanie spływu wody, jej magazynowanie. To nie znaczy, że z najpilniejszymi przedsięwzięciami mającymi na celu łagodzenie skutków niedostatku wody w Polsce, czeka się aż plan zostanie przyjęty. RZGW w Gdańsku realizuje jeden z projektów w tym zakresie: regulacja Srebrnego Potoku w Elblągu.

Fot. Kazimierz Netka

O szczegółach poinformowali podczas spotkania w Gdańsku Monika Niemiec-Butryn – dyrektor Departamentu Gospodarki Wodnej i Żeglugi Śródlądowej Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej; Aleksandra Bodnar – dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku – Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie; Małgorzata Stolarska – kierownik zespołu w projekcie Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie: „Opracowanie planu przeciwdziałania skutkom suszy”; Bogusław Pinkiewicz – kierownik i Ewa Wiśniewska – Zespół Komunikacji Społecznej i Edukacji Wodnej, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku; Monika Szymańska; Krzysztof Okrasiński.

Fot. Kazimierz Netka

– Susza w Polsce w ostatnich latach doskwiera o wiele bardziej niż powódź – powiedziała Monika Niemiec-Butryn – dyrektor Departamentu Gospodarki Wodnej i Żeglugi Śródlądowej Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej. Każdy region ma swe problemy, inną specyfikę i w związku z tym jest taka koncepcja że przyjeżdżamy do państwa, by zaprezentować, to, co udało się wykonać do tej pory, pokazać, jakie działania są możliwe aby przeciwdziałać skutkom suszy. Czekamy na uwagi społeczeństwa do 15 lutego i mamy nadzieję na dobrą dyskusję dzisiaj, na wysłuchanie państwa spostrzeżeń uwag.

Fot. Kazimierz Netka

– Witam na renie regionu dolnej Wisły, administrowanego przez RZGW, na spotkaniu z samorządowcami, z instytucjami, z podmiotami działającymi w sektorze gospodarki wodnej. Będziemy konsultować propozycje programu przeciwdziałania skutkom suszy, szczególnie na temat zadań, które są zaplanowane na terenie dolnej Wisły – mówiła Aleksandra Bodnar – dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku – Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Susza to zjawisko z którym coraz częściej mamy do czynienia. Polska, ze względu na swe położenie geograficzne, ma niekorzystne warunki hydrologiczne i dość skromne zasoby wodne. Jesteśmy krajem o najniższych zasobach w Europie, ostatnim spośród krajów europejskich. Wskaźnik ilości wody przypadającej na jednego mieszkańca jest czterokrotnie mniejszy niż średnio na mieszkańca w Europie. Stąd też potrzeba jest opracowania projektu bardzo szerokiego, kompleksowego programu przeciwdziałania skutkom suszy i taki program został opracowany. Będzie to dokument przyjęty poprzez rozporządzenie ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej. Będzie miał charakter ogólnokrajowy jako narzędzie planistyczne a także zasób wiedzy i wytycznych w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy.

Na terenie regionu dolnej Wisły do projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy wprowadzono 9 zadań o znaczeniu lokalnym oraz ogólnokrajowe.

Zadanie o znaczeniu ogólnokrajowym to budowa poniżej Włocławka stopnia wodnego – to zadanie o charakterze przeciwpowodziowym; ale ono konsoliduje wiele celów, także przeciwdziałanie skutkom suszy poprzez spowolnienie odpływu wody Wisłą do Bałtyku.

Na terenie woj pomorskiego planujemy budowę, rozbudowę urządzeń hydrotechnicznych, Chodzi o zastawki na terenie Borów Tucholskich i Pojezierza Kaszubskiego. Takich zastawek chcemy wyremontować sześć, by zwiększyć retencyjność tamtejszych cieków. Także planujemy 6 konkretnych dużych zadań inwestycyjnych na ternie województwa warmińsko – mazurskiego. Już rozpoczęliśmy regulację Srebrnego Potoku w Elblągu. Regulacja ta ma charakter przeciwpowodziowy, ale poprzez budowę u ujścia Potoku dwóch zbiorników jest zadaniem zwiększającym retencję wody w tym terenie. Odbierać będzie i gromadzić wodę napływająca z Wysoczyzny Elbląskiej. Chcemy magazynować tę wodę także poprzez rozbudowę i modernizację zbiornika retencyjnego na Potoku Dębica – powiedziała dyrektor Aleksandra Bodnar.

