Na zdjęciu: Uczestnicy debaty podczas konferencji regionalnej w Gdańsku – konsultacji społecznych dotyczących zmian ustaw wdrażających program „Za życiem” – kompleksowego wsparcia dla rodzin. Fot. Kazimierz Netka.

Co ma zrobić matka, która urodzi niepełnosprawne dziecko, zostaje wypisana ze szpitala bez porad, jak dalej postępować? Czy potrzebna jest pomoc matce autystycznego 18-letniego syna wzrostu 195 cm gnębiącego ją psychicznie i fizycznie? O ulgę dla takich osób powinny zadbać gminy. One jednak wolą wspierać kluby piłki nożnej, z którymi wiążą się dość liczne przypadki chuligaństwa kibiców. Na skrzywdzone przez los dzieci oraz ich opiekunów, rodziców, grosza nie wystarcza.

Sytuacja niepełnosprawnych oraz ich najbliższych ma się jednak polepszyć, a zadbał o to nie samorząd lecz rząd.

Silne wsparcie państwa dla rodzin, zwłaszcza osób niepełnosprawnych; od poczęcia do końca życia.

– Program wsparcia rodzin „Za Życiem”, ze szczególnym uwzględnieniem niepełnosprawnych zakłada ważny udział mediów w jego realizacji, w propagowaniu myśli, idei tego programu – powiedział Mirosław Przewoźnik – dyrektor Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. – Również liczymy na wsparcie samorządów, bo to głównie wspólnoty lokalne powinny dbać o swoich obywateli, szczególnie w układzie gminnym i powiatowym.

Konsultacje+ to przykład nowego podejścia ministerstwa, rządu do dialogu społecznego. Kilka ustaw, które prezydowano w naszym ministerstwie, miało podobny charakter związany z szerokimi konsultacjami społecznymi, z pytaniem się ludzi co sądzą o założeniach programu.

 

Fot. Kazimierz Netka

O szczegółach mówiono w Gdańsku, 18 września 2017 roku, podczas regionalnej konferencji, „Konsultacje+” zorganizowanej przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Caritas Polska, a dotyczącej omawiania i proponowania zmian w ustawach wdrażających Program kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem”.

21 czerwca br. został przyjęty pierwszy pakiet ustaw związanych z realizacją programu „Za Życiem”. Dotyczył on wsparcia osób ze spektrum autyzmu z niepełnosprawnościami sprzężonymi – w środowiskowych domach samopomocy. Mieliśmy tam również zapisy związane z wsparciem opiekunów osób niepełnosprawnych na rynku pracy i również sprawy związane z nowym podejściem do realizacji takich działań jak wsparcie dla kobiet w ciąży poprzez tworzenie domów matek samotnych, również wiele zapisów związanych z wsparciem w zakresie opieki neonatologicznej poprzez Ministerstwo Zdrowia czy Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia, który wydał jeszcze w zeszłym roku zarządzenia dotyczące koordynowanej opieki nad kobietą w ciąży, jak również koordynowanie opieki nad dzieckiem. To są ważne elementy, dlatego, że one przewidują referencyjność stopni pomocy ze szczególnym uwzględnieniem powrotu do dobrej dawnej roli położnej środowiskowej, która ma być pierwszym kontaktem dla kobiet w ciąży ze zwiększeniem środków finansowych przeznaczonych na to wsparcie.

 

Fot. Kazimierz Netka

Jeżeli chodzi o sam program, jest on wynikiem ustawy z 4 listopada ub roku o wsparciu kobiet w ciąży i ich rodzin – dodał dyrektor Mirosław Przewoźnik. – Ta ustawa została zapowiedziana przez panią premier w październiku ubiegłego roku. Efektem tej ustawy jest program, który ustawa zakłada w artykule 12: że powstanie program wsparcie rodzin; chodzi to szczególnie o rodziny niepełnosprawne.

Program jest podzielony na kilka priorytetów.

Pierwszy dotyczy opieki nad kobietą w ciąży i opieki nad dzieckiem, wsparciem w tym zakresie jeśli chodzi o wczesną interwencję dziecka do 3 roku życia. Program zakłada tworzenie dla uczennic w ciąży wydzielonych pokoi w internatach. Resort edukacji przewiduje utworzenie 250 takich pokoi, natomiast jeśli chodzi o domy matki samotnej, mamy ich w kraju 26, niektóre nie są dostatecznie doinwestowane; chcemy by istniało ich razem 40 w bardzo dobrym standardzie by poród przebiegał w dobrych warunkach – powiedział dyrektor Mirosław Przewoźnik.

