Fot. Kazimierz Netka

Pomorskie przygotowuje się do czerpania pieniędzy z nowego unijnego programu Horyzont Europa 2021 – 2027

Prawdopodobnie aż 100 miliardów euro będzie w zasobach nowego programu ramowego Unii Europejskiej „Horyzont Europa” na lata 2021 – 2027. Obecnie funkcjonujący jego poprzednik, „Horyzont 2020”, liczył prawie 80 mld euro i jeszcze jego zasoby nie zostały wydane; można z tych pieniędzy korzystać. Jak robi to Polska w tym Pomorskie? Jak przygotowujemy się do czerpania z „Horyzontu Europa?” – dowiedzieliśmy się w środę, 13 listopada 2019 roku, podczas „Pomorskiego regionalnego forum partnerów  programu Horyzont 2020 i przyszłego Horyzont Europa”, forum zorganizowanego w Gdańskim Parku Naukowo-Technologicznym. Udział w tym spotkaniu zadeklarowało około setki przedsiębiorców, naukowców, reprezentantów instytucji oraz różnych organizacji.

Otwarcia spotkania dokonał Wiesław Byczkowski – wicemarszałek Województwa Pomorskiego.

Fot. Kazimierz Netka

– To pierwsze z cyklu spotkań związanych z programem ramowym Horyzont 2020 organizowane przez Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego – mówił marszałek Wiesław Byczkowski. W szczególności program ramowy Horyzont 2020 jest – jak się wydaje – największym w historii Unii Europejskiej programem w zakresie wspierania badań naukowych i innowacji. W ciągu 7 lat jego działania w latach od 2014 do 2020, na nowatorskie badania i innowacyjne rozwiązania przeznaczono łącznie kwotę około 77 mld euro. Dla województwa pomorskiego dotychczas z tego programu trafiło nieco ponad 117 mln złotych, co stanowi 5,71 procent dofinansowania dla projektów z całej Polski. Zajmujemy nienajgorszą, czwartą pozycję w kraju pod względem uczestnictwa w projektach finansowanych z programu Horyzont 2020, po regionach: warszawskim stołecznym, małopolskim i wielkopolskim.

Fot. Kazimierz Netka

Dzisiejsze spotkanie to krok zmierzający do integracji pomorskiego środowiska biznesowego i naukowego. Mamy taką nadzieję, że przyczyni się do poszerzenia wiedzy o możliwościach programu Horyzont 2020 a w przyszłości także programu Horyzont Europa.

Zapraszam Państwa do aktywnego włączenia się w dyskusje podczas warsztatów, prowadzonych przez przedstawicieli świata nauki, biznesu w tym w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw, które mają na celu wymianę wiedzy i doświadczeń, mam nadzieję praktycznych doświadczeń dotyczących realizacji międzynarodowych przedsięwzięć, a być może – na to także liczymy – zaowocują one współpracą na rzecz przyszłych pomorskich inicjatyw, wspieranych środkami programu Horyzont.

Fot. Kazimierz Netka

Zachęcam do aktywnego udziału, szczególnie zadawania pytań podczas panelu, dla podmiotów, które dopiero zaczynają swą przygodę we współpracy z Horyzontem. Warto skorzystać z wiedzy innych, którzy już zrealizowali projekt w tym programie; to ma pomóc państwu w optymalnym przejściu ścieżki aplikacyjnej.

Wszyscy wciąż się uczymy, dążąc do sprawniejszego i skuteczniejszego pozyskiwania, a także coraz efektywniejszego wydatkowania środków europejskich. Doświadczeni beneficjenci wskazują, że pozyskanie dofinansowania w tym programie za czwartym, a nawet piątym razem nie jest wyjątkiem, lecz normalną w tym programie praktyką. Trzeba wiele razy próbować aby się udało – – mówił marszałek Wiesław Byczkowski.

Temat: Województwo pomorskie w Horyzoncie 2020 – aktywność pomorskich beneficjentów przedstawił Adam Mikołajczyk – dyrektor Departamentu Rozwoju Regionalnego i Przestrzennego Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego.

