Fot. Kazimierz Netka.
Żuławy – skarb chyba trochę zapomniany, będzie rewitalizowany
Delta Wisły, Pomorze, Polska, Kociewie, Żuławy stają się coraz cenniejsze i piękniejsze. Tak się dzieje dzięki trosce jaką otaczana jest delta Wisły. Po raz kolejny na podwyższanie jej wartości przeznaczono niemałe sumy pieniędzy. Jest też koncepcja rewitalizacji Żuław. O szczegółach mówiono 17 lipca 2023 roku w Tczewie, w Urzędzie Miejskim, podczas konferencji prasowej. Uczestniczyli w niej: Kazimierz Smoliński – poseł n Sejm RP; Adam Burczyk – wiceprezydent Tczewa; ks. Adam Gadomski – proboszcz parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Tczewie; Mirosław Augustyn – starostwa tczewski. Konferencję prowadziła Małgorzata Mykowska – rzecznik prasowy Urzędu Miejskiego w Tczewie.
Fot. Kazimierz Netka.
Gmina Miejska Tczew złożyła łącznie sześć wniosków o dofinansowanie z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków – poinformowała Małgorzata Mykowska – rzecznik prasowy Urzędu Miejskiego w Tczewie. Aplikować o środki mogła każda jednostka samorządu terytorialnego zgłaszając do programu inwestycje własne oraz inwestycje, o które wnioskowały inne podmioty – właściciele zabytków. W kategorii inwestycja własna Miasto Tczew otrzymało środki na pierwszy etap kompleksowego remontu zabytkowego XIX wiecznego wiatraka typu holenderskiego w Tczewie wraz z dokumentacją. Wartość inwestycji 1,2 mln zł, otrzymana kwota dofinansowania to 1 176 000 zł.
Fot. Kazimierz Netka.
Prezydent Adam Burczyk poinformował, że miasto przez wiele lat lat starało się, żeby wiatrak wykupić i zadbać o niego. Zabytek ten jest w stanie technicznym słabym. Teraz, dzięki finansowemu wsparciu, będzie można rozpocząć pierwszy etap prac – wyremontować wiatrak, doprowadzić go do takiego stanu, żeby się nie martwic, że jakaś burza, zawierucha zniszczy ten obiekt.
Wiatrak w Tczewie jest pięcioramienny. Najbliższy taki znajduje się bardzo daleko, najprawdopodobniej w Niderlandach. Wiatraki są też symbolami Żuław. Kiedyś w delcie Wisły było ich wiele, a służyły nie tylko jako młyny do przemiału ziarna, ale również do odwadniania Żuław – jako pompy, napędzane wiatrem.
Fot. Kazimierz Netka.
Przyjęty do dofinansowania został również wniosek Parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Tczewie na „Prace zabezpieczające fundamenty wraz ze stabilizacją wieży i kościoła p.w. Stanisława Kostki w Tczewie”. Wartość tego zadania to 3,5 mln zł, a kwota uzyskanego dofinansowania: 3 430 000 zł.
Fot. Kazimierz Netka.
– Parafia Podwyższenia Krzyża Św. w Tczewie jest taką instytucją, która ma pod sobą dwa ważne zabytki. Jeden to fara, drugi to kościół szkolny albo pod wezwaniem świętego Stanisława Kostki – powiedział ksiądz proboszcz Adam Gadomski. – Kiedy obejmowałem parafię zobaczyłem: takie potężne zabytki, co ja mogę tu zrobić? Chciałbym dużo, ale skąd na to siły? Cieszę się, że jest dofinansowanie, ponieważ państwo, którzy znacie Tczew lepiej ode mnie, wiecie, że ta wieża powoli się przechyla, fundamenty siadają bo posadowienie jest blisko skarpy.
Fot. Kazimierz Netka.
Od 2 lat są prowadzone różne prace sprawdzające. Odchył jeszcze nie jest tak niebezpieczny, żeby kościół trzeba było zamknąć. Myślę, że to dofinansowanie na prace zabezpieczające fundamenty wraz ze stabilizacją wieży i kościoła pozwolą, żebyśmy jeszcze bardziej z radością gromadzili się w tym kościele, nie tylko go zwiedzali jako zabytek ale również uczestniczyli tam w eucharystii, we mszy świętej.
Fot. Kazimierz Netka.
Wsparcie finansowe w kwocie prawie 1 miliona złotych otrzymał też powiat tczewski – na kolejny etap odbudowy – na dokumentacje projektowa przebudowy zabytkowego mostu Tczew – Lisewo, łączącego Kociewie z Żuławami.
Fot. Kazimierz Netka.
– Te pieniądze są na dokończenie projektu na cały most tczewski. Pozwolą na doprowadzenie do takiego stanu, by dokumentacja była pełna – powiedział Mirosław Augustyn – starosta tczewski.
Symboliczne czeki – promesy, reprezentantom wspartych instytucji przekazał poseł Kazimierz Smoliński.
Zabytkowy most, łączący Kociewie z Żuławami, a Tczew z Lisewem po wschodniej stronie Wisły to bardzo unikatowy obiekt. Obecnie nieczynny; ma być odnowiony, a w jego przyczółku powstanie Oddział Muzeum II Wojny Światowej. Nad przebiegiem procesu odbudowy i urządzenia w Tczewie Oddziału Muzeum II Wojny Światowej, czuwa poseł Kazimierz Smoliński. Podczas konferencji w Tczewie pan poseł poinformował, że formalnie już ten od Oddział został powołany, a zlokalizowany będzie w przyczółku wspomnianego mostu.
