Na ilustracji: Metropolia Ujścia Wisły. Źródło: Patryk Wild.

Nowe propozycje metropolitalne mają na celu zwiększenie sił aglomeracji, ale też wzmocnienie obszarów sąsiednich.

Koncepcja zbudowania centralnego portu komunikacyjnego (CPK) wiąże się z uaktywnieniem transportowym różnych regionów Polski. Powstają nawet nowe nazwy takich obszarów, zawierające wyraz: metropolia. Są to wskazania, zawarte w. „Propozycjach regionalnych projektów komplementarnych wobec Koncepcji przygotowania i realizacji inwestycji Port Solidarność – Centralny Port Komunikacyjny dla Rzeczypospolitej Polskiej lata 2018–2035”.

Dokument ten opracowany został przez Patryka Wilda – członka Zespołu Doradczego Pełnomocnika Rządu do spraw Centralnego Portu Komunikacyjnego dla Rzeczypospolitej Polskiej koordynującego prace Zespołu w zakresie rozbudowy sieci kolejowej. Jest załącznikiem do „Koncepcji przygotowania i realizacji inwestycji Port Solidarność – Centralny Port Komunikacyjny dla Rzeczypospolitej Polskiej”, przyjętej Uchwałą nr 173/2017 Rady Ministrów z dnia 7 listopada 2017 r.

„Propozycje regionalnych projektów komplementarnych wobec Koncepcji przygotowania i realizacji inwestycji Port Solidarność – Centralny Port Komunikacyjny dla Rzeczypospolitej Polskiej lata 2018–2035” dotyczą podsystemów transportu o charakterze regionalnym lub lokalnym, zintegrowanych z krajowym systemem międzyregionalnych dalekobieżnych przewozów pasażerskich, budowanym w oparciu o CPK. Przedstawiony katalog zadań dotyczy zidentyfikowanych i możliwych do realizacji projektów komplementarnych, których realizacja wspierałaby system transportu poziomu krajowego, a które dla zasadności swojej realizacji wymagają współdziałania z jednostkami samorządu zarówno zarówno w zakresie samych inwestycji, jak i późniejszego utrzymania i użytkowania budowanej infrastruktury.

Źródło ilustracji: Uchwała Rady Ministrów nr 173/2017 z dnia 7 listopada 2017 r.

Jak podkreśla autor opracowania, Patryk Wild, przedstawiony w niniejszym załączniku katalog propozycji projektów komplementarnych ma charakter otwarty.

Pierwszą z nich jest Metropolia skali globalnej Warszawa – Łódź; drugą: Metropolis Południowa, a trzecią: Metropolia Ujścia Wisły. Ponadto autor „Propozycji”, Patryk Wild, wskazuje: Aglomeracja Rzeszowska plus „Czwórmiasto”; Dolnośląska triaglomeracja; Aglomeracja Staropolska; Aglomeracja Kalisko-Ostrowska; Pętla mazurska; Integracja transportowa głównych miejskich obszarów funkcjonalnych województwa zachodniopomorskiego. Poniżej: opisy, w skrócie.

Metropolia skali globalnej Warszawa – Łódź

Budowa CPK stworzy w jego otoczeniu obszar o największej krajowej dostępności transportowej, zarówno w transporcie wewnątrzkrajowym, jak i międzynarodowym. Powyższe będzie silnym impulsem wzmacniającym wzrost gospodarczy tego regionu. Następująca przy okazji realizacji tego projektu integracja aglomeracji Warszawy i Łodzi w jedną metropolię o skali globalnej, będzie kolejnym czynnikiem wzrostu gospodarczego i szansą rozwojową – zwłaszcza dla dotkniętego problemami strukturalnymi regionu łódzkiego. Integralną częścią Koncepcji CPK jest nowa szybka linia kolejowa Warszawa – Łódź oraz sam CPK – pełniący rolę głównego węzła transportu Centralnej Metropolis zawierający stacje ekspresowych pociągów metropolitalnych Warszawa – Łódź, warszawsko-łódzkiej kolei aglomeracyjnej, będącym dworcem końcowym systemów kolei podmiejskich Łodzi i Warszawy, oraz głównym węzłem krajowych pociągów klasy IC i IR.