Fot. Kazimierz Netka

Obraz ogólny jest taki: próbujemy się zastanowić, jak Pomorskie plasuje się na tle innych województw, to bardzo ważne także z ambicjonalnego punktu widzenia. Jeśli chodzi o wielkość środków finansowych pozyskiwanych w ramach Horyzontu 2020, to Pomorskie jest na miejscu 4 w kraju. Na pierwszym jest Warszawa. Na drugim Wielkopolska, na trzecim Małopolska. Rywalem Pomorskiego, z którym ono się porównuje w różnych dziedzinach, jest Dolny Śląsk i Śląsk. W tej konkurencji: uczestnictwa w Horyzoncie i w pozyskanych środkach udało się Pomorskiemu wyprzedzić te regiony. Procentowo, środki pozyskane przez pomorskich beneficjentów to niecałe 6 procent środków pozyskiwanych przez wszystkich polskich beneficjentów. W Pomorskiem nakłady proporcjonalnie w większym stopniu pochodzą z prywatnych zasobów; są generowane przez firmy. Zatrudnienie proporcjonalnie jest większe niż pokazuje to średnia dla kraju. U nas ten urobek w badaniach i rozwoju w większej części przypada na sektor prywatny niż kształtuje się średnio dla Polski jako całości.

Fot. Kazimierz Netka

Pomorski sektor prywatny ma 58 reprezentantów wśród pomorskich podmiotów korzystających z wsparcia w ramach programu Horyzont 2020. To bardzo dobra proporcja na tle kraju. Może sektor akademicki nie jest porównywalnie mocny jak to jest w Małopolsce czy w Warszawie, ale nasz sektor prywatny – nie mamy się pod tym względem czego wstydzić. Te proporcje przekładają się na uczestnictwo we wnioskach, w liczbie koordynacji. To bardzo znaczące. Jedna koordynacja przez nas zidentyfikowana na uczelni, jedna w innej jednostce badawczo – rozwojowej, aż 10 w sektorze prywatnym. Co to znaczy? Że 10 prywatnych podmiotów wyszło z inicjatywą, wygenerowało projekty, a nie zostało zaproszonych przez partnerów do współpracy – mówił dyrektor Adam Mikołajczyk.

Fot. Kazimierz Netka

Przedsiębiorcy, opowiadając o swej ścieżce rozwoju, która dzisiaj znajduje się na pewnym rozdrożu, mówią: od 10 lat współpracujemy z partnerem niemieckim, holenderskim itd., jesteśmy jego podwykonawcami, bardzo się lubimy, dało to nam wielkiego „kopa” i żeśmy sobie zlecili badanie. Montowaliśmy podzespół – na zlecenie z zachodu. Zaproponowaliśmy, że zrobimy własny, a ta spowodowało napięcia, Z tego wynika wniosek, że wiele naszych firm musi od nowa budować swe relacje międzynarodowe, budując je od wejścia w inną rolę: nie podwykonawcy tylko rolę inicjatora rozwiązań rynkowych, do których doprasza się partnerów. Nie każda firma tę ścieżkę przejdzie, to jest bardzo trudne, ale jeśli mówimy o zmianie formuły roli polskiej gospodarki w Europie i na świecie, to nas ta ścieżka czeka.

W badaniach i rozwoju na Pomorzu dominuje metropolia trójmiejska. Zwraca uwagę również Słupsk, bo Słupsk potencjalnie jest ośrodkiem rozwoju nowych technologii. W tym regionie jest jedna firma korzystająca z programu Horyzont 2020.

Naprawdę można prowadzić działalność w lesie i być częścią światowych, europejskich sieci kooperacyjnych.

Fot. Kazimierz Netka

Głównym beneficjentem Horyzontu 2020 w Pomorskiem, z punktu widzenia liczby uczestnictw i wartości finansowych, które te uczestnictwa przyniosły, na pierwszym miejscu bezwzględnie jest Politechnika Gdańska. Na uwagę zasługuje też Instytut Maszyn Przepływowych Polskiej Akademii Nauk – bardzo aktywna instytucja, z którą Urząd Marszałkowski współpracuje od dawna.

