Na zdjęciu: Jeden z pomorskich „Junckerów”, będących w planach polskiego rządu. Wsparcie z unijnego Planu Junckera ma być wykorzystane m.in. do modernizacji budynku Dworca Podmiejskiego w Gdyni Głównej oraz peronów na linii kolejowej nr 250. Projekt ten oceniany jest teraz przez EBI. Fot. Kazimierz Netka
Podpisano już kilkanaście umów, dotyczących realizacji Planu Junckera w Polsce. Jedną z pierwszych zawarto na Pomorzu – w dawnej stolicy województwa pomorskiego, czyli w … Toruniu.
W 2008 roku na świecie była pełnia kryzysu. Bardzo ucierpiały niektóre kraje Unii Europejskiej. Daje się to odczuć jeszcze teraz. Potrzebne było wzmocnienie gospodarki Wspólnoty. Na ten cel przeznaczono specjalne pieniądze. I powstał program ratowania miejsc pracy w Unii Europejskiej, Od nazwiska szefa „rządu” UE – czyli Komisji Europejskiej – nazwano te działania Planem Junckera.
Miejsca pracy, wzrost gospodarczy i inwestycje należą do 10 głównych priorytetów Komisji Junckera – czytamy na stronie internetowej http://eur-lex.europa.eu/. Plan inwestycyjny dla Europy przestawił w listopadzie 2014 r. przewodniczący Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker. Stało się to początkiem skoordynowanych i ukierunkowanych działań mających na celu pobudzenie finansowania inwestycji, przy wsparciu Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) oraz Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI) – razem stanowiących grupę EBI – jako elementu trzech fundamentów: reform strukturalnych, odpowiedzialnej polityki fiskalnej i inwestycji. Cel jest zatem trojaki: zagwarantowanie, aby ograniczone zasoby publiczne były wykorzystywane do mobilizacji inwestycji prywatnych w celu skutecznego zaradzenia niedoskonałościom rynku przez przyciąganie prywatnego kapitału, zapewnienie, aby inwestycje dotarły do gospodarki realnej oraz poprawa otoczenia inwestycyjnego na poziomie europejskim oraz poszczególnych państw członkowskich. Rada Europejska przyjęła Plan inwestycyjny i wszystkie jego komponenty w grudniu 2014 r. oraz wezwała do jego szybkiego wdrożenia. Grupa EBI odpowiedziała na wezwanie Rady Europejskiej i w styczniu 2015 r. rozpoczęła działalność inwestycyjną zgodnie z planem. Następnie, w lipcu 2015 r., Parlament Europejski i Rada wyjątkowo szybko przyjęły niezbędny wniosek ustawodawczy. Nadszedł zatem czas na dokonanie przeglądu poczynionych postępów oraz spojrzenie w przyszłość.
Czym jest Plan Junckera – wyjaśnia to na swe stronie internetowej również Ministerstwo Rozwoju (Ministerstwo Rozwoju pełni funkcję koordynacyjno-informacyjną w zakresie dostępnych instrumentów w Planie inwestycyjnym dla Europy): Plan inwestycyjny dla Europy potocznie nazywany „Planem Junckera” jest odpowiedzią Komisji Europejskiej oraz Europejskiego Banku Inwestycyjnego na spowolnienie gospodarcze Europy. Finansowym filarem Planu jest Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS, lub EFSI – od angielskiej nazwy: European Fund for Strategic Investment). Fundusz ma za zadanie zapewnić gwarancje dla finansowania zwrotnego inwestycji prywatnych i publicznych. Szacowana wartość inwestycji, które zostaną uruchomione w całej Europie dzięki EFIS to 315 mld euro. W EFIS nie ma tzw. „kopert narodowych”. Polskie projekty rywalizują z inwestycjami z innych krajów. Według ostatnich propozycji Komisji Europejskiej funkcjonowanie Planu Junckera ma zostać przedłużone do 2020 r.
Finansowanie zwrotne to np. pożyczki, kredyty preferencyjne; EFIS nie przewiduje więc dotacji, lecz np. gwarancje dla kredytów.
