Fot. Kazimierz Netka.
Jedną z pierwszych ofiar wojny jest prawda…
Kto ma rzetelną wiedzę, ten uzyskuje niebagatelną przewagę: w gospodarce, w życiu codziennym w działaniach militarnych. Pod warunkiem, że ta wiedza jest prawdziwa, że nie jest to fake news, albo deepfake news. Informacja fałszywa staje się skutecznym orężem na wojnie – co wiadomo od dawna.
Ostatnio, takich nieprawdziwych wiadomości pojawia się coraz więcej w rosyjskich środkach masowego przekazu. Zwłaszcza dotyczących działań wojennych, czy związanych z brutalną napaścią i mordowaniem ludzi przez Rosję na Ukrainie. Niszczone są ukraińskie media, usiłujące przekazywać na bieżąco relacje z tej wojny; opisujące i dokumentujące zbrodnie wojenne popełniane przez wysłanników Putina. Zabijani i więzieni są także dziennikarze. Tej problematyce poświęcono w znacznej części drugi w historii kongres Free European Media – konferencję Wolnych Europejskich Mediów w Gdańsku.
Fot. Kazimierz Netka.
Obrady zaczęły się w czwartek, 17 marca 2022 roku, a dobiegły końca w południe, 18 marca. Zwieńczeniem było sformułowanie apelu zgromadzonych w Gdańsku uczestników II kongresu Free European Media 2022. W spotkaniu tym brali udział przedstawiciele 71 organizacji dziennikarskich i redakcji, reprezentujący około 300 000 pracowników mediów z 43 europejskich krajów.
Fot. Kazimierz Netka.
Problemów nazbierało się wiele. Pierwszego dnia mówiono m.in. o potrzebie stworzenia przepisów gwarantujących mediom swobodne funkcjonowanie. Dlatego, przygotowywany jest przez Komisję Europejską projekt European Media Freedom Act – Europejskiej Ustawu o Wolności Mediów . Mówiła o nim pierwszego dnia Věra Jourová – wiceprzewodnicząca Komisji Europejskie ds. wartości i przejrzystości.
Jednak, najwięcej uwagi podczas czterech sesji pierwszego dnia poświęcono sprawom wojny. Tak też było 18 marca. O wojnie i związanych z nią zagrożeniach mówiła Magdalena Adamowicz – polska europarlamentarzystka, otwierając piątkowe obrady kongresu Free European Media 2022 w Gdańsku:
Fot. Kazimierz Netka.
Potem, wystąpił Patrick Penninckx, kierownik Departamentu Społeczeństwa Informacyjnego Rady Europy:
Fot. Kazimierz Netka.
Sesja 5 konferencji (pierwsza w piątek, 18 marca) była na temat: Umiejętność korzystania z mediów, media i dialog na rzecz demokracji.
Fot. Kazimierz Netka.
Moderator: Maia Mazurkiewicz – Alliance4Europe/Free European Media. Panel: Anna Kireeva – Barents Press Russia; Gunta Sloga – Dyrektor, Baltic Centre for Media Excellence; Elias Carayannis (online) – Profesor Dr., Science, Technology, Innovation and Entrepreneurship, The George Washington University School of Business, Washington, DC, USA; Leif Lønsmann – starszy doradca i członek zarządu, Nordic Journalist Centre; Urska Umek – Sekretariat Komitetu Sterującego Rady Europy ds. Mediów i Społeczeństwa Informacyjnego.
Paneliści mówili m.in. o współdziałaniu dziennikarzy z obywatelami, o angażowaniu czytelników, słuchaczy i widzów. Podkreślali, że umiejętność korzystania z mediów to nie tylko nauczanie, lecz także mechanizm zwiększania wiarygodności, który jest krystalicznie czysty podczas wojny informacyjnej w ramach wojny na Ukrainie.
Sesja 6 miała tytuł: Wolność i bezpieczeństwo mediów jako warunek wstępny demokracji.
Fot. Kazimierz Netka.
Moderator: Maja Sever – Przewodnicząca Chorwackiego Związku Dziennikarzy.
Oto, według programu, uczestnicy panelu: Adrien Collin – Europejska Federacja Dziennikarzy; Gulnara Akhundova – Kierownik Departamentu Globalnej Reakcji, Międzynarodowe Wsparcie Mediów (IMS); Laurens Hueting – The European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF)- Europejskie Centrum Wolności Prasy i Mediów .
Program wystąpień dotyczył wyzwań związanych z wolnością mediów, sposobów wykorzystania mapowania i alarmów, w tym szczególnie w związku z wojna na Ukrainie. Zarówno ONZ, jak i Rada Europy wezwały państwa członkowskie wraz ze wszystkimi zainteresowanymi stronami do opracowania krajowych planów z mechanizmami zapewniającymi bezpieczeństwo dziennikarzy i postawieniem sprawców przed wymiarem sprawiedliwości.
Fot. Kazimierz Netka.
Podsumowaniem obrad jest apel, jaki opracowano na koniec konferencji.
