Fot. Kazimierz Netka
Powstaje kraina pływających domków kempingowych – cud funduszy europejskich. Warto odwiedzić ten region
Można tam dotrzeć drogą wodną niemal ze wszystkich miejscowości, znajdujących się nad żeglownymi rzekami, a także nad morzami. A warto, gdyż jest to kraina unikatowa; będąca międzynarodowym dziełem, a stworzona przy udziale natury. Znajduje się w miejscu, które najpierw wypełniał lodowiec, potem Bałtyk, a teraz jest jednym z najurodzajniejszych zakątków Europy. To delta Wisły, a konkretniej – Żuławy – ziemie i wody, pomiędzy Gdańskiem, Krynicą Morską, Elblągiem, Malborkiem, Tczewem, Kwidzynem. Obejmuje m.in. Zalew Wiślany, jezioro Druzno, początek Kanału Elbląskiego.
i końcowy odcinek dolnej Wisły, a także Zatokę Gdańską. Na tym obszarze powstaje unikatowy na skalę świata zespół atrakcji turystycznych, będący uzupełnieniem takich skarbów kultury i natury jakie znajdują się w Gdańsku, Elblągu w Malborku, w Tczewie, a także na Mierzei Wiślanej, i okolicach delty Wisły, na terenie dwóch województw: pomorskiego i warmińsko – mazurskiego.
Źródło ilustracji: Urząd Morski w Gdyni
Ważną inwestycją dla wzmocnienia i ożywienia tego obszaru będzie zbudowanie kanału żeglugowego bezpośrednio z Bałtyku, w poprzek Mierzi Wiślanej, przez Zalew Wiślany, do Elbląga. To będzie otwarcie Żuław oraz krain sąsiednich na świat i uniezależnienie ich rozwoju od Rosji.
Jaki jest stan obecny tego regionu? Co jeszcze tam powstanie? O tym mówili, współtwórcy najnowszych udogodnień dla turystyki, zwłaszcza wodnej, w delcie Wisły: Zbigniew Ptak – pomysłodawca i realizator unijnego projektu pt. Rozwój turystki wodnej „Pętla Żuławska” oraz Michał Górski – prezes zarządu spółki Pętla Żuławska, będącej zarządcą portów i przystani na szlakach wodnych Pętli Żuławskiej i Zalewu Wiślanego. Spółka Pętla Żuławska przez 6 lat rozwijała i zagospodarowywała to, co w ramach projektu „Pętla Żuławska” zrobiono. Na owo podsumowujące spotkanie przybyły licznie reprezentanci różnych instytucji, środowiska, przedsiębiorstw, organizacji.
Jednym z gości była Anna Wypych-Namiotko, w latach 2007 – 2013 podsekretarz stanu w resortach związanych z infrastrukturą; sekretarz Rady Stowarzyszenia Kapitanów Żeglugi Wielkiej
Jakie są dokonania Zbigniewa Ptaka i Michała Górskiego oraz zespołu ludzi którymi kierowali? Najbardziej zasłużone osoby uhonorowano tytułami: Ambasador Pętli Żuławskiej. Tytuły te otrzymali podczas spotkania w Gdańsku, 12 grudni 2019 roku:
Marta Chełkowska – dyrektor Departamentu Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, prezes zarządu Pomorskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej; Izabela Fludzińska – zastępca dyrektora Departamentu Infrastruktury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego; Krzysztof Czopek – dyrektor Departamentu Infrastruktury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego; Rafał Wasil – kierownik Przedsięwzięcia Strategicznego w Departamencie Infrastruktury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego; Przemysław Brozdowski z Departamentu Infrastruktury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.
Słów uznania dla ich osiągnięć nie szczędził Leszek Bonna – wicemarszałek województwa pomorskiego.
