Na zdjęciu: Dr Kazimierz Kujda – prezes zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej mówi o finansowaniu proekologicznych inwestycji w Polsce i w Krakowie. Fot. Kazimierz Netka.
Rozpoznanie poprawy przejrzystości atmosfery w Krakowie i okolicach. Są coraz lepsze widoki na przyszłość.
Uzdrowiska oraz inne miasta na południu Polski toczą walkę ze smogiem. To kosztuje; ale zwycięstwo jest blisko, gdyż pomaga Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), który wspiera Małopolskę finansowo w tym boju. Nie jest łatwo pokonać smoka, pożerającego nam czyste powietrze…
Za niecałe dwa lata w Krakowie zacznie obowiązywać zakaz używania paliw stałych w piecach. Ten zakaz jest elementem walki ze smogiem w Małopolsce. Mieszkańców Małopolski w ich drodze do zwycięstwa, wspiera Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Jak to się odbywa, w jakim zakresie i co krakowianie robią, by oddychanie było pod Wawelem zdrowsze, dowiedzieliśmy się podczas wizyty studyjnej w tym mieście, zorganizowanej przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Jednym ze sposobów poprawy jakości powietrza, jest rozój pasażerskiej komunikacji zbiorowej, a przede wszystkim pojazdów, emitujących jak najmniej spalin. Oczywiście, najlepsze są autobusy z silnikami elektrycznymi. Takim właśnie pojazdem, marki Solaris, wyprodukowanym w Polsce, podróżowaliśmy po Krakowie.
Fot. Kazimierz Netka
Stolica Małopolski planuje kupno nawet półtorej setki elektrycznych pojazdów do komunikacji publicznej, także przegubowych, w pełni napędzanych silnikami elektrycznymi i autobusy hybrydowe. Dotacja z NCBR może wynieść nawet do 60 procent. Na północy Polski, na Pomorzu, podobne zamierzenia mają Toruń i Tczew.
Zanim jednak wyruszyliśmy na poznawanie dokonań na rzecz poprawy jakości małopolskiej atmosfery, spotkaliśmy się – podczas konferencji prasowej – z reprezentantami instytucji i przedsiębiorstw zaangażowanych w działania na rzecz ekologii.
Jedną z najważniejszych w Polsce instytucji w systemie finansowania wysiłków na rzecz poprawy jakości miejsc, w których żyjemy, jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Rocznie przeznacza on na takie przedsięwzięcia kwotę 5 – 6 miliardów złotych, pochodzących z krajowych i zagranicznych zasobów, zarządzanych przez NFOŚiGW. Ten Narodowy Fundusz jest liderem wdrażania funduszy europejskich i zagranicznych mechanizmów finansowania ochrony środowiska w Polsce; instytucją Wdrażającą (IW) dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020.
A co Małopolska zyskała dzięki Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej? O tym mówił dr Kazimierz Kujda – prezes zarządu tego Funduszu:
Fot. Kazimierz Netka
Ze środków własnych udzieliliśmy dotacji do 1717 umów. Wsparcie objęło m.in. elektrociepłownię Łęg, gdy należała ona do EDF. W ramach ISPA, czyli z Funduszu Spójności w latach 2000 – 2006 kwota dotacji przekroczyła 1 miliard złotych, a wartość dotowanych projektów wyniosła ponad 1,5 miliarda złotych. W latach 2009 – 2014 wsparcie przekazywane przez NFOŚiGW na rzecz Małopolski pochodziło też z Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego EOG (w tym na EC Łęg). Razem, finansowanie dotacyjne i pożyczkowe dotyczyło ponad 2350 umów o wartości projektów na sumę prawie 21 miliardów złotych.
W tej kwocie, bezpośrednio na walkę ze smogiem w Małopolsce przeznaczono (dotacje, pożyczki i wkład własny firm) niemal 6,5 miliarda złotych na podstawie ponad 550 umów.
NFOŚiGW walczy ze smogiem w Małopolsce od dawna i jest w tej walce na pierwszym miejscu.