Fot. Kazimierz Netka
Plan Junckera opiera się na pożyczkach zwrotnych, bardzo korzystnych i zróżnicowanych ale jednak zwrotnych. To takie troszkę przygotowanie na przyszłość – mówił podczas seminarium Marek Prawda – dyrektor Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce. – Przyszły budżet Unii Europejskiej będzie inny. Granty będą „wysychały” na rzecz instrumentów finansowych. Plan Junckera jest najlepszym laboratorium, żeby się tego nauczyć. Będąc w Brukseli, pamiętam jak trudno było nawet za poprzedniego rządu o entuzjazm dla tych form wsparcia wydobyć, ale ja myślę, że tu się bardzo zmieniło. Nie ma co czekać. W naszych kontaktach z premierem Mateuszem Morawieckim, z ministrem Jerzym Kwiecińskim pracowaliśmy bardzo intensywnie, nad wdrażaniem Planu Junckera w Polsce i są tego efekty.
Fot. Kazimierz Netka
Na Plan inwestycyjny dla Europy składają się trzy filary:
1. Uruchomienie środków finansowych w wysokości co najmniej 315 mld EUR na inwestycje publiczne i prywatne – głównym narzędziem jest Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) oferujący wsparcie w ramach dwóch „okien”: dla długoterminowych projektów infrastrukturalnych i innowacyjnych oraz okno dla MŚP i małych spółek o średniej kapitalizacji;
2. Udostępnienie potencjalnym inwestorom informacji nt. przedsięwzięć inwestycyjnych z całej Europy, a także zapewnienie podmiotom publicznym i prywatnych dostępu do szerokiej gamy programów doradczych i pomocy technicznej świadczonych przez doświadczonych ekspertów – głównymi narzędziami są Europejski Portal Projektów Inwestycyjnych (EPPI) i Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego (ECDI);
3. Poprawa przepisów europejskich oraz ujednolicenie przepisów inwestycyjnych na jednolitym rynku europejskim – główne działania to nowelizacja prawa unijnego.
Plan Inwestycyjny dla Europy zakłada istotną rolę dla tzw. krajowych banków rozwoju. W Polsce takim bankiem jest Bank Gospodarstwa Krajowego, który od lat współpracuje z grupą EBI.
Funkcjonowanie Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) w Polsce daje możliwości dla realizacji i finansowania na korzystnych warunkach niezbędnych przedsięwzięć. Tym samym wykorzystanie EFIS przez polskich przedsiębiorców i instytucje publiczne przyczyni się to do rozwoju polskiej gospodarki poprzez m.in. wzrost liczby inwestycji oraz poprawę infrastruktury.
Dodatkowo, EFIS stanowi ważne narzędzie do realizacji celów określonych w Strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju. Może on być jednym ze źródeł finansowania Strategii, która zakłada wzrost stopy inwestycji w kraju w najbliższych latach – czytamy na stronie internetowej Ministerstwa Rozwoju.
W tym planie żadne państwo nie ma przydzielonej, zagwarantowanej puli pieniędzy. Każdy kraj musi starać się o uzyskanie wsparcia. Decyzje zapadają m.in. w Brukseli, ale też w Europejskim Banku Inwestycyjnym (EBI) – w Luksemburgu; ważną rolę odgrywa też Biuro EBI w Warszawie.
Fot. Kazimierz Netka
Jak Polska daje sobie radę w zabiegach o te dodatkowe – poza dotacjami, które już zostały rozdzielone na lata 2014 – 2020? O tym była mowa 20 stycznia 2017 roku, podczas seminarium w Przedstawicielstwie Komisji Europejskiej w Warszawie. Szczegóły przedstawił dziennikarzom Piotr Michałowski – dyrektor Biura Europejskiego Banku Inwestycyjnego w Warszawie.
Polska jest w grupie krajów, które najlepiej korzystają z Planu Junckera – inwestycyjnego ożywienia gospodarczego w Unii Europejskiej, poprzez dodatkowe wspieranie inwestycji. Nasz kraj jest na szóstym miejscu pod względem liczby projektów, wspieranych z Europejskiego Funduszu Inwestycji Strategicznych. O szczegółach poinformował Piotr Michałowski – dyrektor Biura Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) w Polsce, podczas spotkania w Przedstawicielstwie Komisji Europejskiej w Warszawie.