Jak doszło do ożywienia dróg wodnych w delcie Wisły? Stan wyjściowy był taki, że na tym obszarze 6 lat temu istniało zaledwie kilkanaście firm wypożyczających jachty i inny sprzęt pływający teraz są 34 firmy czarterujące łodzie, hausboty, czyli pływające domy, motorówki, jachty (nawet takie z rowerami), w tym motorówki elektryczne.
Na ożywienie delty Wisły i innych szlaków żeglarskich wydano około 400 milionów złotych, ze znacznym w tym udziale pieniędzy pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Delta Wisły to również rynek zbytu dla produktów stoczniowych. W Polsce funkcjonuje wiele stoczni, produkujących rocznie około 20 000 jednostek pływających, wytwarzanych przez polski przemysł jachtowy – mówił organizator konferencji, Zbigniew Ptak – pełnomocnik marszałka województwa pomorskiego, inaugurując spotkanie.
Żegluga w delcie Wisły się rozwijają, ale też wzrasta zagrożenie dla naturalnego środowiska i robi się czasami niebezpiecznie. Żuławskie kanały i rzeki starają się miejscem wyżywania się piratów wodnych i użytkowników niezbyt dbających o środowisko naturalne. Ludzie mają sobie pływać, relaksować się, ale w symbiozie z przyrodą i nie zagrażając innym użytkownikom wód, w tym nie tylko żeglarzom, ale i kajakarzom, i wędkarzom – mówiono w Gdańsku podczas podsumowania sezonu nawigacyjnego z okresu kwiecień – październik 2019 na terenie delty Wisły i Zatoki Gdańskiej.
O problemach wynikających z wykorzystywania udogodnień, powstałych dzięki realizacji projektu „Pętla Żuławska” – rozwój turystyki wodnej w delcie Wisły oraz dzięki działalności spółki „Pętla Żuławska sp. z o.o. mówili reprezentanci różnych instytucji.
Agnieszka Stępińska z Wydziału Planowania i Koordynowania w Regionalnym Zarządzie Gospodarki Wodnej w Gdańsku – Państwowe Gospodarstwo Wodne „Wody Polskie”, pokazała, jak obfite jest nasze bogactwo na terenie delty Wisły i terenach przyległych, czyli na dolnej Wiśle i na Kanale Elbląskim. Przedstawiła drogi i szlaki wodne regionu, działanie śluz, planowane remonty itp.
Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku dba o stan szlaków żeglownych, o bezpieczne korzystanie z nich przez turystów W ramach bieżącego utrzymania dróg wodnych i szlaków żeglownych przeprowadzane są m.in. następujące działania: systematyczna cotygodniowa korekta szlaku żeglugowego wraz z pomiarami najmniejszych głębokości (przemiałów); pomiary batymetryczne do przewidywanych remontów budowli regulacyjnych; wykonywanie kompleksowego pomiaru szlaku żeglownego wraz z kontrolą oznakowania wykonywanego przez pracowników Zarządów Zlewni w Toruniu i Tczewie (min. 3 razy w sezonie nawigacyjnym); wykonywanie trałowania z oznaczeniem przeszkód w szlaku lub ich usunięcie; bieżące usuwanie przeszkód, przetamowań, powalonych drzew itp.; prace konserwacyjne na ciekach, tj. wycinka roślinności, hakowanie, odmulenie; udzielanie pomocy użytkownikom dróg wodnych (pilotowanie na trudnych odcinkach). Bardzo ważna dla żeglugi towarowej i turystycznej jest modernizacja stopnia wodnego w Przegalinie.
Jolanta Fiutowska – główny specjalista w Urzędzie Morskim w Gdyni omówiła przepisy dotyczące korzystania z wód morskich. W obrębie delty Wisły Urzędowi Morskiemu w Gdyni podlegają m.in. Zalew Wiślany, Martwa Wisła, nawet w Gdańsku.
Pani Jolanta Fiutowska mówiła też o podejmowanych działaniach Urzędu Morskiego w obszarze Zalewu Wiślanego i Zatoki Gdańskiej, realizowanych m.in. dla turystyki wodnej.