 

Fot. Kazimierz Netka

Zakłada się również tzw. opiekę wytchnieniową, na razie 120 godzin w ciągu roku wsparcia dla rodziców, którzy mogliby w tym czasie, kiedy dziecko jest pod opieką specjalistów w różnych formach czy dziennych czy całodobowych, by rodzice mogli w tym czasie odpocząć i być dalej gotowymi do wsparcia swego dziecka czy osoby dorosłej. Przewiduje się również utworzenie ośrodków koordynacyjno – rehabilitacyjno – opiekuńczych. W każdym powiecie powstanie taki ośrodek, gdzie będzie dostarczane wsparcie wczesna interwencja, dla dziecka w wieku do 7 lat w postaci pomocy psychologicznej, pedagogicznej surdopedagogicznej oligofrenopedagogicznej czy też fizjoterapeutycznej. Zakłada się, że będzie to 5 godzin tygodniowo. Dzisiaj w ramach wczesnej interwencji mamy 4 – 8 godzin miesięcznie, więc jest to duży skok jeśli chodzi o poziom wsparcia.

Zakładamy wsparcie, jak wspomniałem, w ustawie w pierwszym pakiecie, osób w środowiskowych domach samopomocy osób ze spektrum autyzmu i z niepełnosprawnościami sprzężonymi i aktywizację uczestników w warsztatach terapii zajęciowej – mówił Mirosław Przewoźnik.

 

Fot. Kazimierz Netka

Według danych Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) na 26 tysięcy uczestników warsztatów terapii zajęciowych, aktywizowanych jest na rynek pracy 390 osób. Jest to bardzo mało.

Chcemy ażeby powstały nowe formy wsparcia i pragniemy doprowadzić do tego, ażeby rodzice, opiekunowie osób niepełnosprawnych nie bali się usamodzielnienia, dlatego powstaną kluby. Jeżeli osoba podejmie zatrudnienie, będzie możliwość odbywania najpierw praktyki potem stażu aktywizującego. Jeśli się nam nie uda, jest możliwy trzykrotny powrót do warsztatu terapii zajęciowej i warsztat nie będzie z tego powodu miał obniżonych świadczeń ze strony PFRON, przez te 90 dni po wejściu na rynek pracy, zaś z drugiej strony sama osoba niepełnosprawna będzie mogła przyjść do klubu, spotkać się ze znajomymi, a również skorzystać z szeroko rozumianych usług, warsztatów.

Powstaną mieszkania chronione. W pierwszym pakiecie podzieliliśmy je na treningowe, wspierane treningowe, przyzwyczajające do pełnienia ról społecznych. Natomiast wspierane to pobyt docelowy – czyli mieszkanie to jest formą zastępczą domu pomocy społecznej. Chcemy, żeby tych mieszkań uruchomiono około 50 rocznie, są na to zarezerwowane środki finansowe.

Przewidziane jest też wsparcie zatrudniania opiekunów osób niepełnosprawnych, ale szczególnie ważny jest tutaj jeden aspekt: telepraca. Dotychczas na telepracę PUP mógł przeznaczyć 4 – krotną wysokość przeciętnego wynagrodzenia – na wsparcie pracodawcy czy na założenie samodzielnej działalności gospodarczej. Od lipca tego roku to już jest 12-krotność przeciętnego wynagrodzenia. To bardzo poważne środki finansowe skierowane do osób niepełnosprawnych.

 

Fot. Kazimierz Netka

Program „Za Życiem” nie jest czymś stałym; będzie poddawany ewaluacji, jednym z takich działań jest propozycja nowego rozwiązania – zatrudnienia wspomaganego poprzez trenera pracy – osoby, która będzie szukała pracy dla osoby niepełnosprawnej, która pomoże przy terapii zajęciowej czy w domu, która będzie podtrzymywała w tej pracy ale monitorowała, by niepełnosprawna osoba czuła pomocną dłoń, rękę tego trenera pracy. Te rozwiązania będziemy proponować by znalazły się w programie i to będzie dopełnienie praktyki do 6 miesięcy, którą uczestnik warsztatu terapii zajęciowej będzie mógł realizować i stażu aktywizującego do 6 miesięcy. Mam nadzieję, że dzięki temu, systematycznie, skutecznie będziemy coraz większą liczbę osób niepełnosprawnych aktywizować na rynku pracy.