Na ilustracji: Wizualizacja stopnia wodnego na Wiśle poniżej Włocławka. Źródło: Firma Arup. Budowa tego obiektu przewidziana jest do wsparcia z zasobów EFSI z unijnego Planu Junckera.
EFSI nie jest oddzielnym podmiotem. To nazwa instrumentu, działającego w oparciu o procesy decyzyjne Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Istotą oceny w ramach EFSI jest potwierdzenie istnienia tzw. dodatkowości, czyli że projekty, które uzyskują wsparcie z EFSI, nie miałyby możliwości uzyskania pomocy finansowej w zwykłych procedurach stosowanych w EBI. Chodzi więc o projekty bardziej ryzykowne z punktu widzenia terminowości spłaty kredytów. itp. Ważnym jest, że dzięki EFSI, polskie samorządy mogą realizować projekty bez obciążania własnego budżetu. Ma to istotne znaczenie, bo gminom, powiatom, czy województwom pozostaje więcej pieniędzy na wkłady własne do projektów korzystających z unijnych dotacji. Z pomocy mogą korzystać nie tylko instytucje publiczne, aa także przedsięwzięcia prywatne. Pomoc udzielana jest realizatorom dużych projektów inwestycyjnych, od kwoty 20 mln euro.
Wsparcie EFSI przewidziane jest także dla sektora małych i średnich firm. Oferowane jest ono za pośrednictwem lokalnych instytucji finansowych. Powstają specjalne linie kredytowe do finansowania MSP w Polsce, a menedżerami są np. BZ WBK, PKO SA, PKO BP, BGK.
Więcej szczegółów podaje Ban Gospodarstwa Krajowego (BGK) w swej broszurze informacyjnej pt. „Plan Junckera”. Napisano tam m.in. że: w ramach EFIS nie są udzielane dotacje – koncepcja EFIS opiera się na instrumentach finansowych o charakterze zwrotnym. Ze środków budżetu unijnego przyznawana będzie tzw. gwarancja UE dla różnych instrumentów finansowych oferowanych przez EBI oraz EFI, takich jak kredyty, pożyczki podporządkowane, gwarancje, regwarancje, wkłady kapitałowe i quasi-kapitałowe. EBI będzie mogło także przyznawać na rzecz krajowych banków rozwoju gwarancje z regwarancją UE.
Finansowanie udzielane przez EBI pokryje tylko część kosztów projektu. Pozostałe środki będą mogły pochodzić od krajowych banków rozwoju, takich jak Bank Gospodarstwa Krajowego oraz od inwestorów prywatnych. Tych ostatnich przyciąga zmniejszenie poziomu ryzyka projektu dzięki gwarancji UE oraz zaangażowanie podmiotów publicznych, zwiększające wiarygodność inwestycji.
Finansowanie EBI zostaje przyznane pod warunkiem pozytywnej weryfikacji w standardowym procesie due diligence. O przyznaniu gwarancji UE decyduje specjalnie powołany w tym celu niezależny Komitet Inwestycyjny, działający przy EBI. Komitet ocenia kwalifikowalność projektów do objęcia gwarancją UE w oparciu o wytyczne inwestycyjne EFIS.
Projekty, na które realizator chce uzyskać wsparcie z EFIS, muszą być uzasadnione z ekonomicznego i technicznego punktu widzenia, a także zgodne z polityka Unii Europejskiej w takich obszarach jak ochrona środowiska, rozwój infrastruktury, tworzenie miejsc pracy czy poprawa konkurencyjności gospodarki europejskiej. Muszą być także zgodne z zasadą dodatkowości oznaczającą, ze ich realizacja bez wsparcia EFIS nie byłaby możliwa, przynajmniej w określonym czasie lub pożądanej skali. Nie istnieją ograniczenia co do wielkości projektów. O wsparcie można ubiegac sie zarówno dla projektów realizowanych w jednym państwie członkowskim (lub kandydującym) UE, jak i dla projektów transgranicznych.
