Ocalić bogate archiwa!

Małgorzata Taraszkiewicz-Zwolicka prowadząca Gdańską Galerię Fotografii była prelegentką spotkania z cyklu Akademia Gdańska. I to akurat w dniu zwycięskiego meczu piłkarskiego Polski z Ukrainą (1:0) w ramach UEFA Euro 2016, 21 czerwca o godz. 18.00.

W sieni Instytutu Kultury Miejskiej przy ul. Długi Targ 39/40, opowiedziała o trzech dokumentalistach czasów przełomu lat 80-tych i 90-tych: dwóch już nie żyjących: Januszu Rydzewskim i Stefanie Figlarowiczu oraz o Jacku Piotrowskim.

– Gdańsk, Miasto Wolności. Miasto, które zmieniło system wartości w Europie wschodniej i środkowej. Historia utkana z przepływów ludzi, kultur, religii, zwyczajów, własności i polityki od roku 1263 do dziś. Dla współczesnych najistotniejsza chyba jest historia najnowsza, ta która wydarzyła się za naszego życia. Schyłek wieku XX w Gdańsku, to czas wewnętrznych zmian, społecznej rewolucji objawionej w środowiskach intelektualnych i robotniczych. Zew wolności, prawa do swobodnego rozwoju, a przede wszystkim godnego życia zobrazował się działaniami wspólnymi – powiedziała na wstępie spotkania prelegentka.

O takich formach mikro przełomów na makro skalę opowiedziała czarno-białymi ilustracjami autorstwa trójki gdańszczan.

Rozpoczęła od zdjęć Janusza Bałanda Rydzewskiego (zmarłego 17 marca 2014 roku w wieku 83 lat), byłego prezesa gdańskiego oddziału Związku Polskich Artystów Fotografików. Członka Batalionu Zośka w Powstaniu Warszawskim. Odważnego dokumentalisty strajków w Stoczni Gdańskiej.

Kolejną przedstawioną osobą podczas fotograficznego spotkania był Stefan Figlarowicz (na poniższym zdjęciu), którego prelegentka nazwała światłoczułym obserwatorem.

Stefana Figlarowicza interesowały nie tyle fotografie, co historie i ludzie za nimi się kryjący.

Stefan Figlarowicz (1937 – 2015), uwiecznił m.in. okolicznościowy napis na jednym z budynków na gdańskiej Zaspie, upamiętniający mszę świętą papieża Jana Pawła II odprawioną właśnie na Zaspie 12 czerwca 1987 roku, na przepięknym drewnianym ołtarzu przypominającym statek, autorstwa Mariana Kołodzieja.

Kolejne zdjęcie Stefana Figlarowicza wykonane na Zaspie ukazuje inny dokument tamtych czasów transformacji.

Trzecim przedstawionym foto dokumentalistą był Jacek Piotrowski, z młodszego pokolenia, bo urodzony w 1960 roku i mieszkający w Warszawie.

Jedno z jego zdjęć przedstawia wizytę Lecha Wałęsy i Adama Michnika w gdańskim kościele św. Brygidy u księdza prałata Henryka Jankowskiego.

Piotrowski udokumentował też kolejne wydarzenie na gdańskiej Zaspie, jakim był na byłym pasie startowym zjazd „maluchów” czyli Fiatów 126 p, dla uczczenia imienin Lecha Wałęsy.

Na koniec spotkania z prośbą o zabezpieczenie tysięcy negatywów Leonarda Szmaglika (na zdjęciu powyżej), mieszkańca Zaspy Młyniec, zaapelowałem publicznie do kierowniczki Gdańskiej Galerii Fotografii. A to dlatego, bo od kilku lat nie widać wszędobylskiego Szmaglika w Gdańsku i prawdopodobnie z uwagi na swój sędziwy wiek wyjechał do swojej siostry mieszkającej na Kaszubach w Brusach. Rok temu w Przywidzu w ramach konkursu „Wspomnienia rówieśników rock’n’rolla”, otrzymał wyróżnienie za kolekcję zdjęć własnych dokumentujących życie muzyczne na Wybrzeżu.

Przypomniałem też, że jeśli teraz nie uratujemy jego przeogromnych zbiorów fotograficznych, mogą one podzielić los negatywów innego znanego gdańskiego fotografa Marka Zarzeckiego z codziennej gazety popołudniowej Wieczór Wybrzeża. Podczas jego dłuższej nieobecności w pracy, jego archiwum zostało wyjęte z redakcyjnej szafy i wylądowało na… śmietniku. Autor tysięcy zniszczonych zdjęć przepłacił to niemal zawałem serca.

Po spotkaniu w Instytucie Kultury Miejskiej, jedna z miłośniczek sztuk wizualnych Natalia Jażdżewska z Gdyni (na powyższym zdjęciu z lewej), zdeklarowała się podczas rozmowy z prelegentką, że pomoże w odszukaniu Leonarda Szmaglika i zabezpieczeniu jego bogatego zbioru fotograficznego.

Małgorzata Taraszkiewicz-Zwolicka, historyczka sztuki, kuratorka wystaw, animatorka wydarzeń kulturalnych, z wykształcenia fotografka, muzealniczka. Od 2009 roku kieruje Gdańską Galerią Fotografii, która jest częścią Muzeum Narodowego w Gdańsku. Mieszka i pracuje w Gdańsku. Absolwentka muzealnictwa na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Liceum Plastycznego w Gdyni Orłowie. W latach 2000-2008 kuratorka w Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, autorka cyklicznego programu Parakino. Prowadziła wykłady dla studentów Wyższej Szkoły Humanistycznej w Gdańsku, W latach 2000 – 2003 współpracowała z Fundacją Wyspa Progress, Europejskim Centrum Solidarności, Festiwalem Transfotografia. Od 2006 roku członkini artystycznego Stowarzyszenia A KuKu Sztuka, kuratorka wystaw towarzyszących Festiwalowi Transvizualia Mediascream w 2007, 2008 i 2009 roku. Publikowała m.in. w Kwartalniku Rzeźby Polskiej, Arteon, Praesens Central European Art Review, Mare Articum; Obiegu, w katalogach: Dorota Nieznalska, Suka; Dialog Loci, Sztuka w zagubionym miejscu. W latach 2012-2015 była współkuratorką programu filmowego sopockiego Festiwalu Artloop.

Akademia Gdańska, to roczny cykl wykładów, dla których inspiracją jest gdańska historia, kultura i sztuka. Kluczem trzeciej edycji spotkań jest opowieść o Gdańsku widzianym przez kadry filmowe, obiektyw fotograficzny oraz zapisana w gdańskiej literaturze i codziennym życiu. Podczas spotkań poznajemy między innymi mroczne oblicze Wolnego Miasta Gdańska, barwne, zachwycające i ulotne druki, które odsłaniają tajemnice przedwojennych witryn sklepowych, zatrzymany w kadrze i na zdjęciach wybitnych fotografików i filmowców obraz często już nieznanego nam Gdańska.

Zdjęcia: Włodzimierz Amerski