Już mamy efekty, bo spadek stopy bezrobocia, do 7,1 w sierpniu, w woj pomorskim 5,8 procent to jest też duża szansa dla niepełnosprawnych w lekkim stopniu szczególnie. Gdzie coraz większa ich liczba znajduje swe miejsce na rynku pracy. Zanotowaliśmy 4-procentowy wzrost wskaźnika zatrudnienie osób niepełnosprawnych powyżej 16 roku życia i to jest ewenement w historii zatrudnienia osób niepełnosprawnych: osiągnęliśmy 27 procent, ale w krajach Unii części zachodniej jest to około 40 procent. Mamy więc jeszcze wiele do zrobienia, ale też nadzieję, że poprawa sytuacji gospodarczej w takim tempie jak to się dzieje, sprawi, że i osoby niepełnosprawne, i opiekunowie będą mieli lepsza sytuację życiową na rynku pracy i w gospodarstwach domowych.

 

Fot. Kazimierz Netka

– Bardzo ważne z punktu widzenia Funduszu jest to, że Program realizuje zarówno wsparcie osób niepełnosprawnych, jak również rodzin osób niepełnosprawnych poprzez finansowanie rehabilitacji wspieranie organizacji pozarządowych – powiedziała Dorota Habich – prezes Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). – Program daje kompleksowość i większą stabilizację, wprowadzenie rozwiązań systemowych do porządku prawnego. To są rzeczy od dawna postulowane przez środowiska osób niepełnosprawnych. Dla nas istotne są nie tylko nowe elementy, ale także modyfikacja tych istniejących. Niecałe 1,5 procent osób opuszczających warsztaty terapii zajęciowej podejmuje zatrudnienie. Tak być nie musi i tak być nie powinno. Wiemy, że wśród tych osób, mimo że dwie trzecie są to osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności, jest chęć podejmowania zatrudnienia i tylko trzeba przełamywać bariery – zarówno u osób niepełnosprawnych jak i w otoczeniu tych osób. Wiem, że są warsztaty, mające bardzo dobre efekty zatrudnieniowe i korzystają one właśnie z tego rozwiązania, które jest proponowane: z trenera pracy. Trener pracy jako osoba wiodąca i w warsztacie i w miejscu zatrudnienia, wspierająca niepełnosprawnego w pracy i rozwiązująca problemy, które mogą się pojawić. To jest ten element, który może sprawić, że osoby niepełnosprawne będą z większym zaufaniem i odwaga wychodziły na rynek pracy. Dlatego bardzo duży nacisk kładziemy na to by w rozwiązaniach, które proponujemy, wykorzystać doświadczenia, które już są skuteczne. Dlatego warsztaty, które będą się odbywały, zwłaszcza tutaj na Pomorzu, gdzie realizowany jest program Caritas Archidiecezji Gdańskiej, finansowany z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich: „Uplećmy SIEĆ – klaster pomorskich WTZ”.

Program Uplećmy SIEĆ…” za cel miał wypracowanie rozwiązań zwiększających skuteczność zatrudnieniową WTZ oraz określenie standardów świadczenia usług przez WTZ. Jestem przekonana że wyjedziemy dzisiaj po tej konferencji z konkretnymi nowymi pomysłami – powiedziała Dorota Habich – prezes Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

• W Pomorskiem mamy kompleksowy program wsparcia, który obejmuje szeroką pomoc w integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych – powiedziała Katarzyna Stanulewicz – dyrektor Wydziału Polityki Społecznej Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego. – Realizowany jest etap, który dotyczy wypłaty jednorazowego świadczenia w wysokości 4 000 złotych w naszym województwie wygląda w ten sposób, że wypłacono już kwotę ponad około 900 000 złotych na 219 zgłoszonych świadczeń. Samorząd Starogardu Gdańskiego złożył wniosek na utworzenie jednego mieszkania chronionego. W Gdańsku złożono zapotrzebowanie na utworzenie 4 mieszkań chronionych.

