Fot. Kazimierz Netka.
Konferencja z udziałem pacjentów i lekarzy w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym – Centrum Medycyny Nieinwazyjnej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
W nazwie: Przewlekła obturacyjna choroba płuc, jedno słowo jest mało znane: obturacyjne. Co to znaczy obturacja? To tyle co zatkanie, zawężenie, zablokowanie, zmniejszenie wielkości, jakiegoś przewodu. W strzelaniu jest to zjawisko pozytywne, bo polega na wypełnieniu przez pocisk całego przekroju otworu lufy. W naszym organizmie obturacja to zmniejszenie przewodów, między innymi tych, dzięki którym wciągamy powietrze do naszych płuc, czyli możemy oddychać. Niestety, wielu z nas cierpi na zwężenie tych naczyń, przewodów, zapewniających nam życie. Zagrożenie jest tak olbrzymie, ze obchodzimy jest, 15 listopada. Światowy dzień tego „zapychania” niosących do naszego organizmu powietrze, kanalików, zwanego właśnie: przewlekłą obturacyjną chorobą płuc.
Fot. Kazimierz Netka.
W przededniu tegorocznego globalnego przypominania o POChP, w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym, w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym, odbyło się spotkanie lekarzy z pacjentami, dotyczące istoty tej choroby.
Uczestników powitały pani prof. Ewa Jassem – kierownik Kliniki Alergologii i Pneumonologii Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego oraz pani dr med. Iwona Damps-Konstańska z Kliniki Alergologii i Pneumonologii Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego. Wiceprezes Gdańskiego Stowarzyszenia Chorych na POChP.
Fot. Kazimierz Netka.
– Jak państwo wszyscy wiecie, dzisiejsza okazja, to jest świętowanie życia, dlatego że Światowy Dzień POChP w 2023 roku ma takie hasło: „Oddychanie to Życie. Działaj wcześniej” – powiedziała dr med. Iwona Damps-Konstańska. I dodała:
I być może ktoś z państwa powie na przykład: gdy już choruję, to jak mam działać wcześniej Wcześniej można zgłosić się do lekarza i chcemy w tej sprawie zastanowić się razem, porozmawiać o tej ważnej chorobie i wszyscy państwo doskonale znacie panią profesor Ewę Jassem, która przed wieloma laty zainicjowała w w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym działanie zespołu zintegrowanej opieki i dlatego tak nam jest teraz łatwiej i porozumieć się, i działać razem i państwo doskonale znacie już osoby, które pozwolicie: znacie państwo panią profesor Ewę Jassem, która rozpoczęła myślenie o chorych na POChP w ten sposób, że potrzeba zespołu ludzi, żeby z chorymi współpracować, żeby ich leczyć. Znacie też państwo naszych koordynatorów: panią Katarzynę Świętnicką, koordynatora supervisora naszego, ale mamy też nowych koordynatorów: panią Aleksandrę Bagińską, która też była z państwem w kontakcie, mamy osoby, które pracują i wspomagają nas w takich pracach w różnych kontaktach z państwem: panią Krystynę Szwabę, która też jest tam w ostatnim rzędzie ale przecież nie ostatnia i znacie państwo też innych członków naszego zespołu. Doskonale wszyscy państwo znacie fizjoterapeutę panią doktor Marzenę Olszewską Karaban. Są z nami też inne osoby, które państwo znacie, jest z nami pan doktor Piotr Popowski, którego państwo nie znacie, a który od wielu lat, od 2009 roku z nami współpracuje, w taki sposób, którego może na co dzień chorzy nie widzieli, dlatego chcielibyśmy, żebyście pana doktora poznali, bo pan doktor od lat stara się z nami zrobić wszystko w tym kierunku, byśmy te nasze działania mogli włożyć do codziennej praktyk iw szerszym zakresie. I stąd na przykład teraz w szpitalu tez za sprawa pana doktora i zachęcenia nas do udziału w telemedycznym projekcie i część z państwa w telemedycznym projekcie uczestniczy, ale to wszystko po kolei.
