Fot. Kazimierz Netka.
Flora zdigitalizowana, czyli pomorski zielnik w komputerze
Fot. Kazimierz Netka.
15 kwietnia przypada Światowy Dzień Sztuki. A jak często zastanawiamy się nad dziełami, których nie tworzą ludzie lecz natura? Piękno roślin jest dowodem możliwości artystycznych dziczy. Żeby je podziwiać, trzeba wybrać się na łono przyrody. Kto nie może – niech skorzysta z propozycji jakie stworzyli, przygotowali pomorscy naukowcy. Poznaliśmy je, korzystając z zaproszenia, które przekazała nam Elżbieta Michalak-Witkowska – starszy specjalista w Zespole Prasowym Uniwersytetu Gdańskiego:
Dziekan Wydziału Biologii UG, kierownik projektu ma zaszczyt zaprosić Państwa na uroczyste otwarcie wystawy „Historia Zbiorów Botanicznych”. Które odbędzie się 14 kwietnia 2023 r. o godz. 12 na Wydziale Biologii UG.
Najpierw nastąpiło powitanie i wystąpienia wprowadzające w auli, a potem – spotkanie w Zaułku Linneusza.
Pragnę powitać państwa na otwarciu wystawy zatytułowanej „Historia zbiorów botanicznych” – mówił prof. dr hab. Dariusz L. Szlachetko, Dziekan Wydziału Biologii UG, koordynator projektu w Uniwersytecie Gdańskim:
Fot. Kazimierz Netka.
Ta wystawa jest pokłosiem realizacji projektu finansowanego przez Program Operacyjny Polska Cyfrowa. Ten projekt nazywa się „Zintegrowane wirtualne Herbarium Pomorza Herbarium Pomeranicum – digitalizacja i udostępnienie zbiorów herbariów jednostek akademickich Pomorza poprzez ich połączenie i udostępnienie cyfrowe.” Wystawę w Zaułku Linneusza przygotował zespół Herbarium Gdańskiego Uniwersytetu Gdańskiego.
Jak czytamy na stronie internetowej https://ktriop.bio.ug.edu.pl/herbarium.html – Katedry Taksonomii Roślin i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Gdańskiego, Zielnik Roślin i Grzybów Uniwersytetu Gdańskiego (Herbarium Universitatis Gedanensis UGDA) ma za zadanie archiwizować, utrzymywać i udostępniać zgromadzone materiały botaniczne, lichenologiczne i briologiczne. Większość zgromadzonych okazów zielnikowych pochodzi z prowadzonych przez zespoły badawcze prac terenowych, z ekspedycji naukowych oraz wymian z instytucjami naukowymi w kraju i za granicą.
Fot. Kazimierz Netka.
W skład Zielnika Roślin i Grzybów wchodzą aktualnie następujące podzbiory: Zielnik Roślin Naczyniowych – UGDA (z kilkoma kolekcjami wydzielonymi); Zielnik Grzybów i Porostów – UGDA-L; Zielnik Mszaków – UGDA-B; Kolekcja Preparatów Mokrych – UGDA-LQ; Kolekcja Roślin Żywych – UGDA-G; Kolekcja Izolatatów DNA – UGDA-DNA.
Współtwórcami tego dzieła są m.in.: mgr Katarzyna Wszałek-Rożek – Kurator Zielnika UGDA, Kolekcje Roślin Naczyniowych; dr Bartłomiej Hajek – pracownik naukowo-techniczny, Kolekcja Mszaków UGDA-B; dr Ryszard Markowski – specjalista botanik; mgr Joanna Gołębiewska – pracownik naukowo-techniczny, Kolekcje Roślin Naczyniowych, obsługa baz danych; mgr Anna Kuczyńska – pracownik naukowo-techniczny, Kolekcje Roślin Naczyniowych, Kolekcje Dydaktyczne; mgr Iwona Skorowska – pracownik naukowo-techniczny, digitalizacja materiałów zielnikowych; mgr Monika Lipińska – pracownik naukowo-techniczny, Kolekcja Roślin Żywych UGDA; mgr Max Rykaczewski – pracownik naukowo-techniczny, Kolekcja UGDA – bank DNA; mgr Marta Jarosińska – pracownik naukowo-techniczny, archiwizacja i konserwacja materiałów zielnikowy.