Obszary tematyczne wyróżniające się dość mocno korespondują z polityką samorządową województwa, na przykład zielony, inteligentny, zintegrowany transport, technologie przemysłowe – w ramach powrotu do Macierzy czyli w kierunku reindustrializacji. Nie jest to łatwe ale chcielibyśmy gospodarkę zrównoważyć między usługami a produkcją – mówił dyrektor Adam Mikołajczyk. Gdy porównuje się zasady, rygory pojawiające się przy korzystaniu z programów krajowych czy RPO- który jest według rygorów warszawsko – brukselskich skonstruowany, to okazuje się, że Horyzont 2020 jest dużo bardziej przyjazny. Co więcej, nie brakuje opinii, że jak ktoś za 7 razem uzyska dofinansowanie z Horyzont 2020, to rozliczanie takiego projektu realizacji jest dużo bardziej przyjemne.

Niestety, dla wielu przedsiębiorców hasło Horyzont 2020 jest hasłem abstrakcyjnym poza horyzontem ich rozumowania, a tak wcale nie musi być.

Fot. Kazimierz Netka

Najbardziej aktywne podmioty, jeśli chodzi o korzystanie z finansowania w ramach programu Horyzoncie 2020 znajdują się w Trójmieście. Naszym zadaniem jest spowodowanie, by firmy z tzw. interioru naszego regionu czyli spoza Trójmiasta, nie taktowały Horyzontu 2020 jako czegoś, co jest zupełnie poza ich percepcją – powiedział Dyrektor Adam Mikołajczyk. Przygotowaliśmy rekomendacje, które chcielibyśmy wdrożyć w kolejnym okresie programowania; wyciągnąć wnioski z tego, że tych uczestnictw może w porównaniu zresztą kraju nie jest tak mało na Pomorzu, ale jako Polska – kraj członkowski UE – szans związanych z Horyzontem nie wykorzystuje, a i my też mamy większe ambicie. Pomyśleliśmy sobie, że w ramach tych rekomendacji między innymi poza standardowymi rzeczami jak dostarczanie jeszcze więcej informacji na naszych stronach internetowych urzędowych pomorskie.eu , jak pokazywanie konkretnych historii, opowiadanych przez konkretnych przedsiębiorców, naukowców, warto byłoby pomyśleć o bardziej twardych formach wsparciach z nowego programu regionalnego; zadbać być może o rodzaj wsparcia ekspertów zewnętrznych, którzy na rzecz chętnych udziału w Horyzoncie mogliby swe usługi świadczyć – trochę takim brokeringiem wiedzy i doświadczeń mogli się zająć i na to środki w programie regionalnym warto zarezerwować. Na pewno warto pomyśleć o lepszym powiązaniu instrumentu, który mamy w regionie i działa on nieźle, czyli brokera eksportowego z wzmocnieniem naszego udziału w Horyzoncie 2020. Tak sobie pod kątem nowej strategii rozwoju województwa nazwaliśmy to obrazowo: od konsorcjów badawczo – rozwojowych do konsorcjów eksportowych, by pewną ciągłość wsparcia zachować – mówił dyrektor Adam Mikołajczyk.

– Może pokusimy się o powołanie grupy roboczej pod nazwą wstępną: Horyzont Pomorskie, żebyśmy się w gronie instytucji zajmujących się tym tematem spotykali regularnie raz w miesiącu i uzgodnili chociażby wspólny kalendarz wydarzeń – dodał. Dzisiaj jest tak, że każdy sobie prowadzi działalność propagacyjną. Komunikujemy się, konsultujemy, ale tu jest przestrzeń do większej spójności w trosce o naszych beneficjentów, który też powinni mieć jasny komunikat: kto się czym zajmuje i jakie wydarzenia są najważniejsze w danym roku – mówił Adam Mikołajczyk – dyrektor Departamentu Rozwoju Regionalnego i Przestrzennego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.

Warto o to zadbać. Kolejny program ramowy, o nazwie Horyzont Europa, na lata 2021 – 2027, ma być jeszcze atrakcyjniejszy. O tym mówiła Aneta Maszewska – reprezentująca Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych Unii Europejskiej w Warszawie.