Metropolis Południowa

Grupa projektów integrujących w spójny obszar funkcjonalny najludniejszy region zamieszkania w kraju (Małopolsko–Śląski). Realizowane w ramach tego komponentu przedsięwzięcia infrastrukturalne i organizacyjne umożliwiać będą codzienne dojazdy o charakterze komunikacji miejskiej i aglomeracyjnej Metropolis Południowej oraz dojazd ze wszystkich tworzących ją miejscowości do głównych dworców kolejowych obsługujących krajowy system przewozów tworzony w oparciu o CPK.

Metropolia Ujścia Wisły

Na zdjęciu: Port w Mikoszewie, gmina Stegna, powiat Nowy Dwór Gdański. Tę przystań można rozbudować. Fot. Kazimierz Netka

Komponent działań mających na celu połączenie systemem komunikacji podmiejskiej aglomerację trójmiejską, będącą lokomotywą wzrostu na północy Polski (z bezrobociem na poziomie 3,5%) z Elblągiem oraz powiatem elbląskim, który obecnie jest obszarem o dużej populacji i poważnych problemach strukturalnych (w tym bezrobociem na poziomie 12–20%). Przedsięwzięcia inwestycyjne to, w szczególności:

a) budowa linii kolejowej Trójmiasto-Elbląg włączającej to miasto w obszar metropolitalny Zatoki Gdańskiej i uruchomienie ekspresowych przewozów aglomeracyjnych (SKM),

b) rozwój systemów lokalnych z użyciem taboru LRT dla celów transportu aglomeracyjnego oraz rozwoju turystyki, w tym na nieczynnej lub odtwarzanej infrastrukturze kolejowej (np. Żuławskiej Kolei Wąskotorowej, kolei nadzalewowej etc.).

Na zdjęciu: Żuławska Kolej Dojazdowa. Tak kiedyś wyglądała… Fot. Kazimierz Netka

Oferowane połączenie klasy SKM Elbląg – Gdańsk z czasem przejazdu około 30 min umożliwi mieszkańcom tych ośrodków codzienne dojazdy do pracy czy nauki, oraz zapewni mieszkańcom Elbląga i subregionu elbląskiego szybki dostęp do dworca kolejowego obsługującego krajowy system przewozów budowany w oparciu o CPK. Jednocześnie realizacja ww. przedsięwzięć poprawi dostępność obszarów o dużym potencjale rozwoju turystyki na Żuławach, nad Zalewem Wiślanym oraz wzdłuż kanału Elbląskiego. Poprawa kolejowej dostępności transportowej będzie synergicznie wspierana realizacją inwestycji przekopu przez Mierzeję Wiślaną, która również zwiększy istotnie potencjał turystyczny całego regionu.

Aglomeracja Rzeszowska plus „Czwórmiasto”

Aglomeracja rzeszowska dziś licząca 350 tysięcy, dzięki rozbudowie infrastruktury może poszerzyć się o Krosno, Jasło, Sanok, Zagórz i Lesko oraz tzw. „Czwórmiasto” (Tarnobrzeg, Sandomierz, Stalowa Wola i Nisko). Wymagane przedsięwzięcia infrastrukturalne – oprócz przedsięwzięć integralnie związanych z Koncepcją CPK – to przebudowa linii Rzeszów – Jasło wraz z nowymi odcinkami górskimi o długości 27 km oraz budowa nowej linii kolejowej z Rzeszowa do Sanoka o długości około 50 km.

Dolnośląska triaglomeracja

Przebudowa układu linii kolejowych w aglomeracji sudeckiej (Jelenia Góra, Kamienna Góra, Wałbrzych, Świdnica, Dzierżoniów i Bielawa) oraz w Legnicko-Głogowskim Obszarze Funkcjonalnym (LGOF), umożliwiająca wewnętrzną integrację transportową tych aglomeracji. Centralne ośrodki tych aglomeracji (Wałbrzych i Lubin) dzięki istniejącej oraz rozbudowywanej infrastrukturze kolejowej uzyskają połączenie między sobą oraz z głównym dworcem Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego w czasie poniżej jednej godziny. W ten sposób powstanie trójośrodkowa aglomeracja zamieszkała przez około 2 miliony ludzi, w których słabszy ekonomicznie ośrodek południowy o dużej atrakcyjności turystycznej, będzie wspierał swój rozwój powiązaniami z ośrodkami silniejszymi.