Dotychczasowe dokonania inwestycyjne oraz organizacyjne, promocyjne i inne, dotyczące Delty Wisły, przedstawił Rafał Wasil – kierownik w Departamencie Infrastruktury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. Przedstawił dokonania w ramach przedsięwzięć: Pętla Żuławska Etap I i Etap II; Zatoka Gdańska; a także projekty komplementarne takie jak dotyczące rozwoju turystyki kajakowej w województwie pomorskim.
Rafał Wasil zwrócił uwagę na niezmiernie niepokojące zjawisko: stany (poziomy) wody w rzekach i jeziorach stale się obniżają To trzeba wziąć pod uwagę planując rozwój turystyki i żeglugi na szlakach wodnych, a także przy projektowaniu innego gospodarczego wykorzystania tych wodnych zasobów. Przedstawił informację o działaniach podejmowanych przez UMWP na rzecz rozwoju dróg wodnych poprzez realizację programów infrastrukturalnych.
Projekt „Pętla Żuławska – etap I” miał na celu stworzenie sieci przystani, portów i marin spełniających podstawowe wymagania żeglarzy i umożliwiającej dalszy rozwój turystyki w regionie. Dzięki temu turystyka w delcie Wisły wyposażona została w 25 tablic żagli w portach i przystaniach oraz na śluzach. Powstała strona internetowa petla-zulawska.pl .
Najważniejsze efekty tego przedsięwzięcia (Etap I Pętli Żuławskiej) to: udostępnienie turystom 76 portów i przystani, z czego 47 obiektów zostało zmodernizowanych; ponad 1600 miejsc postojowych głównie wokół Gdańska i Zalewu Wiślanego; 265 tys. turystów odwiedziło mariny Pętli Żuławskiej (2019); 10 firm umożliwia czarter hausbotów, a ich flota liczy 37 jednostek.
Przedsięwzięcie pt. „Pętla Żuławska etap II” dało turystyce m.in.: rozbudowę portów (Krynica Morska, Górki Zachodnie); rozbudowę przystani (AKM, Sobieszewo, Wiślinka, Błotnik, Malbork „Park Północny”, Nowy Dwór Gd.); przebudowę mostów (Rybina, Stobiec, Żelichowo, Nowy Dwór Gd.); łodzie żaglowe.
Oto przykłady:
Rozbudowa przystani żeglarskiej w Wiślince: wykonanie kanału dopływowego do obiektu; umocnienie nabrzeża skarpowego; budowa pomostu do cumowania wraz z jego wyposażeniem; przebudowa układu drogowego wraz z wykonaniem muru oporowego, parkingu, ogrodzenia, kanalizacji deszczowej i oświetlenia obiektu. Liczba miejsc postojowych: 32. inwestycje te zakończono w 2018 roku.
Poprawa dostępności do Nowego Dworu Gdańskiego drogą wodną: budowa przystani żeglarskiej w Nowym Dworze Gdańskim; przebudowa mostów w miejscowościach Żelichowo i Tujsk; przebudowa mostu kolejowego w Rybinie na rzece Szkarpawie. Termin zakończenia: 2021. Liczba miejsc postojowych: 5.
Działania na Zatoce Gdańskiej: rozbudowa 3 portów (Puck, Jastarnia, Sopot); rozbudowa 2 przystani (Rzucewo, Rewa); zakup łodzi żaglowych. Termin realizacji: 2017 – 2022. Przybędzie 256 miejsc postojowych jednostek pływających.
Oto inwestycje komplementarne, już zrealizowane: rozbudowa 5 portów (Hel, Jastarnia, Kuźnica, Gdynia, Puck); budowa 4 portów (NCŻ – Narodowe Centrum Żeglarstwa, Sopot, Gdynia, Gdańsk); rozbudowa 2 przystani (Kuźnica, Piaski); budowa 7 przystani (Sopot, Gdańsk – Żabi Kruk, Tamka, Sienna Grobla II, Wiślinka, Sztutowo, Tczew); budowa 5 pomostów cumowniczych (Osłoniono, Swarzewo, Rewa, Chałupy, Rzucewo); przebudowa 4 mostów (Rybina, Drewnica, Sztutowo, Sobieszewo); przebudowa lub likwidacja 8 linii energetycznych.