Fot. Kazimierz Netka.
Tak jak powiedziałam: dzisiaj cieszmy się życiem, bo oddychanie to życie. I chcemy się zastanowić, co możemy zrobić, żeby było nam lepiej, ale na początek poproszę panią profesor Ewę Jassem, żeby przypomniała nam o tym, dlaczego przewlekła obturacyjna choroba płuc, czyli POChP jest takim ważnym schorzeniem i dlaczego powinniśmy dawać światu informacje, że potrzeby naszych chorych s tak istotne – powiedziała dr med. Iwona Damps-Konstańska.
– Bardzo się cieszę, że uczestniczą państwo w aktywnościach Stowarzyszenia i Ośrodka Zintegrowanej Opieki – mówiła prof. Ewa Jassem – kierownik Kliniki Alergologii i Pneumonologii Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. – Przypomnę kilka danych dotyczących POChP. Państwo chorują na chorobę, która dotyka wielu ludzi. Nie ma dokładnych danych. Właściwie nie ma dokładnie jak wielu, ale na podstawie badań o podobnych warunkach do naszych, a także na podstawie cząstkowych badań obejmujących tylko część regionów w Polsce, wydaje się, że mamy od 1 do 2 milionów chorych na te chorobę, na którą państwo cierpią.
Fot. Kazimierz Netka.
Są pewne czynniki, które zwiększają ryzyko zachorowań. Gdybym każdego z państwa osobno zapytała, czy palą państwo papierosy to pewnie część z państwa odpowiedziałaby twierdząco. Jak państwo widzą, ta lista czynników jest znacznie dłuższa. Być może u niektórych z państwa występował jeden albo dwa albo jeszcze więcej czynników. Na część tych czynników nie mamy wpływu.
Ale na te, na które mamy wpływ warto wpływać Gdyby ktoś z państwa odpowiedział sobie na pytanie czy pali – twierdząco, to jest dobry nm moment, żeby powiedzieć: ze wszystkich sił radzę państwu rzucić palenie, dołożyć starań, by tego nałogu nie było.
Przekonujmy młodzież, żeby tego nałogu nie podejmowali.
To jest choroba, która obejmuje cały ustrój. Myślę, że nikt lepiej jak państwo nie wie, jak bardzo trudno jest zaczerpnąć głęboki oddech. Nikt lepiej od państwa nie wie, jak trudno jest pobiec za autobusem czy z jakiegoś innego powodu, albo wejść po schodach i wnieść zakupy. To jest związane nie tylko z tym, że drogi oddychania są zajęte, bo zajęte są także płuca; pęcherzyki zaczynają pękać i tworzy się rozedma. Te dwa czynniki już same w sobie powodują, że trudno się oddycha. Do tego dochodzą jeszcze inne czynniki, związane z tym, że POChP jest chorobą ogólnoustrojową. Mięśnie się robią słabsze. Trudniej jest podejmować wysiłek nie tylko z powodu oddechu, a co gorsze, sztandarowy czynnik przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, jakim jest palenie, wywołuje także inne choroby i na pewno część z państwa jak patrzy na tę długą listę to może powiedzieć: o jej, ja jeszcze choruję rzeczywiście na serce, albo może powiedzieć: ojej, mam depresję.
Fot. Kazimierz Netka.
Dlaczego o tym mówię? Żeby pokazać państwu, że POChP bardzo wielokierunkowo dotyka każdego chorego. Stąd działania takie jakich podejmuje się towarzystwo, jakich podejmuje się pani doktor Iwona Damps-Konstańska ze swoim wspaniałym zespołem, są nieocenione, bo żeby właściwie leczyć cały organizm, to trzeba wielu osób, trzeba to leczenie integrować. Dziękuję bardzo – powiedziała prof. Ewa Jassem – kierownik Kliniki Alergologii i Pneumonologii Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
Fot. Kazimierz Netka.