Prof. dr hab. Dariusz L. Szlachetko, Dziekan Wydziału Biologii UG powitał m.in.: prof. Sylwię Mrozowską – prorektor ds. współpracy i rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego; prof. Zbigniewa Sobisza – kierownika Zakładu Botaniki i Ochrony Przyrody Akademii Pomorskiej w Słupsku; prof. Renatę Ochocką z Wydziału Farmaceutycznego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego; przedstawicieli Leśnictwa Wirty w Nadleśnictwie Kaliska; Zarządu Dróg i Zieleni w Gdańsku.
– Jest mi niezmiernie miło że mogę uczestniczyć w tym wydarzeniu – powiedziała prof. Sylwia Mrozowska – prorektor ds. współpracy i rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego:
Fot. Kazimierz Netka.
– To ogromny zaszczyt dla mnie. Największa nowością jest to, że możemy oglądać wyniki projektu i widzieć efekty naszej pracy. Ten projekt jest szczególny. Obecni na sali wiemy o tym, zdajemy sobie sprawę.
Mówiąc o aspektach związanych z tego typu projektami, pani prorektor zwróciła uwagę na ciężka pracę realizatorów tego przedsięwzięcia, bowiem taka praca wymaga dużego skupienia, dużej uważności. Z wyników tej pracy mogą korzystać wszyscy. Takie możliwości daje digitalizacja zbiorów. Ma to ogromne znaczenie dla naukowców, doktorantów ale również służy celom poznawczym, pasjonatom. To element trzeciej misji uniwersytetu: wkładu społecznego uczelni. Pani prorektor zwróciła uwagę zebranych na ogromną rolę jaką w tym projekcie odegrała Akademia Pomorska w Słupsku. Projekt jest istotny z perspektywy zrównoważonego rozwoju Pani prorektor przypomniała, że miała przyjemność budować Centrum Zrównoważonego Rozwoju i wie, że po tego typu projekty sięgamy w pierwszej kolejności. Digitalizacja jest sposoby na to, żeby właśnie wywołać zainteresowanie tymi zagadnieniami u młodych.
Fot. Kazimierz Netka.
– Z perspektywy Uniwersytetu jest to ogromna promocje naszych pracowników, naszego Wydziału, naszego zaangażowania i za to państwu również serdecznie dziękuję. Gratuluję tak wspaniałego projektu – powiedziała prof. Sylwia Mrozowska – prorektor ds. współpracy i rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego.
prof. Zbigniew Sobisz – kierownik Zakładu Botaniki i Ochrony Przyrody Akademii Pomorskiej w Słupsku, przedstawiciel Lidera projektu, powitał wszystkich w imieniu kierownika projektu profesora Zbigniewa Osadowskiego:
Fot. Kazimierz Netka.
Akademia Pomorska w Słupsku jest liderem tego projektu. Na stronie internetowej https://www.apsl.edu.pl/aktualnosci-serwisu/zintegrowane-wirtualne-herbarium-pomorza-herbarium-pomeranicum napisano m.in.: Akademia Pomorska w Słupsku wraz z partnerskimi Uniwersytetami: Gdańskim i Szczecińskim zamierza zdigitalizować i udostępnić on-line zasoby herbariów pomorskich. Dzięki realizacji projektu obniżone zostaną koszty dostępu do zasobów herbariów, jak również lepszy będzie dostęp do dorobku polskich badaczy. Planowane jest również udostępnienie informacji on-line o zasobach herbariów dla służb publicznych i podmiotów zajmujących się zarządzaniem zasobami środowiska. Będzie to również znaczącym wsparciem w realizacji obowiązku w zakresie identyfikacji potencjalnych wykroczeń i przestępstw związanych z gatunkami objętymi ochroną.
W wyniku realizacji projektu 468 000 alegatów, pochodzących ze zbiorów herbariów Akademii Pomorskiej w Słupsku, Uniwersytetu Gdańskiego oraz Uniwersytetu Szczecińskiego, zostanie upublicznionych w Internecie. Natychmiastowy dostęp do zasobów Herbarium Pomeranicum będzie sprzyjał zwiększeniu wiedzy społeczeństwa o roli i znaczeniu herbariów w dziedzictwie narodowym.
Fot. Kazimierz Netka.
Projekt rozpoczął się w 2019 roku – przypomniał prof. Zbigniew Sobisz. Podziękował realizatorom, podkreślając wkład zwłaszcza pracowników Uniwersytetu Gdańskiego.
O szczegółach projektu mówiła także Marta Jarosińska, podkreślając m. in, że celem projektu jest zwiększenie dostępności do zasobów naturalnych:
Fot. Kazimierz Netka.
