Źródła ilustracji: transmisja z konferencji.

Po trzech dnia obrad, spotkań, w Gdańsku wypracowano propozycje odnośnie popandemicznego kształtu edukacji w Polsce. Postulaty, wytyczne, sformułowane podczas tego webinarium, to efekt działań, przemyśleń, dyskusji uczestników międzynarodowej zdalnej konferencji pt. „Szkoła po pandemii”

Na pierwszym miejscu: reintegracja. Gdańsk wskazuje kierunki reformy edukacji. Niektóre propozycje są zadziwiające. Pobudzają jednak do debat na temat edukacji

Zabrakło wypowiedzi przedstawicieli Kuratorium oraz Ministerstwa Nauki i Edukacji

Powiedzenie: „pandemia to dobrodziejstwo” może wzbudzić wielkie oburzenie. Czy covid-19 przyniósł nam samo zło? Niektórzy pedagodzy są innego zdania; dostrzegają korzyści z tego zjawiska, które bardziej i szybciej niż jakakolwiek z dotychczasowych wojen, ogarnęła ziemski glob. Tak wynika z wypowiedzi niektórych uczestników rozpoczętej 28 kwietnia 2021 roku, zdalnej, międzynarodowej konferencji pt. „Szkoła po pandemii”, zorganizowanej w Gdańsku. Uczestniczyliśmy w tym webinarium, przysłuchiwaliśmy się wypowiedziom osób biorących udział w owym niezwykłym spotkaniu, odbywającym się za pośrednictwem internetu.

Polski system edukacji, po pandemii, stanie przed nowymi wyzwaniami. Pandemia pozwoliła dostrzec wiele mankamentów tego systemu – na co zwracali uwagę uczestnicy gdańskiej konferencji.

Webinarium prowadziła Agnieszka Tomasik – dyrektorka Zespołu Szkół Ogólnokształcących Nr 8 w Gdańsku.

Niezwykle interesujące wiadomości przekazał 30 kwietnia Wojciech Wilk z Centrum Wyzwań Społecznych UW, prezentując wyniki badań w obszarach roboczych.

Był to dobry wstęp do prac nad postulatami zmian, jakie warto rozważyć i wprowadzić, gdy pandemia się skończy. Temat tego wykładu brzmiał: „Gdańskie szkoły po pandemii – wybrane wyzwania w świetle lokalnych badań”.

Oto niektóre informacje podane przez Wojciecha Wilka:

W 2021 roku 48 procent gdańskich osób uczniowskich zadeklarowało, że poza uczestniczeniem w zajęciach zdalnych utrzymuje kontakt z 1 – 2 osobami z klasy. Co szósta osoba nie utrzymuje kontaktów z uczennicami lub uczniami ze swej klasy. Jedna z uczennic napisała: „przed nauką zdalną myślałam, że jestem typem samotnika, do szkoły jechałam z myślą: kolejny dzień te same twarze. A teraz z perspektywy czasu po tym roku zdalnych lekcji widzę, że jednak lubię być w towarzystwie”.

Czego boją się uczniowie i jakie są dolegliwości – wykładowca pokazał na slajdach:

l co Gdańsk proponuje? Znamy postulaty, jakie wypracowano w Gdańsku podczas konferencji:

Czeka nas rewolucja w oświacie? Raczej nie. Wiele zaproponowanych wniosków wdrażanych jest już od dawna. Wyboru propozycji do wdrożenia w szkołach po pandemii dokonano w grupach roboczych, którymi kierowanie powierzono reprezentantom różnych środowisk: od naukowców po młodzież. Oto jaki był plan tych warsztatów i pracy w grupach:

1. Dbanie o siebie – psyche (Aleksandra Mońko, Marta Sadowska): psychika – relacje, przełamywanie izolacji społecznej, przeciwdziałanie depresji i negatywnym zjawiskom między jednostkami oraz grupami w szkole, jak dbać o dobrostan psychiczny?

2. Dbanie o siebie – ciało (Aleksandra Musielak): aktywność fizyczna, sport, self-care, ciałopozytywność, edukacja seksualna.

3. Aktywizm młodzieżowy (Grzegorz Szczuka, Ranko Hoffmann): postawy obywatelskie, współdziałanie na rzecz dobra wspólnego, ekologia, organizacje, aktywność w nowych mediach.