Dr med. Iwona Damps-Konstańska omówiła Kartę praw pacjenta z przewlekłą chorobą płuc (POChP).
O szczegółach poinformowała nas również pani Renata Obuchowska PR ze Sto Lampartów, przekazując następujący komunikat:
15 listopada – Światowy Dzień POChP
„Oddychanie to życie – działaj wcześniej”
Co roku w połowie listopada na całym świecie obchodzony jest Światowy Dzień Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc (POChP). Z uwagi na globalny zasięg występowania tej choroby, a także jej znaczenie społeczne, stale niezaspokojone potrzeby i cele leczenia, inicjatywa ta gromadzi ekspertów i pacjentów, aby o POChP mówić jak najgłośniej. W tym roku hasło przyświecające obchodom brzmi „Oddychanie to życie – działaj wcześniej”. Celem jest podkreślenie znaczenia wczesnego zadbania o zdrowie płuc, wczesnego rozpoznania choroby i wczesnej interwencji medycznej, w tym zmniejszania ryzyka zaostrzeń. Ich właściwa identyfikacja nadal stanowi istotne wyzwanie.
Fot. Kazimierz Netka.
Nasze Stowarzyszenie co roku włącza się w obchody Światowego Dnia POChP, gdyż chcemy zwiększać świadomość społeczną na temat przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, przyczyn, objawów, diagnostyki, leczenia. Ale chcemy też „odczarować” tę chorobę u samych pacjentów, aby wiedzieli, jak zarządzać jej objawami, w tym głównie zaostrzeniami, które są bardzo niebezpieczne. Wszystko po to, aby poprawić jakość życia pacjentów poprzez właściwe leczenie, w zależności od stopnia rozwoju choroby – tłumaczy dr n. med. Iwona Damps-Konstańska z Kliniki Alergologii i Pneumonologii Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku, a zarazem wiceprezes Gdańskiego Stowarzyszenia Chorych na POChP. – To, co jest istotne, to zmiana stylu życia, zaprzestanie palenia, rehabilitacja oddechowa, zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna oraz oczywiście współpraca z lekarzem i przestrzeganie zaleceń medycznych. Są to kluczowe czynniki w całym procesie opieki nad pacjentem z POChP.
POChP – co warto o niej wiedzieć?
POChP jest najczęstszą chorobą układu oddechowego, charakteryzującą się utrudnionym przepływem powietrza do płuc i z płuc. Główne jej objawy to kaszel, duszność (szczególnie podczas aktywności fizycznej), odkrztuszanie nadmiernie wydzielanej plwociny. POChP rozwija się stopniowo. Do jej powstania przyczynia się przede wszystkim palenie papierosów, ale mogą ją również powodować nawracające, nieleczone zapalenia oskrzeli oraz zanieczyszczenie powietrza czy praca w szkodliwych warunkach (np. dym, opary, pył w powietrzu – szczególnie w takich branżach, jak górnictwo, przemysł chemiczny czy produkcja tekstyliów).
Fot. Kazimierz Netka.
POChP to nadal trzecia, po zawale serca i udarze mózgu, przyczyna zgonów na świecie1. Każdego roku z jej powodu umiera ponad 3 mln osób2. W samej Europie odpowiada za ok. 250 tys. zgonów rocznie3. W Polsce, według szacunków, zmaga się z nią ok. 2 mln osób, w tym postać zaawansowana dotyczy ok. 400 tys. pacjentów2.
Jak wynika z licznych analiz, również tych przeprowadzonych przez Ministerstwo Zdrowia, skala zachorowań na POChP będzie się zwiększać. Wynika to z wielu czynników, z zanieczyszczenia powietrza, ze starzenia się społeczeństwa, ale również z wciąż dużej liczby osób palących papierosy zarówno tradycyjne, jak i elektroniczne – mówi prof. dr hab. n. med. Ewa Jassem, ordynator Kliniki Alergologii i Pulmonologii Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku. – Dlatego tak ważna jest potrzeba kompleksowego spojrzenia na POChP, na czynniki, które prowadzą do jej rozwoju, a także na samego pacjenta i na jego choroby współwystępujące, zwłaszcza te dotyczące układu sercowo-naczyniowego – dodaje prof. Ewa Jassem.
