Fot. Kazimierz Netka.

Czy grunty znajdujące się pod pomnikiem Bohaterów Westerplatte w Gdańsku wrócą do Skarbu Państwa?

Pole Bitwy Westerplatte w Gdańsku za nieco ponad dwa miesiące stanie się, 1 września 2018 roku, po raz kolejny miejscem przypomnienia kataklizmu, jakim było rozpętanie przez hitlerowców II wojny światowej. Jednak, los Westerplatte nadal nie jest ostatecznie rozstrzygnięty. Państwo chce odzyskać grunty, na których stoi pomnik Bohaterów Westerplatte. Z wstępnego rozeznania wynika bowiem, że zostały one skomunalizowane (przekazane przez Skarb Państwa gminie Gdańsk) w 1993 roku z naruszeniem prawa.

Gdańsk mógł odsprzedać działki pod pomnikiem Bohaterów Westerplatte, ale z tej możliwości – przyjęcia oferty złożonej przez dyrektora Muzeum II Wojny Światowej – Gdańsk do tej pory nie skorzystał. Niewykluczone, że będzie musiał je przekazać za darmo, jeśli okaże się, ze komunalizacja tego terytorium była nieporawidłowa.

Wojewoda pomorski, działając w imieniu Skarbu Państwa, wystąpił 30 maja 2018 roku do prezydenta Gdańska z prośbą o niepodejmowanie czynności prawnych i faktycznych, w związku z wątpliwościami dotyczącymi decyzji przeniesienia z mocy prawa, własności z zasobu Skarbu Państwa na rzecz Gminy Miasta Gdańsk.

 

Fot. Kazimierz Netka

Oto kalendarium wcześniejszych wydarzeń w tej sprawie:

Pismem z dnia 18 kwietnia 2018 roku dyrektor Muzeum II Wojny Światowej, dr Karol Nawrocki złożył prezydentowi Gdańska, Pawłowi Adamowiczowi ofertę kupna przez to Muzeum działek na Westerplatte o powierzchni około 9 hektarów. Karol Nawrocki zaproponował 2 mln zł za teren, na którym zamierza utworzyć Muzeum Westerplatte – Oddział Muzeum II Wojny Światowej.

23 kwietnia 2018 r. Rada Miasta Gdańska przyjęła uchwałę w sprawie przekazania dawnego Pola Bitwy Westerplatte na rzecz Muzeum Gdańska (dawna nazwa: Muzeum Historycznemu Miasta Gdańska) (UCHWAŁA Nr LI/1513/18 RADY MIASTA GDAŃSKA z dnia 23 kwietnia 2018 r. w sprawie wyrażenia zgody na dokonanie darowizny nieruchomości na rzecz Muzeum Gdańska).

Tak więc, zamiast przyjąć ofertę sprzedaży gruntów za 2 miliony złotych, władze Gdańska postanowiły przekazać je do dyspozycji podległej miastu placówce.

A kiedy zrodził się pomysł sprawdzenia prawidłowości komunalizacji terenu na którym stoi pomnik Bohaterów Westerplatte? Inicjatorem było Muzeum II Wojny Światowej. Muzeum to, 16 kwietnia 2018 r. zwróciło się do Wojewody Pomorskiego z prośbą o zweryfikowanie, czy zgodne z prawem są decyzje dotyczące komunalizacji mienia państwowego, na mocy których przekazano z zasobu Skarbu Państwa na rzecz Gminy Miasta Gdańska nieruchomości położone na Półwyspie Westerplatte.

Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego takiej weryfikacji nie może dokonać Wojewoda, jako organ wydający decyzję, ale Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, jako organ wyższego stopnia – czytamy w komunikacie, który przekazała nam Małgorzata Sworobowicz – rzecznik prasowy wojewody pomorskiego. Postępowania tego rodzaju mogą być prowadzone na wniosek lub z urzędu. Ponieważ Muzeum II Wojny Światowej nie przysługuje prawo złożenia wniosku w tej sprawie, Wojewoda Pomorski zgromadził niezbędne dokumenty i pismem z dnia 30 maja 2018 r. wystąpił do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o rozważenie stwierdzenia nieważności decyzji komunalizacyjnych dotyczących przedmiotowych nieruchomości. Jednocześnie pismem z dnia 30 maja 2018 r. zwrócił się do Prezydenta Miasta Gdańska z prośbą o niepodejmowanie czynności prawnych i faktycznych, w związku z wątpliwościami dotyczącymi decyzji przeniesienia z mocy prawa, własności z zasobu Skarbu Państwa na rzecz Gminy Miasta Gdańsk. Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji zbada, czy decyzje były prawidłowe.

