Fot. Kazimierz Netka.
Jak Wielkopolska wdraża gospodarkę odpadami o obiegu zamkniętym…
Regionalne Centrum Recyklingu w Kaliszu – dostosowanie technologii zakładu do najnowszych dostępnych rozwiązań.
Fot. Kazimierz Netka
Z dala od osiedli, w rejonie Kalisza, na równinie wielkopolskiej, w otoczeniu lasów – w takiej okolicy funkcjonuje zakład zagospodarowania odpadów „Orli Staw” stworzony przecz samorządy należące do Związku Komunalnego Gmin „Czyste Miasto, Czysta Gmina”. Odwiedzamy to miejsce, dzięki podróży poznawczej zorganizowanej przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Żeby zakład mógł powstać i funkcjonować, nie przeszkadzając ludziom, zlikwidowano wioskę Orli Staw. Pozostały po niej dwa adresy: zakładu i jednej posesji. Pozostali mieszkańcy się wyprowadzili.
Wiadomościami na temat Regionalnego Centrum Recyklingu w Kaliszu – przystosowania technologii zakładu do najnowszych dostępnych rozwiązań, udzielają nam m.in. prezydent Kalisza – Grzegorz Sapiński – przewodniczący Zgromadzenia Związku; Daniel Tylak – przewodniczący Zarządu Związku; Piotr Szewczyk – zastępca dyrektora ds. technicznych i utrzymania ruchu Regionalnego Centrum Recyklingu w Kaliszu; Sławomir Kmiecik – dyrektor Departamentu Promocji i Komunikacji Społecznej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie; Donata Bieniecka – główny specjalista w Departamencie Promocji i Komunikacji Społecznej NFOŚiGW; Joanna Gorbaszewicz – główny specjalista w Departamencie Ochrony Ziemi NFOŚiGW.
Fot. Kazimierz Netka
Jak dochodzono do pomysłu na produkcję materiału użyźniającego hum-os i do uzyskania akceptacji tego środka przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi? Droga nie była łatwa, ani krótka. Hum-os jest zwieńczeniem jednego z etapów unowocześniania zakładu „Orli Staw” i wdrażania jak najskuteczniejszej utylizacji odpadów komunalnych, czyli gospodarki o obiegu zamkniętym w Kaliszu i okolicach.
Zakład obsługuje samorządy, położone na pograniczu województw wielopolskiego i łódzkiego, należących do Związku Komunalnego Gmin „Czyste Miasto, Czysta Gmina”, który powstał w 1998 roku. Związek ten skupia 22 miasta i gminy (6 miast: Kalisz, Sieradz, Turek, Dobra, Tuliszków, Warta i 16 gmin: Mycielin, Brzeziny, Godziesze Wielkie, Ceków Kolonia, Gołuchów, Blizanów, Malanów, Goszczanów, Dobra, Warta, Tuliszków, Lisków, Kawęczyn, Koźminek, Wróblew, Opatówek) o łącznym obszarze 2 tys. km2, zamieszkanym przez ok. 320 tys. mieszkańców. Od początku, jednym z głównych celów działania Związku było stworzenie silnego centrum gospodarki odpadami poprzez budowę Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych „ORLI STAW” w Prażuchach Nowych, gm. Ceków Kolonia. Zakład jest zlokalizowany na otoczonym lasami obszarze około 22 hektarów terenu. Inwestorem, właścicielem terenu oraz użytkownikiem jest Związek Komunalny Gmin „Czyste Miasto, Czysta Gmina”.
Co zrobiono w ciągu 20 lat istnienia Związku? Realizacja inwestycji trwała bowiem od 1998 roku.
Uroczyste otwarcie Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych (ZUOK) „Orli Staw” w Prażuchach Nowych nastąpiło w 2006 roku.
Fot. Kazimierz Netka
Oto główne jego elementy: sortownia, kompostownia, urządzenia do przerobu odpadów budowlanych i demontażu odpadów wielkogabarytowych, a także do demontażu ZSEiE (zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego), magazyn odpadów niebezpiecznych, a także pomieszczenia do deponowania balastu i innych dopuszczonych do składowania odpadów.
Integralną częścią Zakładu jest Stacja Przeładunku Odpadów Komunalnych (SPO) w Sieradzu.
Zakład „Orli Staw” przyjmuje i zagospodarowuje wszystkie strumienie odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie Związku. Podział odpadów na „suche” i „mokre” docelowo stanowi podstawę systemu selektywnej zbiórki odpadów prowadzonej przez mieszkańców „u źródła”.