POChP to choroba trwająca do końca życia, która powoli ogranicza funkcjonowanie pacjenta z powodu duszności lub osłabienia odczuwanego przy wysiłku fizycznym czy podczas codziennych czynności, takich jak chodzenie, wchodzenie po schodach czy wykonywanie prostych prac domowych. Często dochodzi do osłabienia ogólnego stanu zdrowia oraz obniżenia ogólnej kondycji fizycznej. Choroba utrudnia uczestnictwo w aktywnościach społecznych, może prowadzić do izolacji społecznej i depresji. Pacjenci POChP często potrzebują opieki bliskich, rodziny, zwłaszcza jeśli choroba jest zaawansowana lub prowadzi do znacznego pogorszenia stanu zdrowia.
Zaostrzenie w POChP to zagrożenie życia
Najgroźniejsze dla pacjenta wydarzenie w POChP to zaostrzenie. Jest ono tak samo niebezpieczne jak zawał serca czy udar mózgu2. Najczęściej pojawia się w wyniku infekcji wirusowych lub bakteryjnych, szczególnie w okresie jesienno-zimowym, i ma bardzo negatywny wpływ, ponieważ przyspiesza przebieg choroby. Każde zaostrzenie prowadzi do nieodwracalnego ubytku funkcji płuc i może stanowić zagrożenie dla życia chorego2.
Fot. Kazimierz Netka.
Wielu chorych nie potrafi jednak rozpoznawać zaostrzeń i nie jest świadomych ich poważnych konsekwencji. Lekarzom zgłaszanych jest zaledwie ok. 46 proc. przypadków zaostrzeń2, co oznacza, że większość z nich nie jest leczona.
Chorzy na POChP często lekceważą początkowe objawy, starają się je przeczekać, a nawet samodzielnie leczyć, nie prosząc lekarza o pomoc.
Zaostrzenie POChP to znaczne nasilenie objawów choroby, takich jak kaszel, duszność, większa ilość wydzielanej plwociny wymagająca odkrztuszania, może też występować wzrost częstości akcji serca i spadek saturacji tlenu – wyjaśnia dr Iwona Damps-Konstańska. – Ponieważ pacjenci mają czasami trudności ze zidentyfikowaniem objawów zaostrzeń, warto, aby prowadzili dzienniczek, w którym każdego dnia będą zapisywać swoje objawy, a jeżeli coś ich zaniepokoi, powinni zgłosić się do lekarza.
Nawet po wyleczeniu zaostrzenia kondycja pacjenta ulega trwałemu pogorszeniu. Ryzyko występowania zaostrzeń rośnie zaś z każdym kolejnym incydentem tego rodzaju oraz z chorobami współistniejącymi, szczególnie związanymi z układem sercowo-naczyniowym4. Dlatego tak istotne jest, aby osoba z POChP zgłaszała lekarzowi każdy niepokojący ją objaw chorobowy, nawet zwykłe przeziębienie.
Aby kontrolowała swoją chorobę, ponieważ pomoże to zapobiegać występowaniu kolejnych zaostrzeń, a lekarz będzie mógł dobrać odpowiednie leczenie.
Kompleksowe podejście do problemu i zintegrowana opieka nad chorymi z POChP
POChP jest przedmiotem badań, które prowadzą do corocznych raportów i rekomendacji w ramach The Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD). GOLD 2023 wskazuje, że POChP jest w rzeczywistości końcowym rezultatem serii dynamicznych, kumulujących się i powtarzających w ciągu całego życia (T) interakcji gen (G) – środowisko (E), które uszkadzają płuca i zmieniają ich normalny rozwój/procesy starzenia5.
Fot. Kazimierz Netka.