Fot. Kazimierz Netka
Oto niektóre przykłady z tego zakresu – duże przedsięwzięcia na rzecz ochrony atmosfery i klimatu dofinansowane w Województwie Małopolskim. Podpisano 9 umów na dofinansowanie przedsięwzięć dotyczących systemów ciepłowniczych realizowanych przez MPEC S.A. w Krakowie na łączną kwotę dofinansowania 425,5 mln zł. Efekty ekologiczne: zmniejszenie emisji SO2 o 1,7 tys. ton/rok, zmniejszenie strat energii cieplnej o 157,4 tys. GJ/rok, budowa i modernizacja: 137 km sieci ciepłowniczej i 535 szt. węzłów cieplnych. Planowane efekty: budowa sieci ciepłowniczej o długość 102 km i zainstalowanie 1.296 szt. węzłów cieplnych, zmniejszenie emisji CO2 o 21,7 tys. ton/rok, oszczędność energii 174,8 tys. GJ/rok, zmniejszenie emisji pyłów o 60 ton/rok
Powstała Instalacja Odazotowania Spalin dla kotłów nr 1 i 2 w EDF Polska S.A. Oddział nr 1 w Krakowie. Planowany efekt: zmniejszenie emisji NOx o 1,2 tys. ton/rok. Beneficjent: EDF GAZ Toruń Sp. z o.o. Pożyczka ze środków NFOŚiGW: 58,9 mln zł. Wartość projektu: 96,7 mln zł
Ograniczono straty i poprawiono pewność dostaw ciepła poprzez modernizację sieci ciepłowniczej w Tarnowie. Osiągnięte efekty: zmniejszenie emisji CO2 o 22,9 tys. ton/rok, oszczędność energii pierwotnej 58,7 tys. ton/rok). Beneficjent: Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. w Tarnowie. Dotacja z POIiŚ 2007-2013: 30,9 mln zł. Wartość projektu: 56,2 mln zł.
Fot. Kazimierz Netka
– Nadal będziemy inwestować w najnowsze technologie rozwiązania, by eliminować zjawiska smogu i zanieczyszczanie atmosfery – mówił Artur Michalski – wiceprezes zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. – Znacząca poprawa jest już w dużym przemyśle – dzięki środkom i działaniom Narodowego Funduszu, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie, Banku Ochrony Środowiska, środkom krajowym, unijnym i innym zagranicznym. Dość mocno wchodzimy w elektromobilność. Oto przykłady projektów zrealizowane w Małopolsce lub będące w trakcie urzeczywistniania wspierane z zasobów POIiŚ na lata 2014 – 2020: zmniejszenie energochłonności procesów produkcyjnych; dostosowanie istniejących instalacji do wymogów najlepszych dostępnych technik; uruchomienie zakładu odzysku i unieszkodliwiania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego; Wymiana transformatorów SN/nN i przebudowa sieci zasilającej celem ograniczenia strat; Budowa instalacji odazotowania spalin dla kotłów nr 3 i 4 w Elektrociepłowni „Kraków” S.A.; nowa instalacja współspalania biomasy dla kotła OP-380 Nr 2 w Elektrociepłowni „Kraków” S.A; budowa instalacji akumulatora ciepła w Elektrociepłowni „Kraków” S.A.
Fot. Kazimierz Netka
Oto efekt ekologiczny Akumulatora ciepła: zmniejszenie strat wody ciepłowniczej o 6 000 m3/rok, oszczędność energii – 2023 MWh/rok; zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza w stosunku do lat 2006-2008 w ilości: CO2 – 1 829,67 t/rok, NOx – 4,20 t/rok, SO2 – 7,34 t/rok, pyłu – 0,70 t/rok. Na Akumulator ciepła została przyznana dotacja w kwocie 20 mln złotych. Jego najważniejszym elementem jest ogromny zbiornik do magazynowania gorącej wody, używanej do ogrzewania miasta.
Kocioł na biomasę – przyznana dotacja: 13 259 280,77 zł. Efekty: Redukcja emisji zanieczyszczeń odprowadzanych do powietrza: CO2 o 125 224,31 ton/rok, pyłów o 7,41 ton/rok, SO2 o 120,04 Mg/rok; redukcja ilości wytwarzanych odpadów w odniesieniu do roku 2008 o kodzie: 10 01 01 – o 522,75 Mg/rok, 10 01 02 – o 2954,85 Mg/rok.
W działalności na rzecz ochrony powietrza ważne jest posiadanie sieci ciepłowniczej przez miasta. Jeśli jest ona w rękach prywatnych w tym zagranicznych, nie zawsze na pierwszym miejscu jest troska o czystość atmosfery, a liczy się zysk firm – mówił wiceprezes Artur Michalski. Sieć ciepłownicza w Krakowie jest we władaniu spółki miejskiej. W ostatnich latach w Polsce sieć ciepłownicza się podwoiła i jest najdłuższą w Europie. Liczy ponad 20 000 km, a w Krakowie ma 850 km długości. To jest wspaniały interes dla zagranicznych firm, które w wielu miastach tę sieć przejęły.
Fot. Kazimierz Netka
Ma czym się chwalić Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie. Jak powiedziała Małgorzata Mrugała – prezes tego Funduszu, w ramach ochrony atmosfery w latach 2011-2017 (pożyczka + dotacja) wsparto następujące przedsięwzięcia: wymiana kotłów i palenisk węglowych na inne źródło ekologiczne – 227 069 378,81 zł; termomodernizacja – 104 019 230,74 zł; odnawialne źródła energii – 74 922 250,77 zł. Rzem jest to 406 010 860,32 zł. Efekty: zmniejszenie emisji równoważnej o 3 925,95 ton/rok; zmniejszenie emisji pyłu o 798,92 ton/rok; termomodernizację 655 664,15 m2 powierzchni’ zmniejszenie zapotrzebowania na ciepło grzewcze o 207 987,20 GJ/rok; montaż OZE o łącznej mocy 17 653,061 kW.