Fot. Kazimierz Netka
Wsparcie mogą uzyskać projekty z następujących sektorów:
1. badania, rozwój i innowacje, w szczególności inwestycje w infrastrukturę badawcza, projekty i programy demonstracyjne, transfer wiedzy i technologii;
2. energetyka, w szczególności projekty opierające się na energii odnawialnej, poprawiające efektywność energetyczną, rozwój i modernizacje infrastruktury energetycznej (zwłaszcza połączeń międzysystemowych, inteligentnych sieci energetycznych na poziomie dystrybucji i magazynowania energii);
3. infrastruktura transportowa, w szczególności projekty horyzontalne i projekty na rzecz inteligentnej i zrównoważonej mobilności w miastach;
4. technologie informacyjne, w szczególności usługi cyfrowe, infrastruktura telekomunikacyjna o dużej prędkości oraz sieci szerokopasmowe;
5. ochrona środowiska, w szczególności inwestycje w infrastrukturę w dziedzinie ochrony środowiska i zarządzania środowiskiem, zrównoważony rozwój miejski i wiejski czy przeciwdziałanie zmianom klimatu;
6. kapitał ludzki, kultura i zdrowie, w szczególności obszary takie jak edukacja i szkolenia, innowacyjne rozwiązania w zakresie zdrowia, infrastruktura społeczna, czy turystyka; lub z sektora MSP, w zakresie kapitału obrotowego i finansowania inwestycji oraz zapewnienia finansowania ryzyka od etapu początkowego do etapu ekspansji – informuje Bank Gospodarstwa Krajowego. Warto jednak pamiętać że chodzi o kwoty od 20 mln euro i więcej.
– Mieliśmy duże obawy, jako zespół polski, czy EFSI będzie wykorzystywane w Polsce – mówił dyrektor Piotr Michałowski podczas seminarium w Przedstawicielstwie Komisji Europejskiej w Warszawie 20 stycznia.. Teraz Polska jest już w bardzo dobrej sytuacji. EBI zatwierdził już w Polce 13 projektów, co daje naszemu krajowi 6 miejsce w całej Unii Europejskiej. Jest to dobry wynik, bo konkurujemy z takimi krajami, które nie mają dostępu do grantów (dotacji) w ramach unijnej polityki spójności, np. Wielka Brytania, Francja, Niemcy. W tych krajach są setki inwestorów zainteresowanych wykorzystaniem takich instrumentów jak EFSI.
Na ilustracji: Plan Junckera w polskim Planie na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Źródło: Prezentacja Ministerstwa Rozwoju.
Jak wynika z informacji zawartych na stronie internetowej Ministerstwa Rozwoju, 21 czerwca 2016 r. na liście potencjalnych rządowych inwestycji, które będą ubiegać się o wsparcie z Europejskiego Funduszu Inwestycji Strategicznych (EFIS) – finansowego filaru Planu Junckera, znajdowało się 47 projektów o wartości blisko 81 mld zł. Z najnowszych publikacji na stronie Ministerstwa Rozwoju wynika, że 10 stycznia 2017 roku było 35 projektów do przedstawienia w Europejskim Banku Inwestycyjnym z wnioskiem o wsparcie w ramach EFSI Za realizacje projektów z tej listy odpowiedzialnymi są m.in. przedsiębiorstwa, regionalne zarządy gospodarki wodnej, zarządy melioracji i urządzeń wodnych. Z tej listy zatwierdzone już projekty to realizowane przez TAURON Dystrybucja SA oraz Przewozy Regionalne Sp. z o.o.
Szczegóły przekazała nam Alicja Chytła – rzeczniczka prasowa Europejskiego Banku Inwestycyjnego w Luksemburgu. Wiele wiadomości na ten temat znajduje się na stronie http://www.eib.org/efsi/efsi-projects/index.htm . Warto tam zajrzeć – radzi Alicja Chytła – rzeczniczka prasowa Europejskiego Banku Inwestycyjnego w Luksemburgu.
