Fot. Robert Mroczek.

Praca przymusowa i handel ludźmi generują na świecie około 150 miliardów dolarów nielegalnych zysków rocznie

Przestępstwo handlu ludźmi to współczesna forma niewolnictwa stanowiąca jedną z najcięższych zbrodni, godząca w wolność i godność ludzką. Zwalczanie tego procederu stanowi wyzwanie dla całej Unii Europejskiej. Corocznie od 17 lat obchodzony jest Europejski Dzień przeciwko Handlowi Ludźmi. Policja, Straż Graniczna, instytucje rządowe i pozarządowe starają się uświadomić społeczeństwu czym jest handel ludźmi i jak nie stać się ofiarą tego przestępstwa. W realizację przedmiotowych działań wpisuje się również Pomorski Zespół do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi, powołany przez Wojewodę Pomorskiego – wynika z informacji, które przekazał nam kmdr ppor. SG dr Robert Mroczek – przewodniczący Pomorskiego Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi, p.o. zastępca naczelnika Wydziału Operacyjno-Śledczego Morskiego Oddziału Straży Granicznej w Gdańsku. Oto ciąg dalszy:

Handel ludźmi

Handel ludźmi jest przestępstwem globalnym. Polega na wykorzystaniu człowieka przy użyciu zachowań,  które w bezwzględności stosowania godzą w godność i wolność człowieka, naruszając przez to jego podstawowe prawa.

Za handel ludźmi uznawane są czynności sprawcze wskazane w art. 115 § 22 Kodeksu karnego, tj.:

– werbowanie (nakłanianie, zjednywanie, zaciąganie),

– transport (przemieszczanie, przewożenie z zastosowaniem środków komunikacji),

– dostarczanie (umieszczanie w innym miejscu),

– przekazywanie (powierzanie, dawanie w celu dysponowania),

– przechowywanie (zatrzymywanie w jednym miejscu, przetrzymywanie w ukryciu),

– przyjmowanie osoby (zatrzymywanie przekazanej osoby).

Istotnym jest przy tym, że w celu wypełnienia znamion przestępstwa handlu ludźmi, wymienione wyżej czynności dotyczące zachowania sprawcy lub sprawców powinny zostać zrealizowane przy wystąpieniu co najmniej jednej metody lub środka, czyli:

– przemocy lub groźby bezprawnej,

– uprowadzenia, podstępu,

– wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,

– nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności,

– udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą.

Niezbędnym elementem w przypadku zakwalifikowania czynu jako wypełniającego znamiona przestępstwa handlu ludźmi jest również podjęcie określonego działania przez sprawcę w celu wykorzystania innej osoby, nawet za jej zgodą.

Przestępstwo handlu ludźmi polega na zniewoleniu osoby bez względu na jej wiek, płeć czy narodowość, przy pomocy szerokiego spektrum metod przestępczych, których finałem jest wykorzystanie człowieka

Co roku około 2 milionów ludzi pada ofiarą tego przestępstwa, z czego 1/3 stanowią dzieci. Raport Biura Narodów Zjednoczonych do Spraw Narkotyków i Przestępczości (UNODC) opublikowany 7 stycznia 2019 roku ostrzega, że grupy zbrojne w strefach konfliktów coraz częściej posługują się handlem ludźmi w celu finansowania swojej działalności i przyciągania nowych rekrutów. Najnowsze szacunki Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) wskazują, że tylko praca przymusowa generuje około 150 miliardów dolarów nielegalnych zysków rocznie. Szacuje się, że w skali całego świata roczne dochody z wszystkich form wykorzystania ofiar handlu ludźmi sięgają 30 mld euro. Dlatego przyjmuje się, iż handel ludźmi po handlu narkotykami stanowi drugi najbardziej dochodowy interes zorganizowanych grup przestępczych.

Fot. Robert Mroczek.

Najnowszy Raport Departamentu Stanu USA (Global Report on Trafficking in Person 2022) opublikowany w styczniu 2023 roku wskazuje, że dziewczęta i kobiety są trzykrotnie bardziej narażone na jawną lub skrajną przemoc w porównaniu z chłopcami i mężczyznami, a dzieci są dwa razy bardziej narażone na przemoc niż ludzie dorośli. Kobiety i dziewczęta stanowiły 60 procent ogólnej liczby wykrytych ofiar w 2020 roku. Wojna i konflikty stanowią potencjalne „tereny łowieckie” dla handlarzy ludźmi¹.