W ramach realizacji Programu ograniczania niskiej emisji (PONE) Wojewódzki Fundusz w latach 2012-2017 przyznał środki w kwocie: 33 999 252,80 zł w formie dotacji; · 69 173 688,87 zł w formie pożyczki. W ramach realizacji Programu KAWKA 1 i KAWKA 2 w latach 2013-2017 wypłacono dofinansowanie w kwocie 65 151 144,42 zł ze środków NFOŚiGW oraz 52 127 125,20 zł ze środków WFOŚiGW
Pomoc w ramach programu „JAWOR” dotyczy termomodernizacji budynków jednorodzinnych o powierzchni docieplanej poniżej 600 m2. Kwalifikują się do tego budynki zlokalizowane na terenie województwa małopolskiego. Zakres możliwych do realizacji zadań obejmuje: ocieplenia ścian zewnętrznych budynków; ocieplenia dachów, stropodachów, stropów nad ostatnią kondygnacją; ocieplenia stropów piwnic; wymiany okien, drzwi zewnętrznych. Beneficjenci: osoby fizyczne.
Dofinansowanie udzielane jest w formie preferencyjnej pożyczki w wysokości do 90% kosztu kwalifikowanego; Wkład własny pożyczkobiorcy musi stanowić minimum 10%; Oprocentowanie pożyczki wynosić będzie 2% w skali roku. Nie są pobierane prowizje ani dodatkowe opłaty. Minimalna kwota pożyczki: 20 000 zł, maksymalna kwota pożyczki: 100 000 zł. Pożyczka podlegać będzie umorzeniu do 20% (minimalny okres spłaty: 36 miesięcy).
W 2017 roku, w ramach Programu Priorytetowego „Jawor” Poprawa efektywności energetycznej – termomodernizacja budynków jednorodzinnych, Wojewódzki Fundusz przyznał środki w wysokości 6 431 564 zł.
Fot. Kazimierz Netka
Wspierana jest geotermia. Zostało podpisane porozumienie dotyczące Geotermii Nowy Targ. Zawarły je Geotermia Podhalańska oraz gminy Szaflary i Nowy Targ. Będzie nowy odwiert i dostawa ciepła. Geotermia Podhalańska i gmina Kościelisko też zawarły podobne porozumienie. Zgłosiło się ponad 500 odbiorców indywidualnych chętnych do podłączenia się, ale nie ma projektu i gmina wzięła to na siebie. Jest program wspierania takich przedsięwzięć, uruchomiony przez WFOŚiGW w Krakowie i dzięki temu można dostać dofinansowanie.
W Małopolsce kontrolowana jest kwestia postępowania gmin z odpadami. Za spalanie ich w piecach kara jest wysoka; od kilku tysięcy do pół miliona złotych. Świadomość i chęć segregacji jest bardo duża, ale nie zawsze jest tak, jak trzeba.
– Za jakość powietrza odpowiada samorząd terytorialny – powiedział Paweł Ciećko – małopolski wojewódzki inspektor ochrony środowiska. – Skontrowaliśmy 45 samorządów.
W 90 procentach małopolski WIOŚ nałożył kary. Grzywny są symboliczne, bo choć można karać od 10 tys do 0,5 mln złotych, to najwyższa sankcja wyniosła 30 000 złotych. Najwyższy czas, by sięgać po środki unijne na poprawę jakości powietrza. Później będziemy musieli korzystać z własnych, lub w postaci pożyczek z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska. Bulwersujące jest to, że po wejściu z kontrolami do gmin, do uzdrowiskowych miejscowości, włodarze gmin mówili: skro nakładacie kary, wskażcie źródła finansowania. Małopolski WIOŚ wskazuje te źródła, na przykład zasoby w programie KAWKA. Do dzisiaj kontrolowani nie skorzystali z tej możliwości.
Może trzeba podwyższyć kary…
O dokonaniach w Krakowie, jeśli chodzi o czystość powietrza, głośno było w Gdańsku, 21 listopada 2017 roku podczas Pomorskiego Eko Forum. Wiceprezydent Gdańska, Piotr Grzelak powiedział, że ze stolicy Małopolski bierze przykład, jak sprawdzać, czy odpady są poprawnie segregowane i nie są spalane w domowych piecach. Dlatego, Gdańsk przygotowuje się do tworzenia zespołów kontrolnych. W ich składzie będą funkcjonariusze Straży Miejskiej oraz przedstawiciele Urzędu Miejskiego.
Kazimierz Netka