Fot. Kazimierz Netka

Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych od 20 lat zajmuje się pomocą polskim beneficjentom w uzyskiwaniu grantów z programów ramowych UE czy wspierających badania i innowacje. Ma swą sieć na terenie całego kraju. W Gdańsku regionalnym punktem kontaktowym jest Politechnika Gdańska i tam można uzyskać bezpłatną pomoc w ubieganiu się o dofinansowanie z Programu Horyzont 2020

Program Horyzont 2020 jet największym programem finansującym badania i innowacje o budżecie prawie 80 mld euro. Obszarami, w których zostało najwięcej pieniędzy są podprogramy: wyzwania społeczne i wiodąca pozycja w przemyśle. Wspólną cechą tych programów jest to, że finansowane są przez Komisję Europejską duże projekty, o dofinansowaniu od 1 do ponad 20 mln euro, realizowane w międzynarodowych konsorcjach czyli trzeba znaleźć partnerów za granicą. W tych 2 obszarach mamy takie typy projektów jak badawcze, innowacyjne, wspierające.

Fot. Kazimierz Netka

W wyzwaniach społecznych to są inwestycje w badania i innowacje, które rozwiążą realne problemy społeczne, np.: zdrowie, bezpieczeństwo żywnościowe, energia, transport, środowisko, Europa w zmieniającym się w świecie i sprawy związane z bezpieczeństwem.

Wiodącą pozycją w przemyśle jest nacisk na projekty dotyczące nowych przełomowych technologii, które wzmocnią konkurencyjność, stworzą nowe miejsca pracy, pobudzą wzrost gospodarczy. To są takie obszary jak przemysł, technologie informacyjne i komunikacyjne, przestrzeń kosmiczna oraz materiały.

Fot. Kazimierz Netka

Są to projekty realizowane w międzynarodowych konsorcjach, minimum 3 partnerów z 3 państw członkowskich, ale średnio jest około 10 partnerów,w także z krajów stowarzyszonych z programem, ale można doprosić podmioty z krajów trzecich. Zaproszone są wszystkie organizacje posiadające osobowość prawną: uczelnie, instytuty badawcze, duże firmy, małe i średnie przedsiębiorstwa, mikrofirmy, startupy, organizacje pozarządowe oraz administracja publiczna.

W dotychczas realizowanych niektórych projektach aż 54 procent to były nowe podmioty w Horyzoncie, które podjęły ryzyko.

Wystartowały i uzyskały dofinansowanie. Nie ma się czego bać i trzeba o te pieniądze startować – przekonywała Aneta Maszewska

Oto przykłady na co można uzyskać dofinansowanie: wyzwanie społeczne II dotyczące biogospodarki, żywności. Są 43 tematy na które można składać wnioski projektowe i ponad 500 mln euro do rozdysponowania czeka na chętnie podmioty, które wystartują w tych projektach. Wnioski można składać od 15 października do 22 stycznia.

JFot. Kazimierz Netka

Jeśli chodzi o V wyzwanie społeczne dotyczące środowiska, to 30 tematów, konkurs otworzył się we wtorek, 12 listopada; 391 mln euro czeka na chętnych, na międzynarodowe konsorcja czyli dla całej Europy. Wnioski można składać do 13 lutego w etapie I, od 3 września w etapie II.

Podtematy: dekarbonizacja, adaptacja do zmian klimatu, środowisko i jego systemy, biosfera, badania dla klimatu, obserwacje Ziemi, gospodarka o obiegu zamkniętym, surowce, innowacyjne miasta, zasoby przyrodnicze.

Obszar o nazwie: Działania Marii Skłodowskiej-Curie, to działania nakierowane na podniesienie kompetencji naukowców, wzmocnienie potencjału kadrowego, ale również na rozwinięcie współpracy w tej grupie z przemysłem. Wnioskodawcy sami proponują temat i problemy badawcze, nie są to tematy narzucone odgórnie przez Komisję Europejską i mamy bardzo szeroki zakres – od badań podstawowych do zastosowań rynkowych danego rozwiązania. W tym dziale finansowane są projekty badawczo – szkoleniowe, które łączą edukację, naukę i sektor nieakademicki czyli głównie przemysłowy. Są różne kategorie tych projektów.