Jeśli chodzi o konieczność długotrwałej opieki i wzrostu dotacji dla uczestników dla środowiskowych domów samopomocy to w naszym województwie takie zwiększenie obejmowałoby około 309 osób. Myślę, że jest to dobry prognostyk na to, by w naszym województwie ta kompleksowa pomoc rozwijała się i służyła osobom, które tego potrzebują – powiedziała dyrektor Katarzyna Stanulewicz.

W Polsce mamy według Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku – według najnowszych badań – około 5 mln osób niepełnosprawnych, w tym 3,1 mln prawnie potwierdzonych, czyli posiadających dokumenty stwierdzające ich niepełnosprawność, więc to jest znacząca populacja mieszkańców naszego kraju

Źródła finansowania programu pochodzą z budżetu państwa, ale to jest przede wszystkim rezerwa celowa pani premier. Na przyszły rok mamy rozpisany swój rozdział budżetowy zapewniający pełne finansowanie programu, z Funduszu Pracy, z PFRON, z budżetu NFZ. To finansowanie w 2017 roku wyniesie około 511 mln złotych, a w perspektywie do 2021 roku razem prawie 3,1 mld złotych.

 

Fot. Kazimierz Netka

Gdy pojawią nowe możliwości, to podejmiemy działania podwyższające wartość i jakość tego programu. Mamy bardzo ważną funkcję wzmocnienia pozycji asystenta rodziny, który będzie i szkolony, i przygotowywany by wspierać koordynacyjnie i informacyjnie osoby w ciąży szczególnie te zagrożone jeśli chodzi o zdarzenia okołoporodowe. W przyszłym roku ruszają szkolenia duże, finansowane z POWER – Programu Operacyjnego Wiedza, Edukacja, Rozwój, dysponującego pieniędzmi z UE i mamy nadzieję, że ten asystent rodziny będzie miał pełnię informacji pozwalająca na skuteczne wsparcie osoby, która w jakimś przypadku może być w traumie czy szoku. To bardzo ważny element systemu wsparcia. Jeśli do tego dodamy powiatowe centra pomocy rodzinie, ośrodki pomocy społecznej z właściwie przygotowanymi pracownikami socjalnymi (konferencje dla pracowników socjalnych już się odbywają w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej), to wydaje się, że przyszły rok będzie pełnym dobrym rokiem wdrażania Programu z całym spektrum informacyjnym jak i skuteczności udzielanego wsparcia – powiedział Mirosław Przewoźnik – dyrektor Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.

Cykl konsultacji programu „Za Życiem” finansowany jest z POWER 2016 – jeśli chodzi o konsultacje aktów prawnych. Uczestniczy w tym Caritas Polska, w partnerstwie, a liderem jest Ministerstwo Rodziny; Caritas jest organizatorem. Takich konsultacji przewidziano 16. Ta w Gdańsku, 18 września 2017 roku jest 10. Pierwszą była konferencja ogólnopolska, otwierająca, 17 maja. Podsumowująca będzie pod koniec października, a generalna w styczniu przyszłego roku.

Konsultacje cieszą się, wydaje się że ze względu na tematykę, dużym zainteresowaniem. Na tej konferencji 17 maja spodziewaliśmy się około 300 osób, a przyjechało około 400. Generalnie jest na regionalnych konferencjach 50 – 100 osób więcej niż miejsc. Konferencje, z warsztatami, trwają nawet do godziny 18.30. – tak było w Szczecinie – mówił dyrektor Mirosław Przewoźnik.

Mamy też 32 spotkania robocze, w każdym województwie po dwa, w środowiskowych domach pomoc,y w warsztatach terapii zajęciowej. To dyskusje szczegółowe bardzo barwne i pouczające.

– W konferencji biorą udział dyrektorzy powiatowych centrów pomocy rodzinie, MOPS GOPS, organizacje pozarządowe, asystenci rodziny – dodała Dorota Habich – prezes Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. – To dość szerokie grono, są w nim także rodziny osób niepełnosprawnych. Nabór jest otwarty. Każdy może się zgłosić, nie tylko administracja samorządowa.

Kazimierz Netka