Dane naukowe będą używane nie tylko przez jednostki akademickie ale również przez administrację publiczną i osoby indywidualne. Partnerami projektu są wcześniej wspomniane trzy uniwersytety: Akademia Pomorska w Słupsku, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Szczeciński.
Przewidywane efekty naszego projektu to m.in.: obniżenie kosztów dostępu do pomorskich herbariów przez to, że będą one dostępne online z każdego miejsca. W herbarium znajdują si e dokonania polskich badaczy ale posiadamy również alegaty z zagranicy. Wszystkie zostaną udostępnione online na stronie internetowej. Jest to wielka baza danych. Efektem projektu będzie też zwiększenie wiedzy społecznej. Mamy nadzieję że nasze alegaty będą wykorzystane przez szkoły w celach edukacyjnych i dydaktycznych.
Fot. Kazimierz Netka.
Pani Marta Jarosińska podkreśliła też, że nawiązano współpracę z Uniwersytetem w Oksfordzie, a efektem jest korzystanie z oprogramowań, które zostały tam napisane do zarządzania zasobami naturalnymi.
Przedstawiciel „konkurenta”, dr Jarosław Nowakowski Z Uniwersytetu Gdańskiego, mówił o IMBIO – programie Integracji i mobilizacji danych o różnorodności biotycznej Eukaryota w zasobach polskich instytucji naukowych:
Fot. Kazimierz Netka.
Na stronie internetowej; https://www.imbio.uw.edu.pl/projekt/ napisano m.in.: Projekt powstał w ramach konsorcjum 18 instytucji naukowych, współpracujących w Krajowej Sieci Informacji o Bioróżnorodności (KSIB). Głównym celem jest otwarcie dostępu do danych o różnorodności biologicznej organizmów jądrowych (Eukaryota), znajdujących się w zasobach instytucji partnerskich. Będzie on realizowany poprzez digitalizację i udostępnienie danych nie istniejących dotąd w formie cyfrowej lub pozostających poza siecią.
Mobilizacja obejmie cenne zbiory okazów flory i fauny z kraju i innych rejonów świata, kartoteki, dane bibliograficzne i niepublikowane oraz bazy danych. Integracja danych na poziomie merytorycznym i strukturalnym zapewni ich techniczną spójność i jakość naukową oraz możliwość ich późniejszego wykorzystania w szerokim zakresie możliwych zastosowań. Powstanie system informatyczny, służący do zarządzania danymi i wizualizacji efektów działań, a także komunikacji z zewnętrznymi aplikacjami i repozytoriami, w tym Global Biodiversity Information Facility (GBIF). Integracja będzie dotyczyć organizacji i standaryzacji danych w zakresie taksonomii oraz informacji przestrzennej, niezbędnych dla zapewnienia wartości merytorycznej.
Projekt dostarczy narzędzi wspierających profesjonalistów i specjalistów-amatorów w zakresie gromadzenia danych i digitalizacji, a także redukując koszty digitalizacji poprzez pracę w grupie (również działania typu crowd-sourcing). Wśród zgromadzonych danych znajdą się także informacje o gatunkach szczególnego zainteresowania (inwazyjne, szkodliwe, zagrożone, chronione), istotne dla ochrony przyrody, środowiska, rolnictwa, leśnictwa i innych sfer życia publicznego (np. ochrona zdrowia, edukacja).
Dr Sławomir Nowak z Uniwersytetu Gdańskiego opowiedział o „Zielnikach i digitalizacji zbiorów przyrodniczych na świecie”:
Fot. Kazimierz Netka.
Obecnie w 165 krajach istnieje około 3000 zielników. Największe na świecie znajdują się m.in. w Narodowym Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu (9.5 mln roślin, alegatów); w Ogrodzie Botanicznym w Nowym Jorku (7,8 mln), w Instytucie Botanicznym Komarowa w Petersburgu (7,2 mln), w Kew Gardens w Londynie (7 mln).
Największe w Polsce to: Krakowski Zielnik Instytutu Botaniki PAN (500 tys.), Zielnik Muzeum Przyrodniczego Uniwersytetu Wrocławskiego (500 tys.), Zielniki Uniwersytetów w Gdańsku, Krakowie, Lublinie, Łodzi i Warszawie (nad 300 tys.).
Kazimierz Netka
Czytaj również na portalu: netka.gda.pl