Regionalne Centrum Recyklingu w Kaliszu „Orli Staw” staje się unikatowe w skali kraju. Wiele województw może brać przykład z tamtejszych dokonań i planów rozbudowy ZUOK „Orli Staw”. Warto też skorzystać z wiedzy dotyczącej problemów i zainteresować się sposobami rozwiązywania tych problemów. Interesujące są też plany dostosowania technologii zakładu „Orli Staw” do najnowszych dostępnych rozwiązań, a chodzi tu m.in. o zbudowanie instalacji do gazyfikacji metanowej.
Fot. Kazimierz Netka
17 procent odpadów, powstających na terenie działania Związku, pozostaje jednak poza przerobem w instalacjach „Orli Staw”. To problem, bo może zabraknąć odpadów. Nie ma w „Orlim Stawie” zakładu termicznego przekształcania odpadów. To, co stosunkowo łatwo spalić – kierowane jest do cementowni – poprzez firmy zajmujące się pośrednictwem w utylizacji takich odpadów. Na przykład opakowania po serkach – nie nadają się do odzysku i takie odpady kierowane są do spalania.
Poznaliśmy też plany rozbudowy ZUOK „Orli Staw” i pozyskania finansowania tych zamierzeń. O pieniądze związek stara się za pośrednictwem Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – na realizację projektu: „Modernizacja Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych „Orli Staw” jako Regionalnego Centrum Recyklingu” (obecnie wniosek o dofinansowanie tego projektu jest w ocenie merytorycznej II stopnia). Planowane rozstrzygnięcie konkursu – zaakceptowanie przez IP – Instytucję Pośrednicząca – listy projektów wybranych do dofinansowania: 20 czerwca 2018 roku. Beneficjent: Związek Komunalny Gmin „Czyste Miasto, Czysta Gmina”.
Całkowity koszt projektu szacowany jest na około 96 mln zł. Koszty kwalifikowane wyniosą ponad 78 mln zł. Związek „Czyste Miasto, Czysta Gmina” wnioskuje o dofinansowanie w kwocie 53 mln zł (53 221 719 zł). Ma to być dotacja (85% kosztów kwalifikowanych). Źródłem wsparcia będzie Fundusz Spójności – jego II oś priorytetowa: „Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu”. Pieniądze zostaną przydzielone (jeśli projekt zostanie zaakceptowany przez NFOŚiGW) w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, działanie 2.2 Gospodarka odpadami komunalnymi. Projekt „Modernizacja Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych Orli Staw jako Regionalnego Centrum Recyklingu” już jest realizowany, od lutego 2016 roku. Termin zakończenia planowany jest na październik 2022 roku.
Fot. Kazimierz Netka
Cele realizacji projektu to np. ochrona środowiska naturalnego poprzez ograniczenie negatywnego oddziaływania gospodarki odpadami; zwiększenie efektywności systemu zagospodarowania odpadów komunalnych; spełnienie zobowiązań w zakresie zagospodarowania odpadów komunalnych oraz poprawa środowiskowych warunków życia mieszkańców. Celem bezpośrednim projektu jest stworzenie infrastruktury pozwalającej na gospodarowanie odpadami komunalnymi zgodne z hierarchią sposobów postępowania z nimi, przyczyniającej się do spełniania krajowych i unijnych wymagań. Żeby te zamierzenia urzeczywistnić, w ramach projektu przewiduje się w „Orlim Stawie”: modernizację instalacji do sortowania odpadów ze zbiórki selektywnej z wydajnością 28 tys. ton/rok; zbudowanie instalacji do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów ulegających biodegradacji, w tym bioodpadów w technologii fermentacji suchej ciągłej poziomej o projektowanej mocy przerobowej 15 tys. ton/rok, stworzenie obiektów oraz infrastruktury towarzyszącej i wyposażenia dodatkowego zapewniających pełną funkcjonalność instalacji ZUOK „Orli Staw” (w tym dostawy sprzętu mobilnego). Przebudowana zostanie instalacja do doczyszczania selektywnie zebranych odpadów. Powstanie instalacja do fermentacji bioodpadów. Moc przerobowa zakładu zagospodarowania odpadów wyniesie 43 tys. Mg/rok (43 tys. ton na rok). Nowy systemem zagospodarowania odpadów obejmie ponad 330 000 osób.
Fot. Kazimierz Netka
Realizatorzy (zarząd Związku) projektu „Modernizacja Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych Orli Staw jako Regionalnego Centrum Recyklingu” widzą też problemy i zagrożenia, dotyczące realizacji zadań inwestycyjnych. Oto niektóre z tych zagrożeń: nieuzyskanie dofinansowania z POIiŚ; wzrost kosztów realizacji inwestycji; brak efektywnego wdrożenia selektywnego zbierania; brak pełnego strumienia odpadów w ZUOK; brak środków na inwestycję; zmiany prawne.