Większość zidentyfikowanych ofiar stanowią migranci, a szczególnie narażone są osoby marginalizowane i ubogie. Przestępcy w łańcuchu powiązań werbują ofiary z ubogich gospodarstw domowych, rodzin dysfunkcyjnych lub dzieci, które są porzucone lub pozostają bez opieki rodzicielskiej, zwłaszcza w krajach o niskich dochodach.

Formy wykorzystywania osób w procederze handlu ludźmi mogą mieć bardzo różne postacie. Najbardziej rozpoznawalne to prostytucja, pornografia lub inne sposoby tego typu, zwane potocznie seksbiznesem. Nie jest to jednak aktualnie dominująca forma wykorzystania. Analizując statystyki organów ścigania i prokuratury z kilku ostatnich lat nie sposób nie zauważyć wyraźnej zmiany trendów. Eksploatacja seksualna kobiet ustąpiła miejsca wykorzystaniu mężczyzn do pracy przymusowej. Przy czym liczba ta ciągle rośnie.

Według danych KCIK – Krajowego Centrum Interwencyjno-Konsultacyjnego dla polskich i cudzoziemskich ofiar handlu ludźmi, prowadzonego przez Fundację Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu La Strada i Stowarzyszenie Po-MOC dla Kobiet i Dzieci im. Marii Niepokalanej, ewaluacja tych form w 2022 r. wygląda następująco²:

PRACA PRZYMUSOWA	WYKORZYSTANIE SEKSUALNE	INNE FORMY WYKORZYSTANIA
65%	12%	23%

Do najbardziej podstawowych (kodeksowych) zaliczamy wykorzystanie:

– w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania,

– w pracy lub usługach o charakterze przymusowym,

– do żebractwa,

– handel ludźmi w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy (handel organami),

– handel dziećmi.

W praktyce organów ścigania i instytucji oraz organizacji zajmujących się wsparciem oraz reintegracją ofiar dostrzega się nowe okoliczności powstawania tego zjawiska w takich sektorach jak:

– niewolnictwo domowe,

– eksploatacja kryminalna,

– zmuszanie do zawierania fikcyjnych małżeństw,

– wykorzystywanie osób do wyłudzania kredytów i świadczeń socjalnych.

W literaturze przyjmuje się trychotomiczny podział świata pod względem występowania zjawiska handlu ludźmi. Wyróżniamy kraje pochodzenia, kraje tranzytowe oraz kraje docelowego wykorzystania.

Z reguły krajami pochodzenia są biedniejsze regiony świata dotknięte konfliktami zbrojnymi lub kryzysami ekonomicznymi. Obywatele tych państw są werbowani najczęściej fałszywą ofertą pracy i przewożeni do bogatszych części świata. Polska jest krajem pochodzenia, krajem tranzytowym oraz krajem docelowym ofiar handlu ludźmi.

Zjawisko handlu ludźmi w Polsce obserwuje się od lat dziewięćdziesiątych. Specyfika działania służb zmienia się tak, jak zmieniają się metody postępowania sprawców. Należy wskazać, że bardzo dynamiczny rozwój nowych technologii sprawił, że to internet coraz częściej staje się miejscem, gdzie werbuje się osoby do wyjazdu za granicę.

Znaczący wpływ na wzrost przestępstwa handlu mają bez wątpienia aktualne ruchy migracyjne, w ich legalnej oraz nielegalnej postaci, jak również szybkość i łatwość podróżowania oraz możliwość kontaktu poprzez sieć internetową.

Identyfikacja ofiar handlu ludźmi

Bardzo ważnym problemem w zakresie identyfikacji ofiar handlu ludźmi jest brak wiedzy u ofiar na temat przysługujących im prawach w związku z faktem, iż zostały one wykorzystane.

Podstawowe uprawnienia przysługujące ofiarom handlu ludźmi to:

– Możliwość potwierdzenia legalności pobytu, w sytuacji, gdy przebywają one na terytorium RP nielegalnie (w ramach tak zwanego czasu na zastanowienie);

– Możliwość uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy m.in. z prawem do pracy;

– Możliwość uzyskania zezwolenia na pobyt stały przez ofiarę handlu ludźmi na szczególnych warunkach, już po 1 roku pobytu na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi.

– Niekaralności ofiar handlu ludźmi.