Pojawiający się w GOLD 2023 wątek „Pre-POChP”, („PRISm”) otwiera nowe możliwości zapobiegania, wczesnej diagnozy oraz szybkiej i właściwej interwencji terapeutycznej, w tym możliwości związane z eliminacją zanieczyszczeń powietrza, co wymaga m.in. współdziałania środowisk medycznych z instytucjami dbającymi o środowisko.
Proces wychodzący poza „silosowe” ujęcie medyczne jest częścią transformacji systemu zdrowia, która obejmuje także sferę opieki społecznej oraz cyfryzacji i nieuchronnie prowadzi do powstania nowych modeli opieki.
Nurt ten obejmuje także trwające obecnie pilotaże rozwiązań telemedycznych, wspierające procesy diagnostyczne, edukacyjne i terapeutyczne w opiece nad pacjentami chorymi na POChP. Są to m.in. pilotaże prezentowane na stronie www.pacjentwcentrum.eu .
POChP jest chorobą postępującą, której nie daje się w pełni wyleczyć. Można ją jednak kontrolować oraz łagodzić objawy dzięki terapii i zmianom w stylu życia, więc celem leczenia jest łagodzenie objawów oraz zmniejszanie ryzyka zaostrzeń, przeciwdziałanie pogarszaniu się czynności płuc i przedwczesnym zgonom2.
U części ciężko chorych pacjentów – w ramach nowoczesnego, światowego podejścia – kluczowym elementem zarządzania tą przewlekłą chorobą staje się zintegrowana opieka nad pacjentami (integrated care), która w efekcie zapewnia im kompleksową, interdyscyplinarną opiekę medyczną oraz wsparcie psychospołeczne. Takie rozwiązanie wpływa na poprawę jakości życia chorego, kontrolę objawów, zapobieganie zaostrzeniom, co z kolei przyczynia się do ograniczenia hospitalizacji i kosztów opieki zdrowotnej – mówi dr n. med. Piotr Popowski, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Programów Zdrowotnych.
Fot. Kazimierz Netka.
W Uniwersyteckim Centrum Klinicznym w Gdańsku funkcjonuje Ośrodek Zintegrowanej Opieki dla Chorych na Przewlekłe Choroby Płuc i Domowego Leczenia Tlenem. Placówka ta realizuje „Pomorski model zintegrowanej opieki nad chorymi na zaawansowaną POChP”. Zakłada on połączenie kompleksowej opieki medycznej ze wsparciem domowym i społecznym. Celem jest zmniejszenie liczby zaostrzeń w przebiegu POChP (zwłaszcza wymagających leczenia szpitalnego), poprawa jakości życia pacjenta i jego lepsze radzenie sobie z chorobą oraz zmniejszenie kosztów opieki nad chorymi6.
W ramach tego modelu stosujemy indywidualną i grupową edukację chorego. Pacjenci są objęci opieką wielodyscyplinarnego zespołu, w skład którego wchodzą lekarz, czyli specjalista chorób płuc, a także psycholog, fizjoterapeuta oraz przeszkolony asystent pacjenta, a pracę zespołu organizuje koordynator – mówi mgr inż. Katarzyna Świętnicka, koordynatorka w Ośrodku Zintegrowanej Opieki dla Chorych na Przewlekłe Choroby Płuc i Domowego Leczenia Tlenem Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku. – Zadaniem koordynatora jest też komunikacja z pacjentem i jego rodziną.
Do poprawy jakości życia, złagodzenia objawów i zwiększenia zdolności do wykonywania codziennych czynności kluczowa jest rehabilitacja. Opracowanie programu ćwiczeń oddechowych i ogólnousprawniających, dobór ćwiczeń dopasowanych do indywidualnych możliwości chorego, nauka metod efektywnego kaszlu, a także przeprowadzanie rehabilitacji oddechowej, poprawa tolerancji wysiłku czy motywacja do ćwiczeń to praca rehabilitanta będącego w zespole zintegrowanej opieki nad pacjentem z POChP – stwierdza dr n. o zdr. Marzena Olszewska-Karaban, fizjoterapeutka w Klinice Rehabilitacji Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Przeciwdziałanie postępowi POChP to motyw tegorocznych obchodów Światowego Dnia POChP pod hasłem „Oddychanie to życie – działaj wcześniej”. Człowiek do życia potrzebuje oddechu, konieczna jest więc troska o zdrowe płuca i otoczenie ich szczególną opieką. Celem powinno być zmniejszanie obciążenia spowodowanego POChP przez eliminację czynników ryzyka choroby (palenie papierosów, narażenie na smog, nawracające infekcje układu oddechowego), a jeśli jednak się ona pojawi – spowalnianie jej przebiegu przez właściwe i regularne leczenie.