Teraz czynione są starania, by Żuławy skutecznie zabezpieczyć przed powodzią różnego typu, ale również mają one otrzymać nowe życie, czyli zostaną zrewitalizowane. O tym na jakim etapie są starania w kierunku rewitalizacji tej krainy, mówił podczas spotkania w Tczewie, poseł Kazimierz Smoliński – pomysłodawca rewitalizacji Żuław:
Fot. Kazimierz Netka.
Powiat tczewski też leży na Żuławach. Nizina Walichnowska w powiecie tczewskim również jest elementem Żuław. Część miasta Tczewa też leży na Żuławach. Cześć północna Tczewa, tak zwana Abisynia to są Żuławy. Po drugiej stronie mamy Nizinę Kwidzyńską, a nawet jakieś hektary należą do województwa kujawsko – pomorskiego. Żuławy są nie tylko w województwach pomorskie i warmińsko – mazurskie.
Sejmowa Komisja Samorządu Terytorialnego podjęła taki dezyderat odnośnie Żuław, żeby zrealizować kompleksowy program rewitalizacji Żuław. Trwają prace, one nie będą dotyczyły tylko Żuław, ale generalnie problemów wody, suszy w Polsce. Susza wszystkim daje się we znaki, nawet na Żuławach, co ileś lat temu wydawało się rzeczą nieprawdopodobną, a w tej chwili to się dzieje. To jest też efekt zmian klimatu i degradacji urządzeń, które tam od stu kilkudziesięciu lat funkcjonowały. Ich stan w dużej mierze się pogorszył. Prowadzone sa prace zabezpieczające, ale to musi być program kompleksowy i ogromne miliardy trzeba na to przeznaczyć. To będzie program gdzieś 15 – 20-letni. W takim trybie trzeba to rozpatrywać, by doprowadzić do stanu zadowalającego; żeby nie było problemu z wodą. Czasami się zdarza, że jest jej za dużo, a teraz wystąpiły susze na Żuławach, gdzie generalnie ta woda jest, tylko trzeba ją zatrzymać w odpowiedni sposób.
Żuławy to unikat na skalę europejską, dzieło przyrody i obywateli z różnych stron naszego kontynentu. Budowniczymi obiektów na Żuławach są nie tylko Menonici. Robili je i Krzyżacy, i Polacy, i Menonici; każdy swoją cegiełkę przyłożył i one chyba w większości w historii Żuławy należały do Polski, choć różne miały historie terytorialne.
Fot. Kazimierz Netka.
Rewitalizacja to ma być program kompleksowy, związany nie tylko z kwestią przeciwpowodziową, ale też melioracji, odpowiedniej retencji, też zmian strukturalnych jeśli chodzi o powierzchnię działek pod uprawę – te rzeczy które zostały zrobione: poldery 20 – 30 hektarowe, a te pola do uprawy są ograniczone rowami, zaś rowy w swojej historii miały różne przebiegi i najczęściej już nie są w kwadratach czy prostokątach i bardzo trudno się to uprawia. Należy zasypać stare rowy, zdrenować pola. Przykłady takich zmian już na Żuławach są. Plony na zmeliorowanych obszarach są bardzo korzystne. Średni plon pszenicy to 12 – 14 ton z żuławskiego hektara, gdzie w Polsce 6 ton to jest już superwynik. Uprawa warzyw okopowych daje 130 – 140 ton, na przykład 130 ton marchwi, a średnio w Polsce to około 40 ton. Tak urodzajna jest ta ziemia, jedna z najurodzajniejszych w Europie, jedna z najlepszych na świecie. Tam naprawdę wystarczy gospodarować poziomem wody, w zależności od rodzaju upraw. Gdy rośliny mają krótkie korzenie to woda wyżej, a jak długie to trzeba poziom wody obniżyć. Przy dużo niższym nawożeniu mamy wysokie plony. To zrobimy, ale będzie to długi proces. Zarys tego programu będzie w tym roku, a szczegóły w kolejnym – powiedział poseł Kazimierz Smoliński.
Żuławy są więc niemal tak cenne jak kopalnia złota; są jak „złote” czarnoziemy; zwłaszcza ze względu na możliwość produkcji żywności w delcie Wisły – teraz, gdy jedzenia na świecie zaczyna brakować, a ludzi na naszym globie przybywa. Obecnie zajmuje się nimi m.in. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej (RZGW) w Gdańsku, realizując kolejny etap projektu: kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe. RZGW wydaje również decyzje dotyczące odbudowy zabytkowego Mostu Tczew – Lisewo.
Żuławy to kraina Europy mało znana. Do niedawna sądzono, że najgłębsza depresja znajduje się w woj. warmińsko-mazurskim i wynosi około 1,8 metra. Ostatnio ustalono, że jeszcze większa depresja znajduje się niedaleko Nowego Dworu Gdańskiego: sięga ponad 2 metry poniżej poziomu morza.
Kazimierz Netka
Czytaj również na portalu: netka.gda.pl