Pomorski Wojewódzki Zespół do spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi

Pomorski Wojewódzki Zespół Do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi – powołany został Zarządzeniem Wojewody Pomorskiego nr 227/2015 z dnia 14 sierpnia 2015roku. Funkcjonowanie Zespołu posiada umocowanie prawne, określone w art. 22 pkt 15 Ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2019r., poz. 1507, j.t.). Zespół jest ciałem doradczym i opiniotwórczym Wojewody Pomorskiego w zakresie koordynowania, w ramach systemu pomocy społecznej, działań dotyczących zapobiegania handlowi ludźmi, oraz wsparcia udzielanego ofiarom tego procederu. Jest też platformą skutecznej wymiany informacji na temat przeciwdziałania handlowi ludźmi w województwie pomorskim.

Głównym celem Zespołu jest usprawnienie organizacji działalności prewencyjnej, wsparcia i reintegracji ofiar handlu ludźmi, pobudzenie aktywności lokalnych samorządów, fundacji i stowarzyszeń jak również podejmowanie działań mających na celu podnoszenie świadomości społecznej na temat procederu handlu ludźmi.

Logo Zespołu:

W ciągu ośmiu lat funkcjonowania Pomorski Wojewódzki Zespół do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi:

– Przeprowadził szereg kampanii informacyjnych dotyczących bezpiecznych wyjazdów za granicę, wykorzystując zgromadzone w tym zakresie doświadczenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku, szczególnie nt. funkcjonowania legalnych agencji pośrednictwa pracy oraz zakresu usług Publicznych Służb Zatrudnienia w ramach EURES.

– Stworzył sieć powiązań pomiędzy instytucjami zaangażowanymi w profilaktykę zjawiska handlu ludźmi, w celu usprawnienia mechanizmów wsparcia i reintegracji ofiar handlu ludźmi.

– Podjął kilkadziesiąt różnych inicjatyw, a były to m.in.: konkurs plastyczny adresowany do młodzieży szkół ponadpodstawowych, wystawy mobilne, konferencje, szkolenia, prelekcje, targi pracy, szkolenia pracowników MOPS, MOPR, współpraca międzyinstytucjonalna z Wojewódzką Radą Dialogu Społecznego, szkolenie operatorów telefonu nr 112, spotkania dla bezrobotnych, opracowywanie artykułów prasowych oraz informacyjnych, stoisko profilaktyczne podczas festiwalu Open’er Gdynia-Kosakowo, wystąpienia telewizyjne, audycje radiowe.

W wyniku tych działań w tematyce handlu ludźmi członkowie Zespołu przeszkolili ponad 4 tys. osób.

Oto co zrobiono w woj. pomorskim w ostatnich tygodniach i jakie są plany na najbliższą przyszłość:

4 października 2023r., w ramach współpracy z Wojewódzką Radą Dialogu Społecznego komisarz Barbara Gawłowicz-Witkiewicz – Członek Pomorskiego Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi, specjalista Wydziału Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Gdańsku i kmdr ppor. SG dr Robert Mroczek – przewodniczący Pomorskiego Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi wygłosili prelekcje na temat profilaktyki i zwalczania handlu ludźmi na terenie woj. pomorskiego, przygotowali również część wkładu do Stanowiska WRDS w tym zakresie. 

Staraniem członków Pomorskiego Wojewódzkiego Zespołu do spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi w dniu 18 października 2023r. w Zespole Szkół Chłodniczych i Elektronicznych w Gdyni przy ul. Sambora 48 zostanie przeprowadzona prelekcja oraz zajęcia w zakresie przeciwdziałania handlowi ludźmi. Podczas zajęć zaprezentowana zostanie również wystawa mobilna: Oblicza handlu Ludźmi. 

Również tego dnia na zaproszenie Dziekana Wydziału Prawa i Ekonomii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy wygłoszę wykład akademicki poświęcony przeciwdziałaniu handlowi ludźmi.  

Nadto, wpisując się w przedmiotowe obchody, w dniu 19 października 2023r. w Gdańsku na terenie AmberExpo podczas Festiwalu Pracy i Aktywności Seniorów, członkowie Zespołu będą informować o zagrożeniach związanych z przestępstwem handlu ludźmi, wskazywać instytucje i programy pomocowe oraz dystrybuować materiały informacyjne – poinformował kmdr ppor. SG dr Robert Mroczek – przewodniczący Pomorskiego Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi, p.o. zastępca naczelnika Wydziału Operacyjno-Śledczego Morskiego Oddziału Straży Granicznej w Gdańsku.

(K.N.)

Proszę, czytaj również na portalu: netka.gda.pl