Aglomeracja Staropolska

Projekt integrujący w spójny obszar funkcjonalny o cechach aglomeracji miasta dawnego Staropolskiego Okręgu Przemysłowego: Radom, Kielce, Skarżysko-Kamienna, Szydłowiec, Końskie, Starachowice, Ostrowiec Świętokrzyski oraz Skaryszew i Iłżę. Aglomeracja liczyć będzie 1,18 miliona mieszkańców z tego około 650 tysięcy w ośrodkach miejskich połączonych szybką koleją aglomeracyjną. Obszar ten jest obecnie jednym z głównych krajowych biegunów bezrobocia i problemów strukturalnych. 220-tysięczny Radom z bezrobociem na poziomie 15% to polski rekordzista bezrobocia z miast na prawach powiatu, a położony opodal powiat szydłowiecki jest krajowym rekordzistą w kategorii powiatów z bezrobociem na poziomie 26,6%.

Pętla mazurska

Uruchomienie subregionalnego systemu transportowego lekkiej kolei (LRT) w przebiegu rozebranych w 1945 r. linii kolejowych dookoła Wielkich Jezior Mazurskich łącząca miasta Pisz, Orzysz, Giżycko, Węgorzewo, Kętrzyn, Mrągowo, Ruciane-Nida, Mikołajki. Projekt służy integracja ośrodków powiatowych krainy Wielkich Jezior Mazurskich oraz integracji głównych atrakcji turystycznych tego obszaru (Krutyń, Twierdza Boyen, Wilczy Szaniec, Mamerki etc.) Projekt powinien być synergicznie powiązany z wsparciem centralnym dla realizacji samorządowego projektu tzw. „Pętli Mazurskiej” – czyli udrożnienia szlaków wodnych przez domknięcie połączeń głównych jezior kanałami oraz budowę systemu ścieżek rowerowych, trasy turystyki konnej, stanic wodnych, wypożyczalni rowerów, campingów obiektów turystycznych etc.

Integracja transportowa głównych miejskich obszarów funkcjonalnych województwa zachodniopomorskiego

Zespół przedsięwzięć integrujących Szczeciński Obszar Metropolitarny i Koszalińsko-Kołobrzesko-Białogardzki Obszar Funkcjonalny z krajowym systemem transportowym budowanym w oparciu o CPK (w tym systemem transportu lotniczego), zapewniający wewnętrzną integrację obu miejskich obszarów funkcjonalnych, a także poprawę dostępności do obszarów o wybitnych walorach turystycznych, zarówno w zakresie transportu poziomu krajowego, jak i regionalnego. Projektami komplementarnymi wobec CPK w subregionie szczecińskim i koszalińskim mogą być w szczególności: przebudowa infrastruktury kolejowej dla poprawy skomunikowania lotniska Szczecin-Goleniów; rozbudowa systemu Szczecińskiej Kolei Metropolitalnej z ewentualnym wykorzystaniem technologii tramwaju dwusystemowego (Tram Train) lub innych technologii lekkiej kolei (LRT); odtworzenie z użyciem technologii LRT nadmorskiego połączenia Kamień Pomorski – Trzebiatów – napisano w „Propozycjach regionalnych projektów komplementarnych wobec Koncepcji przygotowania i realizacji inwestycji Port Solidarność – Centralny Port Komunikacyjny dla Rzeczypospolitej Polskiej lata 2018–2035”, autorstwa Patryka Wilda.

Na ilustracji: Mapa Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Źródło: http://www.gzm.org.pl .

Opracowanie przedstawione przez eksperta Patryka Wilda, nie przesądza, że nowe metropolie powstaną; nawet nie sugeruje ich formalnego powołania (jak np. już istniejąca na Śląsku, na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 czerwca 2017 r. w sprawie utworzenia w województwie śląskim związku metropolitalnego pod nazwą „Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia”). Odnosi się jednak wrażenie, że nowe propozycje metropolitalne, przedstawione przez Patryka Wilda, nie tylko powiększają dotychczasową siłę regionów, ale też wzmacniają obszary słabsze. W przypadku Żuław, chodzi tu o deltę Wisły, wymagającą specjalnej pieczy i mogącą być znacznym wsparciem dla gospodarki Polski, poprzez włączenie do metropolii Elbląga i oczywiście budowę kanału żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną.

Kazimierz Netka