Fot. Kazimierz Netka

– Projekt planu przeciwdziałania skutkom suszy, w tej chwili konsultowany społecznie, to dokument, który planuje, koordynuje działania, mające w przyszłości obniżyć skutki suszy rolniczej, hydrologicznej, hydrogeologicznej, bo te susze wyrządzają nam różne straty w różnych obszarach gospodarki, począwszy od rolnictwa, przez przemysł, zaopatrzenie ludności, ale także w wymiarze społecznym i ekologicznym – poinformowała dr Małgorzata Stolarska – kierownik zespołu w projekcie Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie: „Opracowanie planu przeciwdziałania skutkom suszy”. Działania, które są w ostatniej i najważniejszej części dokumentu, czyli w katalogu działań służących przeciwdziałaniom skutkom suszy to zbiór komplementarny; będzie stosowany w różnych obszarach. Zbiór ten nie jest zamknięty. Jest katalogiem otwartym. Konsultacje społeczne mogą wnieść doń różne zmiany: uzupełnienia modyfikacje, ale także rozszerzenie tego katalogu. Stąd też konsultacje społeczne są tak ważnym elementem, jeśli chodzi o przygotowanie dokumentów strategicznych. Dokument będzie obowiązywał od 2021 do 2027 roku i w tym cyklu planistycznym zaplanowano wiele działań, skupiających się na kwestiach związanych z legislacją, zmianą podejścia do monitorowania suszy, zbudowania systemu zintegrowanego na razie jego założeń, ale również podejścia do ostrzegania przed suszą. W dokumencie tym odnajdziemy działania, które również skierowane są bezpośrednio do jednostek samorządu terytorialnego, bo generalnie zwrócą uwagę na konstrukcję ustawy. Jednostkami odpowiedzialnymi za przeciwdziałania skutkom suszy są wojewodowie, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie ale także jednostki samorządu terytorialnego.

Fot. Kazimierz Netka

Dokument przewiduje również działania, które mogą być podejmowane przez każdego z nas. To są działania, które możemy jako inwestorzy, budując swe własne gospodarstwa domowe, stosować i które powinniśmy wdrażać. W dokumencie znajdziemy szereg działań związanych z edukacją, z budowaniem świadomości, jeśli chodzi o suszę, o jej przeciwdziałanie, o oszczędzanie wody – mówiła dr Małgorzata Stolarska, przypominając też definicję suszy: to zjawisko naturalne, wywołane przez długotrwały brak opadów atmosferycznych, przejawiające się okresowym obniżeniem poziomu wód powierzchniowych lub podziemnych. Może skutkować utrudnieniami w korzystania z wód, dostępu do usług wodnych, lub w prowadzeniu produkcji rolnej lub leśnej). Susza może być atmosferyczna, rolnicza, hydrologiczna, hydrogeologiczna i wywołuje różne skutki.

Oto komunikat, który przekazał nam po spotkaniu Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku:

Stop suszy! Kompleksowa retencja antidotum na suszę hydrologiczną w woj. pomorskim

Częste, intensywne i długotrwałe susze hydrologiczne stanowią poważne zagrożenie dla blisko 35% powierzchni woj. pomorskiego. Podczas konsultacji społecznych projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS), które odbyły się 22 października w Gdańsku podkreślano, że zagrożenie suszą hydrologiczną w dorzeczu największej z polskich rzek jest na tyle poważne, że wymaga podjęcia kompleksowych działań w zakresie retencji.

Fot. Kazimierz Netka

Na konieczność magazynowania wody w trakcie trwających konsultacji społecznych, eksperci zwracali uwagę już po raz kolejny. W katalogu 25 działań niezbędnych do skutecznego przeciwdziałania skutkom suszy opisanych w PPSS, zwiększenie ilości i dostępności wody w skali krajowej, regionalnej i lokalnej zajmuje główną pozycję.