4. Demokratyzacja szkoły (Grzegorz Kryger, Igor Dorawa): prowadzenie partnerskiego dialogu w szkole między różnymi grupami (nauczyciele, uczniowie, rodzice), działalność samorządu, rada rodziców, rada szkoły. Zwiększenie roli rodziców w realizacji kształcenia i rozwoju dzieci.

5. Szkoła mocnych stron (Marta Jankowska, Agnieszka Tomasik): współpraca szkół z instytucjami oraz z różnymi środowiskami w Gdańsku: jak to robić? w jakich obszarach? na jakiej podstawie prawnej? Jak z tej współpracy wynosić pożytek dla interesariuszy?

6. Cyfryzacja (Maciej Dębski): prowadzenie lekcji z wykorzystaniem nowoczesnych technologii, podnoszenie kompetencji cyfrowych. Higiena cyfrowa. Cyberprzemoc.

7. Równe szanse (Anna Strzałkowska, Jakub Hamanowicz): czym jest dobra integracja? Kto potrzebuje szczególnego wsparcia w szkołach? W jaki sposób? Dobre praktyki i modele wsparcia. Ograniczenia i możliwości.

8. Szkoła – Rodzina – Sąsiedztwo (Damian Kuźmiński): szkoła jako miejsce spotkań. Jak możliwa jest współpraca lokalna w obrębie dzielnic? Co możemy zrobić razem dla dobra mieszkańców, uczniów i ich rodzin?

9. Dobrostan uczniów (Kamil Maciaszek): swobodna zabawa dzieci, ogrody szkolne i przedszkolne.

10. Postulaty uczniów (Jakub Hamanowicz). Propozycje młodzież zostały wyłonione podczas spotkań 29 kwietnia 2021 roku.

Oto propozycje zmian, innowacji, ulepszeń w szkołach po pandemii, wskazane przez grupy robocze konferencji; propozycje wynegocjowane w toku dyskusji:

Dbanie o siebie – psyche

Wsparcie nauczycieli – program wsparcia psychologicznego nauczycieli; szkolenia/warsztaty dla n-li z zakresu umiejętności emocjonalno – społecznych.

Systemowe rozwiązania w zakresie PPP dla dzieci i młodzieży; dzielnicowe grupy psycho-edukacyjne prowadzone przez specjalistów (poza szkołą); zwiększenie liczby etatów psychologów i pedagogów w szkołach; alarmowa skrzynka mailowa (poza szkołą); większy dostęp do terapeutów, psychologów, psychiatrów; szkolenia specjalistów w zakresie pomocy dzieciom i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi; wsparcie rodziców.

Budowanie relacji – integracja młodzieży (warsztaty) z dbałością o metody i przestrzeń (co roku); akceptacja różnorodności, szacunek; empatia.

Wsparcie, współpraca – wymiana doświadczeń (baza dobrych praktyk).

Dbanie o siebie – ciało

Zwiększenie kompetencji nauczycieli wychowania fizycznego – do pełnienia roli edukatora i promotora zdrowia.

Zmiana roli nauczyciela wychowania fizycznego na edukatora zdrowia (z perspektywy kompetencji zawodowych i osobowościowych, form pracy, oddolna refleksja).

Uczeń – uczestnik (sprawczość, umożliwienie dokonywania wyborów, poczucie bezpieczeństwa, okazja do możliwości odnoszenia sukcesu na miarę każdego ucznia i stwarzanie sytuacji do wyjścia poza przestrzeń porażki).

Edukacja młodzieży dotycząca zmian zachodzących w ciele człowieka bez podziału na płeć.

Poprawa sprawności krążeniowo-oddechowej (kondycji) uczniów poprzez zwiększenie ilości wysiłków o charakterze tlenowym.

„Sport dla każdego, na każdym etapie życia” z perspektywy różnych aktywności oraz aktywność fizyczna, jako narzędzie profilaktyki zdrowia psychicznego (np. oferta rekomendowanych projektów profilaktycznych, rozwiązania metodyczne, „place zabaw” w szkołach na III etapie edukacyjnym, oferta zajęć pozalekcyjnych w szkole, FIT klasa na II etapie edukcyjnym).