Jak informuje na swej stronie internetowej Ministerstwo Rozwoju, Wg. stanu na połowę stycznia 2017 r. decyzja o finansowaniu w ramach EFIS została uzyskana dla następujących projektów inwestycyjnych z Polski:
1. Budowa i funkcjonowanie dwóch nowych linii produkcyjnych mleka w proszku w ramach fabryki przetwórstwa mleka – Spółdzielnia Mleczarska Mlekovita (umowa podpisana w lipcu 2016 r.).
2. Przebudowa i rozbudowa szpitala wojewódzkiego wraz z wyposażaniem w Toruniu – Inwestor Zastępczy – Kujawsko-Pomorskie Inwestycje Medyczne Sp. z o.o., Samorząd Województwa Kujawsko – Pomorskiego (umowa podpisana w listopadzie 2016 r.).
3. Wsparcie logistyki żywności oraz modernizacja produkcji – Grupa Maspex (umowa podpisana w listopadzie 2016 r.).
4. Finansowanie MŚP i spółek średniej kapitalizacji – Santander Consumer Bank S.A., Santander Consumer Multirent Sp. z o.o. (umowa podpisana w grudniu 2016 r.).
5. Modernizacja i zakup taboru – Przewozy Regionalne Sp. z o.o. (umowa podpisana w grudniu 2016 r.).
6. Inwestycje związane z przyłączeniem nowych odbiorców na Sn, nN – Tauron Dystrybucja S.A. (umowa podpisana w grudniu 2016 r.).
7. Budowa mieszkań na wynajem na terenie Miasta Poznania – Poznańskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o., gmina Poznań, (umowa podpisana w grudniu 2016 r.).
8. Budowa nowej linii produkcyjnej mleka w proszku – Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol w Grajewie, (umowa podpisana w grudniu 2016 r.).
9. Pożyczki grupy Millenium dla MŚP oraz spółek średniej kapitalizacji – Millennium Leasing Sp. z o.o., Bank Millennium S.A. (umowa podpisana w grudniu 2016 r.).
10. Preferencyjne finansowania dla MŚP oraz spółek średniej kapitalizacji – MLEASING Sp. z o.o.
11. Zintegrowany system zarządzania odpadami komunalnymi w Warszawie – Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania w Warszawie Sp. z o.o.
12. Wzmocnienie wsparcia dla MŚP oraz spółek średniej kapitalizacji – Bank Zachodni WBK S.A.
13. Budowa Trasy Łagiewnickiej w Krakowie – Trasa Łagiewnicka S.A. (spółka zależna od Gminy Miasta Krakowa).
Szacowana łączna wartość nakładów inwestycyjnych w tych 13 projektach wynosi niemal 15 mld zł, a wsparcie EFIS ok. 5,3 mld zł.
– Trzynaście zatwierdzonych przez EBI inwestycji daje nam miejsce w pierwszej piątce wśród krajów UE w tzw. dużym oknie – poinformował wicepremier Mateusz Morawiecki. To szacunkowe dane, ponieważ na bieżąco zatwierdzane są projekty w innych krajach.
Według listopadowych danych Komisji Europejskiej, Polska zajmuje 6. pozycję za takimi krajami Europy zachodniej jak: Włochy, Francja, Wielka Brytania, Hiszpania oraz Niemcy. Wypadamy także dobrze na tle innych państw naszego regionu, gdyż kolejny kraj z tej grupy – Słowacja – jest na 11. miejscu, Czechy na 17., zaś Węgry na 25.
Na razie nie ma projektu EFSI w Pomorskiem, który by został podpisany lub zaaprobowany w ramach EFSI – poinformowała nas Alicja Chytła – rzeczniczka prasowa Europejskiego Banku Inwestycyjnego w Luksemburgu.
