Fot. Kazimierz Netka.

Nowe przepisy i gwarancje w postępowaniu karnym zaczęły obowiązywać w całej UE.

Dzisiaj wchodzi w życie dyrektywa w sprawie gwarancji procesowych dla dzieci. Jest to ostatnia z sześciu dyrektyw UE gwarantujących obywatelom w całej UE prawa procesowe, dzięki której mogą oni obecnie korzystać z pełnego zestawu praw.

Oprócz dyrektywy w sprawie nowych gwarancji dla dzieci w dniu 5 maja zaczęła obowiązywać dyrektywa gwarantująca dostęp do pomocy prawnej. Celem tego pakietu przepisów UE jest zagwarantowanie, aby podstawowe prawa obywateli UE do sprawiedliwego i równego traktowania były przestrzegane w postępowaniach karnych i stosowane w podobny sposób we wszystkich państwach członkowskich – napisano w komunikacie, który przekazał nam Bartosz Zadura – specjalista ds. mediów w Wydziale Prasowym Komisji Europejskiej Przedstawicielstwo w Polsce. Komunikat zawiera też wypowiedzi:

Frans Timmermans, pierwszy wiceprzewodniczący Komisji odpowiedzialny za praworządność i Kartę praw podstawowych, stwierdził: Każdego roku 9 mln osób w Europie jest w zaangażowanych w postępowania karne. Dobrze funkcjonujące państwo prawa musi gwarantować każdemu Europejczykowi sprawiedliwe i równe traktowanie wobec prawa. Musimy w dalszym ciągu bronić naszej praworządności i pogłębiać ją, tak aby zapewnić niezachwiane zaufanie do naszych wymiarów sprawiedliwości oraz ich zdolności do ochrony wszystkich naszych obywateli i społeczeństw.

Věra Jourová, komisarz do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci, dodała: Szczególnej ochrony w postępowaniach karnych wymagają dzieci. Dzięki nowym przepisom zapewnimy poszanowanie ich prywatności oraz ich przetrzymywanie oddzielnie od osób dorosłych. Ponadto wszyscy mieszkańcy Unii mogą być pewni, że w razie potrzeby otrzymają pomoc prawną. Sprawiedliwości musi stać się zadość, jednak musimy również zadbać o to, by odbywało się to z pełnym poszanowaniem naszych podstawowych praw i wartości.

 

Na zdjęciu: Gmach Komisji Europejskiej w Brukseli. Fot. Kazimierz Netka

Obecnie obowiązują następujące prawa:

·         Gwarancje procesowe dla dzieci – co roku w całej UE toczy się ponad milion postępowań karnych z udziałem nieletnich. Nieletni podlegają szczególnej ochronie i wymagają opieki na wszystkich etapach postępowania. Na podstawie nowych, obowiązujących od dzisiaj przepisów dzieci powinny korzystać z pomocy adwokata, a w razie pozbawienia wolności powinny być przetrzymywane oddzielnie od osób dorosłych. Należy przestrzegać ich prawa do prywatności, a przesłuchanie powinno być nagrywane w formie zapisu audiowizualnego lub rejestrowane w inny odpowiedni sposób.

·         Prawo do pomocy karnej – podejrzany lub oskarżony ma prawo do pomocy prawnej, czyli wsparcia finansowego, jeśli np. nie ma on środków na pokrycie kosztów postępowania.

Przepisy UE określają jasne kryteria przyznawania pomocy prawnej. Decyzje dotyczące pomocy prawnej powinny być podejmowane bez zbędnej zwłoki i z zachowaniem należytej staranności, a zainteresowaną osobę należy na piśmie poinformować o odrzuceniu jej wniosku w całości lub w części.

Prawa te stanowią uzupełnienie praw już obowiązujących w UE, do których należą:

·         Domniemanie niewinności i prawo do obecności na rozprawie – pojęcie domniemania niewinności obowiązuje we wszystkich państwach członkowskich UE, ale nowe przepisy zagwarantują jednakowe stosowanie tego prawa. Przepisy precyzują, że ciężar dowodu spoczywa na prokuratorze, który musi udowodnić winę, a oskarżony nie musi dowodzić swojej niewinności.

·         Prawo dostępu do adwokata – podejrzany lub oskarżony ma prawo do porady prawnej, bez względu na miejsce zamieszkania lub przebywania na terenie UE. Prawo dostępu do adwokata ma również zastosowanie w przypadku europejskiego nakazu aresztowania, zarówno w państwie, które wykonuje nakaz, jak i w państwie, które go wydało.

·         Prawo do informacji – oskarżony lub podejrzany o popełnienie przestępstwa ma prawo do bycia niezwłocznie poinformowanym o tym, o jakie przestępstwo chodzi. Należy go także niezwłocznie poinformować, ustnie lub pisemnie, o prawach przysługujących mu w postępowaniu karnym. Należy mu zapewnić dostęp do akt sprawy.

·         Prawo do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego – podczas przesłuchań, w tym przez policję, podczas wszystkich rozpraw sądowych i wszelkich niezbędnych posiedzeń między rozprawami, jak również podczas ważnych spotkań z adwokatem oskarżonemu lub podejrzanemu przysługuje prawo do bezpłatnego tłumacza ustnego.

Dalsze kroki

Państwa członkowskie, które nie wdrożyły jeszcze przepisów, muszą to uczynić jak najszybciej. Komisja Europejska w dalszym ciągu będzie ściśle współpracować z państwami członkowskimi, aby zapewnić prawidłowe stosowanie przepisów dla dobra obywateli. Może to się odbywać poprzez warsztaty i spotkania ekspertów.

Kontekst

Art. 47–49 Karty praw podstawowych UE chronią następujące prawa:

·         Prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu

·         Domniemanie niewinności i prawo do obrony

·         Zasady legalności oraz proporcjonalności kar do czynów zabronionych pod groźbą kary

W listopadzie 2013 r. Komisja Europejska przedstawiła wnioski w sprawie trzech z wymienionych dyrektyw dotyczących praw procesowych osób podejrzanych i oskarżonych.

Dyrektywa w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego oraz dyrektywa w sprawie dostępu do informacji mają zastosowanie do wszystkich państw członkowskich z wyjątkiem Danii. Pozostałe cztery dyrektywy (w sprawie dostępu do adwokata, domniemania niewinności, prawa do pomocy prawnej i gwarancji procesowych dla dzieci) mają zastosowanie do wszystkich państw członkowskich z wyjątkiem Irlandii, Zjednoczonego Królestwa i Danii.

Więcej informacji:

Zestawienie informacji – prawa osób oskarżonych lub podejrzanych o popełnienie przestępstwa w UE – zachęca Bartosz Zadura – specjalista ds. mediów w Wydziale Prasowym Komisji Europejskiej Przedstawicielstwo w Polsce.

(K.N.)

Czytaj również na portalu: netka.gda.pl