Aktywizm młodzieżowy

Baza/platforma zbierania/wymiany pomysłów/instytucji na aktywność młodzieżową; przypisanie możliwości mało sformalizowanego pozyskiwania środków na aktywności (Fundusze „Małych Grantów”); aktywizm dziś – to działanie nie tylko w szkole. Dzielenie się swoją pasją. Działania polityczne. Inicjowanie czegoś oddolnie; tworzenie, organizowanie, wrażanie kultury pracy/współpracy opartej o włączanie młodzieży od początku – współtworzenie / współrządzenie  – szkolny „public governance”.

Powołanie sieci/”szajki” tutoringu, wspierania inicjatyw młodego pokolenia na terenie szkół i poza nimi; dorośli bez przypisania instytucjonalnego, którzy będą prowadzić; docieranie indywidualne, spersonalizowane docieranie do młodych; przestrzeń zredukowanych barier dla osób mniej otwartych, ale zainteresowanych aktywnością obywatelską.

Prototypujemy aktywność obywatelską – dopuszczamy porażkę, robimy coś, nawet jeśli nie zakończy się sukcesem; spotkania, przeglądy. Festiwal porażek projektów / inicjatyw obywatelskich; dajemy możliwość próbowania różnych aktywności na zasadzie „szwedzkiego stołu”.

Budowanie atmosfery/środowiska/przestrzeni zaufania; nie oceniamy pomysłów młodych, nie łapiemy na potknięciu – budujemy zaufanie młodego pokolenia do dorosłych; „Droga jest celem” Konfucjusz – ZAUFANIE – nie walczymy ze sobą – mamy wspólny cel. Nie warto napinać się na efekt, lepiej koncentrować się na procesie; „zdiagnozowanie potrzeb” młodzieży, żebyśmy mogli wyjść im naprzeciw, powinniśmy zapytać młodzież, jakie aktywności chcieliby realizować.
Promowanie idei uczenia się przez całe życie – Long-Life-Learning.

Demokratyzacja szkoły

Stworzenie konstytucji szkoły-> spisanie podstawowych punktów dotyczących budowania współpracy, dobrych praktyk.

Tworzenie Rad Szkół – szkolenia z rodzicami, uczniami, nauczycielami (określenie kompetencji poszczególnych grup).

PARTYCYPACJA: panele dyskusyjne z mocą wiążącą: tworzenie budżetów uczniowskich; weryfikacja statutów szkół – zapis o sprawczości uczniów; zwrócenie uwagi na funkcjonowanie samorządów w szkołach.

Fizyczna organizacja przestrzeni szkoły -> sprzyjająca budowaniu równości.

Metody demokratyczne w nauczaniu i ocenianiu – praca w grupach, model odwróconej lekcji, tutoring koleżeński itp.

Powołanie/wzmocnienie roli rzecznika praw ucznia/ rzecznika konstytucji szkoły.

Warsztaty, sieciowanie nauczycieli ekspertów od demokratyzacji – wsparcie w rozwijaniu szkolnej demokratyzacji.

Metody demokratyczne w nauczaniu i ocenianiu – praca w grupach, model odwróconej lekcji, tutoring koleżeński itp.

Szkoła mocnych stron

Gdański program sieci szkół mocnych stron (oparty na idei psychologii pozytywnej, empatii, uczenia się przez doświadczenie, samostanowienia).

Koalicja gdańskich instytucji i społeczności szkolnych na rzecz rozwoju edukacyjnego, kulturalnego, społecznego uczniów: instytucje w szkole, szkoła w instytucjach.
Wdrażanie Gdańskiego Programu Edukacji Kulturowej w szkołach.

Lista lektur, które nas formują + zakup tych książek do bibliotek szkolnych.

Przygotowanie przestrzeni w każdej szkole do prezentacji mocnych stron uczniów.

Cyfryzacja

Korzystanie z nowych technologii z uwzględnieniem zachowania odpowiedniego poziomu higieny cyfrowej.

Tworzenie szkolnej programów profilaktyki w zakresie higieny cyfrowej. Budowanie alternatywy do świata cyfrowego (nowa przestrzeń edukacji).

Nauka kompetencji przyszłości, w tym kompetencji cyfrowych.