– Dziękuję wszystkim panelistom, wszystkim mówcom występującym, wszystkim z państwa, którzy byli tu wczoraj są dzisiaj i którzy wnoszą swój wkład w czasach krytycznych, gdy potrzebne jest nam krytyczne dziennikarstwo, gdy potrzebne jest nam to wszystko, co możemy zrobić jako dziennikarze i dziennikarki, media w Europie, by promować wolne media, wolne dziennikarstwo. Chyba nigdy nie było to tak ważne jak jest teraz. Pracowałem nad tekstem, który wyświetlę na ekranie – powiedział Mogens Blicher Bjerregård – prezes Europejskiej Federacji Dziennikarzy (EFJ).
Gdy Mogens pracował nad apelem, głos zabrał jeden z uczestników konferencji:
Fot. Kazimierz Netka.
– Zazwyczaj na koniec konferencji takiej jak ta, zapominamy o jednej rzeczy: że niezwykła praca została włożona w to, by przygotować taki kongres jak dzisiejszy. Wypadałoby podziękować takim osobom jak Jens Mogens. Chciałbym wyrazić swą wdzięczność za ich pracę. Mogens, te kwiaty możesz ze sobą zabrać do domu. To jest wszystko, co zostało.
Fot. Kazimierz Netka.
– Bardzo dziękuję – odpowiedział Mogens. – Myślę że powinniśmy też wystosować przekaz z naszej strony. Gdy pokaże się na ekranie, mam nadzieję, że przeczytacie Państwo ten apel i nie będziemy głosować na jego temat. Może będą potrzebne jakieś poprawki po naszym spotkaniu, ale bardziej chodzi o ducha tego przekazu, który wiąże się z obecną sytuacją.
Oto robocza treść apelu, który przedstawił w swej wypowiedzi Mogens Blicher Bjerregård – prezes Europejskiej Federacji Dziennikarzy (EFJ):
Fot. Kazimierz Netka.
Przedstawiciele dziennikarzy i mediów europejskich na konferencji Wolne Media Europejskie w Gdańsku, w dniach 17 i 18 marca 2022 roku:
Ta brutalna wojna przeciwko Ukrainie nie tylko niszczy życie milionów osób, ale również nadała rangę broni informacjom i wiadomościom. Mowa była o konkretnych liczbach. Zabito na Ukrainie 6 dziennikarzy, dziesiątki zostało rannych schwytanych bądź zniknęło. Dziennikarze ukraińscy codziennie mierzą się ze śmiertelnym niebezpieczeństwem, a pluralistyczny, żywy krajobraz medialny w Ukrainie jest zagrożony wyginięciem. Niezależne dziennikarstwo rosyjskie już nie może istnieć. Są za to karani bądź wsadzani do więzienia. Dziennikarze białoruscy muszą pracować na wygnaniu, na uchodźstwie. Dziennikarstwo i media na Mołdawii i w Gruzji są pod ciągłą presją.
Fot. Kazimierz Netka.
Prawda jest pierwszą ofiarą wojny. Jesteśmy pod ciągłym zagrożeniem dezinformacją i cenzurą. Ukraina jest ofiarą inwazji zbrojnej ale wszyscy jesteśmy ofiarami wojny informacyjnej. Demokracje polegają na wolnej informacji, wolnym dziennikarstwie, wolnych mediach.
Niezależne dziennikarstwo transgraniczne dzieli wspólne wartości. Dziennikarze z wielu krajów w tym z Ukrainy, Białorusi, Rosji zebrali się w Gdańsku na konferencji Wolne Media Europejskie 2022 i wyrażamy nasze wsparcie dla wolności prasy, wolnej od ograniczeń, cenzury, kary i więzienia.
Silnie nalegamy na wszystkie rządy europejskie, żeby chroniły i wspierały dziennikarstwo niezależne, w sposób transgraniczny włączając w to państwa znajdujące się w strefach wojny i konfliktu i wzywamy do działania:
– na rzecz umożliwienia dziennikarzom ukraińskim kontynuacji ich pracy w zapewnionych warunkach bezpieczeństwa,
– utrzymania i wzmocnienia wsparcia dla dziennikarzy białoruskich,
– wsparcia dziennikarzy niezależnych w Rosji poprzez stypendia i szkolenia profesjonalne w europejskich instytucjach edukacyjnych,
– zapewnienia wiz humanitarnych dla zagrożonych dziennikarzy rosyjskich, białoruskich i ich krewnych,
– otwarcia kont bankowych dla dziennikarzy,
– wspierania profesjonalnej współpracy związkowej z dziennikarzami w regionie (Ukraina, Rosja, Białoruś, Gruzja, Mołdawia, Rumunia Węgry, Słowacja, Polska.
Apel został nagrodzony oklaskami.
Fot. Kazimierz Netka.
– Dziękuję bardzo – odparł Mogens Blicher Bjerregård – prezes Europejskiej Federacji Dziennikarzy (EFJ). – Jako organizatorzy dopracujemy ten tekst i wszyscy go otrzymacie jako uczestnicy tej konferencji. Raz jeszcze dziękuję bardzo. Życzę wszystkim bezpiecznej podróży do domu. Dbajcie o siebie, dbajcie o naszych dziennikarzy, dbajcie o nasze informacje, o informowanie wszystkich naszych obywateli, trzymajcie się przy naszych wartościach.
Kazimierz Netka
Czytaj również na portalu: netka.gda.pl