To nie wszystkie zamierzenia inwestycyjne. W planach Związku są też: rozbudowa SPO i PSZOK w Sieradzu; budowa SPO w Kaliszu; budowa sieci PSZOK w gminach, a także stworzenie ITPOK – instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych.
Wcześniejszy projekt tego beneficjenta – pt. „Kalisz – gospodarowanie odpadami stałymi” – realizowany był ze środków Funduszu Spójności w latach 2003 – 2010. Zakres tego przedsięwzięcia obejmował budowę Zakładu Utylizacji i Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych wraz z jego wyposażeniem w instalacje, urządzenia i maszyny oraz Stacji Przeładunkowej Odpadów Komunalnych (SOP) w Sieradzu. Wartość wydatków w euro – ponad 16 mln (16 850 000 euro).
Fot. Kazimierz Netka
W „Orlim Stawie” produkowany jest ulepszacz gleby – środek poprawiający jej właściwości. To hum-os – nazwa wymyślona przez Tomasza Kaczmarka – zastępcę kierownika Działu Logistyki i Ochrony Środowiska Związku Komunalnego Gmin „Czyste Miasto, Czysta Gmina” – Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych „ORLI STAW”.
8 maja 2013 roku produkt ten uzyskał pozytywna decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie pozwolenia na wprowadzenie do obrotu hum-os jako środka wspomagającego uprawę roślin. Hum-os wytwarzany jest w procesie dwuetapowego kompostowania odpadów organicznych selektywnie zebranych z terenu objętego działalnością Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych „Orli Staw”. Hum-os może być stosowany pod uprawy polowe, trawniki, rośliny ozdobne i do rekultywacji gleb zdegradowanych. Nie jest odpadem, a produktem handlowym – napisano w uzasadnieniu do uchwały Zarządu Związku Komunalnego Gmin „Czyste Miasto, Czysta Gmina” w sprawie ustalenia ceny sprzedaży ww. środka.
NFOŚiGW a gospodarka o obiegu zamkniętym
W ślady „Orlego Stawu mogą iść inne zakłady unieszkodliwiania odpadów w Polsce. Pomoże w tym Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Upowszechnienie doświadczeń we wdrażaniu gospodarki odpadami o obiegu zamkniętym odbywa się w oparciu o pilotażowe, kompleksowe koncepcje realizowane w gminach rozlokowanych w całym kraju. Są to: Krasnobród (lubelskie), Tuczno (zachodniopomorskie), Wieluń (łódzkie), Łukowica (małopolskie), Sokoły (podlaskie).
Upowszechnienie gospodarki (odpadami) o obiegu zamkniętym (GOZ) to cel nowego programu NFOŚiGW, do którego nabór trwa od 1 lutego do 29 czerwca 2018 r. Do wykorzystania jest 45 mln zł, w tym na dotacje zarezerwowano 20 mln zł, a na pożyczki 25 mln zł.
Dotacje i pożyczki będą przyznawane na przedsięwzięcia inwestycyjne i edukacyjne. Te pierwsze dotyczyć mogą np. systemów selektywnego zbierania i zapobiegania powstawaniu odpadów komunalnych; rozwoju infrastruktury wspierającej zapobieganie powstawania odpadów; czy też energooszczędności z uwzględnieniem energii cieplnej lub elektrycznej. Natomiast projekty edukacyjne muszą przyczyniać się do realizacji zasad gospodarki o obiegu zamkniętym, w szczególności w zakresie: kształtowania postaw społeczeństwa; budowy kompetencji liderów formalnych i nieformalnych; wymiany doświadczeń i dobrych praktyk oraz zapewnienia niezbędnej infrastruktury.
O dofinansowanie projektu – który musi być ujęty w koncepcji wdrażania gospodarki o obiegu zamkniętym w danej gminie, a następnie w porozumieniu zawartym przez gminy z NFOŚiGW – mogą starać się: JST; zarejestrowane na terenie Rzeczypospolitej Polskiej osoby prawne; jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną oraz osoby fizyczne.
Realizacja pilotażu przewidziana jest do 2020 roku, przy czym zobowiązania, rozumiane jako podpisywanie umów, podejmowane będą do 31 grudnia 2018 r., a środki wydatkowane będą do 2020 r.
Szczegóły naboru:
Kazimierz Netka