Fot. Kazimierz Netka.
W toku poszukiwania nowych modeli opieki wypracowano rozwiązanie, w którym chorzy na POChP mogą od ponad roku być objęci tzw. opieką koordynowaną w przychodni podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Ma to na celu zapewnienie pacjentom kompletnej diagnostyki i terapii realizowanej na poziomie POZ. Założeniem systemu opieki koordynowanej jest poprawa efektywności opieki – umożliwienie realizacji badań oceniających przebieg choroby, edukacji pacjenta oraz dostępu do lekarzy specjalistów czy dietetyka. Lekarz rodzinny pełni funkcję zwornika całego procesu, wymienia informacje ze specjalistą, opracowuje plan opieki medycznej.
Ponieważ wirusy odgrywają istotną rolę w inicjacji zaostrzeń, istotne jest także zapobieganie tym incydentom przez szczepienia przeciw grypie, pneumokokom czy COVID-19. Ważny element terapii stanowi przeciwdziałanie siedzącemu trybowi życia, rehabilitacja pulmonologiczna, której celem jest poprawa sprawności oddechowej, zwiększenie wydolności fizycznej, złagodzenie objawów oraz nauka prawidłowego stosowania leków.
Inicjatorem działań edukacyjnych z okazji Światowego Dnia POChP jest Gdańskie Stowarzyszenie Chorych na POChP. Partnerami akcji są Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku oraz Polskie Towarzystwo Programów Zdrowotnych.
Działania edukacyjne w obszarze przewlekłej obturacyjnej choroby płuc są prowadzone w ramach międzynarodowej kampanii „Speak Up for COPD”, którą wspiera m.in. firma AstraZeneca. Więcej informacji o kampanii na: https://www.speakupforcopd.com.
Źródła:
1. World Health Organization: The top 10 causes of death; https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of-death (dostęp: listopad 2023).
2. Dobek R., Farnik M., Franczuk M. et al.: Ścieżka chorego na POChP w Polsce: stan obecny i pożądany kierunek zmian. Perspektywa specjalistów pulmonologów, Via Medica, Pneumonologia Polska, 2022; 3(1–2): 23–32.
3. The Burden of Lung Disease, w: The European Lung White Book, 2013; https://www.ersnet.org/wp-content/uploads/2023/01/Overview.pdf (dostęp: listopad 2023).
4. Batura-Gabryel H., Grabicki M.: Przewlekła obturacyjna choroba płuc i choroby sercowo-naczyniowe – „kontinuum sercowo-płucne”, Via Medica, Pneumonologia i Alergologia Polska, 2014; 82: 590–596.
5. Agustí A., Sisó-Almirall A., Roman M. et al.: Gold 2023: Highlights for primary care, NPJ Primary Care Respiratory Medicine; https://www.nature.com/articles/s41533-023-00349-4 (dostęp: listopad 2023).
6. Damps-Konstańska I., Świętnicka K., Olszewska-Karaban M. et. al.: Opieka nad chorymi na zaawansowaną przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP), Polska Platforma Medyczna; https://ppm.edu.pl/info/article/GUM332116c660cf4b5c8764809f06839d47/ (dostęp: listopad 2023) . – poinformowała Renata Obuchowska PR ze Sto Lampartów.
Kazimierz Netka
Proszę, czytaj również na portalu: netka.gda.pl