Fot. Kazimierz Netka
Warto jednak wiedzieć, że na liście potencjalnych projektów rządowych do wsparcia w ramach EFSI, znajdują się m.in. następujące projekty z terenu woj. pomorskiego i Bałtyku:
1. Budowa zintegrowanego systemu monitorowania bezpieczeństwa oraz zarządzania informacją na linii kolejowej nr 250 wraz z modernizacją budynku Dworca Podmiejskiego w Gdyni Głównej oraz peronów na linii kolejowej nr 250. Jednostka realizująca: PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście. Celem projektu jest modernizacja peronu SKM Gdynia Główna wraz z modernizacją przejścia podziemnego i układu torowego oraz modernizacją budynku Dworca Podmiejskiego Gdynia Główna wraz z jego bezpośrednim otoczeniem. Dodatkowo zakłada się utworzenie zintegrowanego systemu monitorowania bezpieczeństwa oraz zarządzania informacją pasażerską na linii nr 250 wraz z utworzeniem Centrum Monitoringu w budynku Dworca Podmiejskiego w Gdyni Głównej, a także modernizację infrastruktury przystankowej (peronów) zlokalizowanej na linii kolejowej nr 250: Gdańsk Stocznia, Gdynia Orłowo, Gdynia Redłowo, Gdynia Stocznia, Gdynia Grabówek, Gdynia Leszczynki, Gdynia Chylonia, Rumia Janowo.
2. Zakup 10 nowych elektrycznych zespołów trakcyjnych do obsługi przewozów aglomeracyjnych oraz unowocześnienie zaplecza utrzymania taboru PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście. PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście Sp. z o.o. Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa. Celem bezpośrednim Projektu jest pogłębienie integracji oraz poprawa sprawności i ekoefektywności systemu transportu zbiorowego w miastach i obszarach miejskich. Projekt zakłada unowocześnienie zaplecza utrzymania taboru, w tym m.in. modernizację stanowiska tokarni podtorowej, a także stanowisko odfekalniania.
3. Nowy kompleks petrochemiczny w Gdańsku. Grupa LOTOS SA Ministerstwo Skarbu Państwa. Celem projektu jest przetworzenie obecnych produktów powstających w procesach rafinerii Grupy LOTOS SA w kierunku bardziej zaawansowanych technologicznie produktów służących branży petrochemicznej.
4. Rozbudowa i modernizacja sieci dystrybucyjnej Energa Operator SA. Cel: Zwiększenie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, ograniczenie strat sieciowych, podniesienie parametrów jakościowych energii elektrycznej, zwiększenie przyłączenia OŹE niskiej mocy. Program skupiony jest na rozbudowanie majątku sieciowego oraz modernizacji istniejącej sieci dystrybucyjnej; zawiera m.in. budowę sieci WN oraz inwestycje w inteligentne sieci.
5. Zagospodarowanie złóż gazowych na Morzu Bałtyckim (złoża B4/B6). Baltic Gas Sp. z o.o. I Wspólnicy SK Ministerstwo Skarbu Państwa. Zagospodarowanie złóż gazowych na Morzu Bałtyckim w ramach obszaru koncesyjnego B4 i B6. Zwiększenie wydobycia gazu z Morza Bałtyckiego.
6. Budowa morskich farm wiatrowych w polskiej wyłącznej strefie ekonomicznej Morza Bałtyckiego, o mocy max. 1050 MW, zgodnie z pozwoleniem wydanym w 2012 r.
7. Budowa kaskady odcinka Wisły od Warszawy do Gdańska – etap I: Budowa drugiego stopnia na Wiśle poniżej Włocławka (realizatorami mają być Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku i Grupa Energa z Gdańska). Projekt jest elementem programu inwestycyjnego pn. „Budowa kaskady odcinka Wisły od Warszawy do Gdańska”, którego celem jest budowa drogi wodnej w co najmniej IV klasie żeglowności na odcinku ok. 416 km.
8. Kompleks Aromatyczny Grupy LOTOS SA. Grupa LOTOS SA Ministerstwo Skarbu Państwa. Inwestycja będzie polegała na budowie i eksploatacji kompleksu aromatycznego obejmującego nowe instalacje takie jak hydroodsiarczanie benzyn, reforming katalityczny, instalacje ekstrakcji BTX oraz instalacje do produkcji paraksylenu i benzenu.
Kazimierz Netka