Taki właśnie charakter mają zaplanowane i uwzględnione w PPSS inwestycje: budowa zbiorników retencyjnych na Srebrnym Potoku i Potoku Dębica w Elblągu.

– W województwie pomorskim wysoki potencjał dla kształtowania ilości wód mają także zaplanowane na terenie Borów Tucholskich i Pojezierza Kaszubskiego inwestycje rozwijające naturalną retencję, w tym utrzymanie bioróżnorodności ekosystemów wodnych tych terenów. To wszystko ma podnieść odporność regionu na skutki suszy – wyjaśniła Aleksandra Bodnar, dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w Wodach Polskich.

Aleksandra Bodnar dodała, że ze względu na duże zagrożenie suszą hydrologiczną, w przypadku Kujaw i Pomorza, konieczne jest też zwiększenie sztucznej retencji w małych i dużych zbiornikach.

– Jedną z najważniejszych inwestycji Wód Polskich będzie planowana budowa drugiego stopnia wodnego na Dolnej Wiśle, w Siarzewie – powiedziała dyrektor RZGW w Gdańsku.

Fot. Kazimierz Netka

Spotkania konsultacyjne projektu PPSS odbyły się do tej pory w Poznaniu, Zielonej Górze, Wrocławiu, Gliwicach, Lublinie, Rzeszowie, Krakowie, Szczecinie i Koszalinie. W tym roku zaplanowano jeszcze debaty w Bydgoszczy, Olsztynie, Białymstoku i Łodzi. Spotkania konsultacyjne zakończą się w lutym 2020 r. w Warszawie (szczegółowe informacje nt. spotkań konsultacyjnych dostępne są na stronie www.stopsuszy.pl). PPSS to pierwszy, tak kompleksowy dokument dotyczący przeciwdziałania skutkom suszy w Polsce. Projekt PPSS dostępny jest na stronach: www.stopsuszy.pl oraz www.konsultacjesusza.pl . Tam też można złożyć wnioski i uwagi do PPSS poprzez specjalnie przygotowany formularz.

Dokument PPSS, który będzie najważniejszym efektem projektu Stop suszy!, wraz z planami gospodarowania wodami i planami zarządzania ryzykiem powodziowym przyczyni się do poprawy stanu gospodarki wodnej w Polsce. Po konsultacjach społecznych projekt PPSS zostanie poddany strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, a w 2020 r. końcowym akcentem będzie jego przyjęcie w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej. Polska znajdzie się tym samym w gronie 10 państw europejskich, które mają opracowane plany przeciwdziałania skutkom suszy. Dokumenty o tej randze opracowały m.in.: Wielka Brytania, Francja, Hiszpania, Portugalia, Słowacja i Ukraina.

Do przygotowania planu przeciwdziałania skutkom suszy Prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie jest zobligowany przepisami art. 240 ust. 2. pkt. 8 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz.U. z 2018 r. poz. 2268). W ramach projektu „Stop suszy!” opracowano projekt Planu Przeciwdziałania Skutkom Suszy, który właśnie jest poddawany konsultacjom społecznym. W czasie konsultacji uwagi do dokumentu zgłaszają samorządy lokalne, organizacje społeczne i osoby fizyczne. Polem do prezentacji projektu planu stały się m.in. ogólnopolskie konferencje eksperckie oraz kampania społeczna „Pamiętaj o wodzie!”. Całość prac jest finansowana z funduszy europejskich (POIŚ 2014-2020).

Więcej informacji na stronach: www.stopsuszy.pl , www.wody.gov.pl i www.konsultacjesusza.pl – napisano w komunikacie RZGW w Gdańsku.

Fot. Kazimierz Netka

Susza w Polsce odczuwalna jest od wielu lat. Najwyraźniej ją widać w rolnictwie oraz na Wiśle. Żegluga na tej rzecze stała się prawie niemożliwa. Pojawiają się duże płycizny. Niedługo na Wiśle może powstać archipelag, czyli łańcuch, sznur wysp…

Kazimierz Netka

Czytaj również na portalu: netka.gda.pl