Na zdjęciu: Pomnik Bohaterów Westerplatte. Choć nazwa dotyczy tylko jednego miejsca, to na pomniku są też rzeźby poświęcone poległym na różnych polach bitewnych. Fot. Kazimierz Netka.

Półwysep Westerplatte oraz usytuowany na nim Pomnik Bohaterów Westerplatte są dobrami ogólnonarodowymi służącymi zachowaniu pamięci. Zatem w przypadku unieważnienia decyzji komunalizacyjnych gospodarowanie nimi (w tym ponoszenie kosztów) pozostanie w gestii Skarbu Państwa.

Jednocześnie wyjaśnić należy, że nie po raz pierwszy Wojewoda Pomorski, powziąwszy wątpliwości co do prawidłowości decyzji, wystąpił do organu wyższego stopnia o rozważenie jej unieważnienia. Kwestia, w której gminie położone są nieruchomości objęte tymi decyzjami pozostaje bez znaczenia.

W czym tkwi istota wątpliwości? Jak powiedział nam wojewoda pomorski, Dariusz Drelich, przede wszystkim należy uwzględnić fakt, że komunalizacja działek pod pomnikiem na Westerplatte nie wynika wprost z zapisów w ustawie dotyczącej komunalizacji nieruchomości należących do Skarbu Państwa. Ustawa bowiem mówiła o tym, że komunalizowany ma być majątek Skarbu Państwa, dotyczący realizacji przez gminy zadań niezbędnych do funkcjonowania gmin.

Czy więc działki skomunalizowane na Westerplatte są Gdańskowi niezbędne do funkcjonowania gminy Gdańsk? Czy była podstawa prawna do dania ich miastu? To ma zostać rozstrzygnięte przez MSWiA.

Teraz, teren Westerplatte ma kilku właścicieli i użytkowników. Są tam grunty należące do gminy Gdańsk, do Skarbu Państwa, w tym również są w gestii wojska. Działki Skarbu Państwa zarządzane są przez starostę, czyli przez prezydenta Gdańska.

Zdaniem Dariusza Drelicha – wojewody pomorskiego – należałoby ujednolicić stan prawny gruntów na Westerplatte. Działki znajdujące się pod pomnikiem powinny być Skarbu Państwa; one są własnością narodu, wszystkich Polaków, a nie jednej gminy. Uważam, że jest dużo wątpliwości, czy te działki należało komunalizować – powiedział wojewoda pomorski. Dariusz Drelich dodał również, że oczywiście, miasto powinno brać udział również w decyzjach dotyczących zagospodarowania, ale jest podstawa do tego, by przeanalizować i by może właśnie unieważnić decyzje komunalizacyjne dotyczące działek pod pomnikiem Westerplatte.

Tymczasem Gdańsk nie chce dostosować się do prośby wojewody pomorskiego. Prezydent Gdańska, Paweł Adamowicz w piśmie z dnia 8 czerwca, skierowanym do wojewody pomorskiego, tak odpowiedział: „Przypomnę, że Radni Miasta Gdańska upoważnili mnie uchwałą w kwietniu 2018 roku do przekazania w formie darowizny należącego do miasta terenu Westerplatte miejskiej placówce – Muzeum Gdańska. Nawet pisemna „prośba” Wojewody tego procesu wstrzymać nie może.”

Oferta Muzeum II Wojny Światowej, dotycząca odkupienia od Gdańska działek na Półwyspie Westerplatte za 2 miliony złotych, ważna jest do 31 lipca 2018 roku.

Spór o działki pod pomnikiem to jeden z wielu problemów, dotyczących Półwyspu Westerplatte. Półwysep ów, w tym Pole Bitwy Westerplatte, wymagają nie tylko odpowiedniego zagospodarowania, ale również obrony. Przed złodziejami, niszczącymi znajdujące się tam historyczne obiekty, ale też przed atakami Bałtyku.

 

Fot. Kazimierz Netka

W 2007 roku zostały zniszczone przez złodziei metalu nieśmiertelniki znajdujące się na krzyżach symbolicznego cmentarzyku na Westerplatte.

 

Fot. Kazimierz Netka

Podczas ataku sztormów na początku 2017 roku, zniszczona została promenada, którą za wiele milionów złotych, przy wsparciu dotacją z Unii Europejskiej, zbudowano na zlecenie Urzędu Morskiego w Gdyni.

Kazimierz Netka