W ramach przedsięwzięć Pomorskie Szlaki Kajakowe – Kajakiem przez Żuławy oraz Szlak Motławy i Martwej Wisły zbudowano 30 przystani dla wioślarzy – wynika z informacji, które przekazał Rafał Wasil.
Czego dokonano po zakończeniu projektu „Rozwój turystyki wodnej” – mówił Michał Górski – prezes będącej w likwidacji spółki „Pętla Żuławska” Sp.z o.o., jej likwidator. Przedstawił stan bieżący oraz prognozowanie rozwoju turystyki wodnej w regionie.
Spółka Pętla Żuławska zagospodarowywała obiekty i urządzenia, które powstały w delcie Wisły. Jakie są efekty? W ciągu 2 – 3 lat wykorzystanie np. przystani na Żuławach zostało doprowadzone do maksymalnych możliwości. Zaczyna brakować miejsc; trzeba myśleć o powiększaniu obiektów. Około dziesięciokrotnie, między rokiem 2014 i 2019, wzrosła liczba turystów, którzy skorzystali z przystani i innych obiektów turystyki wodnej w delcie Wisły.
Wiosną przyszłego roku zadania spółki Pętla Żuławska – po jej likwidacji – przejmie Stowarzyszenie Żuławy, mające swą siedzibę w Nowym Dworze Gdańskim (spółka „Pętla Żuławska” funkcjonowała w Elblągu, w województwie warmińsko-mazurskim).
Oto niektóre dane statystyczne dotyczące turystki na Pętli Żuławskiej: Liczba zawinięć jachtów w 2014 roku: 1693, w 2019 do 15 listopada: 6 517; Współczynnik zajęcia miejsc postojowych w 2014 r.: 22 procent, w 2019 r.: 85 procent; Liczba jachtodni w 2014 r.: 18 720, w 2019 r.: 73 398; Liczba turystów w marinach w 2014 r.: 29 754, w 2019 r.: 279 341 osób.
Z marniejącego obszaru, delta Wisły zaczyna zamieniać się w cudowny teren. Zauważono to już wcześniej i program „Pętla Żuławska” otrzymał tytuł: Cud Funduszy Europejskich. Teraz, jedną z szans dalszego rozwoju, jest propagowanie turystyki w ramach hausbotów – Żuławy mogą stać się krainą pływających „domków” kempingowych.
Prognoza jest taka, że w 2030 roku z obiektów turystyki wodnej na Żuławach skorzysta około 550 000 turystów, w okresie od początku kwietnia do końca października. W 2014 roku oszacowano tę liczbę na około 29 000 osób. Pętla Żuławska jest na 8 miejscu pod względem atrakcyjności turystycznej w województwie pomorskim.
Swe spostrzeżenia przedstawił też Urząd Żeglugi Śródlądowej (UŻŚ) – w prezentacji, którą przygotowali Marian Kidaj – dyrektor Delegatury tej instytucji w Gdańsku oraz Beata Brocka – starszy inspektor w UŻŚ. W ich imieniu wystąpił Zbigniew Ptak – pełnomocnik marszałka województwa pomorskiego.
O tym, jak turystykę widzą policjanci – mówił nadkomisarz Tomasz Dzierżanowski – komendant Komisariatu Wodnego Policji w Gdańsku. Pan komendant zwrócił uwagę m.in. na złożoność przepisów, regulujących żeglugę w obrębie delty Wisły.
Akty prawne nakładają się na siebie, a obowiązują tu przepisy dotyczące i dróg wodnych śródlądowych, i morskich, w tym również międzynarodowe. Brakuje doświadczonych funkcjonariuszy do pracy nad woda, a zwłaszcza pod nią – barierą jest tu granica wieku – 35 lat.