Co nas czeka w przyszłości? Będzie to kolejny program ramowy „Horyzont Europa”

Jeśli chodzi o międzynarodowe ramy finansowe to propozycja już się pojawiła: 100 mld euro. Wielkość poszczególnych budżetów zależeć będzie od tego co się stanie po wyjściu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej – wtedy zostaną ustalone zobowiązania finansowe i poznamy ostateczne kwoty.

Fot. Kazimierz Netka

Generalnie trend jest taki, że pieniądze z polityki rolnej, z polityki spójności są coraz mniejsze, natomiast są pewne działania uznane za priorytetowe, takie jak badania, innowacje, migracje, bezpieczeństwo, mobilność, na które Komisja Europejska przeznacza coraz więcej pieniędzy.

Jeśli chodzi o program Horyzont Europa, to naszymi zasobami jako Europy są wiedza i umiejętności. I wiele pieniędzy przeznaczanych jest na inwestycje przedsiębiorstw UE na badania i rozwój. W związku z tym KE opracowała założenia przyszłego programu Horyzont Europa. Jest propozycja by na ten program przeznaczyć 100 mld euro, od 2021 do 2027 roku. Jest to wzmocnienie bazy naukowej i technologicznej Unii Europejskiej oraz Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Zwiększenie europejskich zdolności w zakresie innowacji, konkurencyjności, i nowej liczby miejsc pracy, realizacja priorytetów obywateli, utrzymanie modelu społeczno – gospodarczego europejskiego i związanych z nim wartości.

Fot. Kazimierz Netka

Program Horyzont Europa będzie dzielił się na trzy filary. Jest bardzo podobny do obecnego programu Horyzont 2020. Wprowadzono niewielkie zmiany, ponieważ obecnie obowiązujący program został bardzo dobrze oceniony.

Fot. Kazimierz Netka

Nowością będzie pojawienie się misji w zakresie badań naukowych i innowacji. Generalnie będą to duże wyzwania przed którymi stoi społeczeństwo. W rozwiązywaniu tych problemów zaangażowane będzie wiele podmiotów w Unii Europejskiej. Obszary misji: przystosowanie się do zmian klimatu, w tym do transformacji społecznej; Rak czyli nowotwory; Stany gleby oraz żyzność; Neutralne dla klimatu miasta i inteligentne miasta; Zdrowe oceany, morza, wody przybrzeżne i śródlądowe. Na czele misji związanej z miastami stoi Hanna Gronkiewicz Waltz.

Fot. Kazimierz Netka

Będzie kontynuowany program w zakresie energetyki jądrowej o nazwie: Euratom; dopuszczenie naukowców do projektów składanych w ramach Działań Marii Skłodowskiej-Curie i będzie większy nacisk na to, żeby prowadzić projekty dotyczące wykorzystywania promieniowania jonizującego w innych dziedzinach niż energetyka, np w żywności, badaniach medycznych, przemysłowych, działaniach kosmicznych.

Uruchomienie programu Horyzont Europa i pierwsze konkursy zaplanowano na 2021 rok.

O tym jakie doświadczenia ma Instytut Fraunhofera ze współpracy w ramach programu ramowego Unii Europejskiej „Horyzont 2020” mówiła Verena Fennemann – dyrektor Biura Fraunhofera w Brukseli.

Fot. Kazimierz Netka

Program Pomorskiego regionalnego forum partnerów  programu Horyzont 2020 i przyszłego Horyzont Europa przewidywał też następujące spotkania warsztatowe podmiotów związanych z H2020: Warsztat 1 – moderacja: prof. Tomasz Puzyn, Paweł Bajurski/ QSAR Lab Sp. z o.o./profil: biznes; Warsztat 2 – moderacja: Ewa Dompke, Instytut Maszyn Przepływowych PAN/ profil: nauka; Warsztat 3 – moderacja: Grzegorz Łepkowski, EEN Stowarzyszenie „Wolna Przedsiębiorczość”/profil: MŚP; Warsztat 4 – moderacja: Mateusz Bonecki, PICTEC/ profil: naukowo – badawczy.

Kazimierz Netka

Czytaj również na portalu: netka.gda.pl