Nadkomisarz Tomasz Dzierżanowski przedstawił też podstawy prawne, zakres i sposoby egzekwowania przepisów obowiązujących na drogach wodnych.
W działaniach policyjnych niezmiernie ważna dla rozwoju turystyki m.in. w delcie Wisły i nad Zatoką Gdańską jest akcja informacyjno-edukacyjna pt. „Kręci mnie bezpieczeństwo nad wodą”. Bezpośrednimi jej adresatami są dzieci, młodzież i osoby dorosłe, adresatami pośrednimi – zarządzający wyznaczonymi obszarami wodnymi, w szczególności kąpieliskami, a także podmioty prowadzące działalność w zakresie rekreacji wodnej i wypoczynku (m.in. wypożyczalnie sprzętu wodnego, ośrodki wypoczynkowe, itp.).
Ponadto, przez Policję realizowana jest akcja informacyjno-edukacyjna pt. „Bezpieczna Woda” – skierowana do dzieci i młodzieży szkolnej. Jest ona cennym źródłem informacji dla rodziców, nauczycieli oraz wychowawców.
Bardzo owocna i pożyteczna była dyskusja, jaka rozwinęła się po prelekcjach. Głos zabierali reprezentanci m.in. Stowarzyszenia Kapitanów Żeglugi Wielkiej, komandorzy klubów żeglarskich, Pomorskiego Związku Żeglarskiego. W programie spotkania była też Informacja o działaniach służb ratowniczych na akwenach delty Wisły, Zalewu Wiślanego i Zatoki Gdańskiej (SAR, WOPR, Państwowe Ratownictwo Medyczne, Centrum Powiadamiania Ratunkowego). Z dyskusji na te tematy zostanie sporządzone sprawozdanie, które zostanie rozesłane uczestnikom konferencji.
Warto wiedzieć, że w delcie Wisły poprawia się nie tylko obraz turystyczno – hydrograficzny. Ulepszane będzie również to, co jest na lądzie. Rusza „Państwowy Program Rewitalizacji Żuław”. Jego pomysłodawcą jest poseł Kazimierz Smoliński. Program ten przewiduje m.in.: podwojenie średniego plonowania, optymalizację odczynu i zasobności gleb; eliminacja zagrożenia powodziowego, regulacja populacji bobrów; stworzenie stref przetwórstwa rolno – spożywczego i przechowalnictwa, inwestycje w specjalne działy produkcji rolniczej, w regionalną energetykę odnawialną; budowę i odbudowę infrastruktury drogowej i technicznej; pobudzenie rozwoju miejscowości i osadnictwa.
Na ilustracji: Polskie szlaki wodne zaliczone do systemu AGN. Źródło: Global Compact Poland.
Połączenie tych działań z rozwojem turystyki wodnej może sprawić, że delta Wisły stanie się jednym z najbardziej atrakcyjnych regionów Europy, na skrzyżowaniu międzynarodowych, śródlądowych dróg wodnych: E-40 i E-70.
Źródło ilustracji: Urząd Morski w Gdyni
Delta Wisły będzie się ciągle rozwijać gospodarczo, w tym turystycznie. Ważnym impulsem dla tego procesu będzie powstanie kanału żeglugowego w poprzek Mierzei Wiślanej i toru wodnego dla statków z Zatoki Gdańskiej do Portu Morskiego w Elblągu. Kanał żeglugowy to będzie otwarcie atrakcji Żuław oraz ich otoczenia na świat i ułatwienie dla obywateli naszego globu w dotarciu do niezwykle atrakcyjnej krainy, jakże ważnej w dziejach Europy: do Żuław i ich bogactwa kulturowego, naturowego, gospodarczego.
Tekst i zdjęcia: Kazimierz Netka
Czytaj również na portalu: netka.gda.pl