Szkolenie nauczycieli wewnętrzne i zewnętrzne. Samodoskonalenie nauczycieli. Udział w programach przy współpracy z firmami technologicznymi. Udział w projektach dla edukatorów i uczniów.

Kreatywne korzystanie z zasobów sieci – przesunięcie z pozycji odbiorcy w kierunku aktora.

Projekty  angażujące ucznia. Tworzenie projektów społecznie odpowiedzialnych ( wspierające uczniów wykluczonych społecznie).

Współpraca szkoły z praktykami – znanymi aktorami z przestrzeni internetu (youtuberzy itd.).

Rozwiązywanie problemów cyfrowych młodzieży – w tym problem uzależnień cyberprzemocy i innych.

Podnoszenie świadomości zagrożeń. Edukacja rodziców. Wypracowywanie szkolnych procedur – zebranych w jednym miejscu przez różne instytucje.

Wykorzystanie aplikacji do przechodzenia w nauczanie hybrydowe.

Wykorzystanie technologii do podnoszenia efektywności. Wykorzystanie nowych technologii nauki stacjonarnej.

Równe szanse

Wyrównanie różnic edukacyjnych osób uczniowskich wynikające z nauczania zdalnego.

Wyrównanie różnic edukacyjnych dzieci z doświadczeniem migracyjnym poprzedzone wsparciem psychologicznym i integracją z grupą. Obecność w szkołach asystentów międzykulturowych.

Wyrównanie różnic edukacyjnych dzieci z niepełnosprawnością wynikające z nierównego dostępu do edukacji zdalnej oraz poziomu stanu zdrowia (wydłużenie nauki o rok – szczególnie działania przysposabiające do zawodu i pracy). Działania te powinny być poprzedzone wsparciem psychologicznym i integracją z grupą w celu odbudowy relacji.

Wprowadzenie do szkół zajęć edukacji seksualnej, antydyskryminacyjnej, antyprzemocowej i projektów budujących relacje, rozwijających inteligencję emocjonalną, samoświadomość uczniów, umiejętności nawiązywania relacji i rozwiązywania konfliktów.

Przeciwdziałanie dyskryminacji w szkołach uczniów bezwyznaniowych. Zapewnienie jednakowego standardu informowania o lekcjach etyki i religii w każdej szkole.

Intensyfikacja współpracy szkół z instytucjami kultury, które swoimi działaniami edukują w temacie równouprawnienia (udział w projektach – wyjście poza mury szkoły).

Wyrównanie różnic edukacyjnych dzieci wynikających z barier ekonomicznych.

Zapewnienie bezpieczeństwa i wsparcia w szkole osobom nieheteroseksualnym i transpłciowym.

Przygotowanie personelu szkolnego w zakresie praw i wsparcia transpłciowych dzieci i młodzieży oraz dzieci LGBT (warsztaty i szkolenia w zakresie wsparcia dzieci i młodzieży LGBT+). Ujęcie tych zagadnień w polityce ochrony dziecka przed krzywdzeniem.

Wspieranie placówek edukacyjnych w tworzeniu elementów dokumentów strategicznych szkoły (statutu szkoły, wizji, misji szkoły, wartości), uwzględniających zasady równego traktowania w stosunku do grup narażonych na dyskryminację, wspierania różnorodności, antyprzemocowego regulaminu dla uczennic i uczniów oraz dla kadry pedagogicznej.

Szkoła – Rodzina – Sąsiedztwo

Relacyjność, współpraca, sieciowanie – budowa mapy instytucji, klubów, ngo. Siatka połączeń. Przekazanie tej mapy mieszkańcom do wykorzystania (wiedza, aktywność). Uwzględnienie różnych grup interesariuszy. Narzędzie do budowania zaufania oraz do aktywności w działaniach

Zasoby

Zagwarantowanie (zasoby finansowe), możliwości zaangażowania zasobów szkoły do działań pozaedukacyjnych 7 dni w tygodniu.

Poszukujemy narzędzi formalnoprawnych umożliwiających działania na terenie szkoły po lekcjach (współodpowiedzialność).

Wzmocnienie kadry edukacyjnej w kompetencjach sieciujących, animacyjnych, organizowania społeczności lokalnej (warsztaty, szkolenia, grupy robocze).

Komunikacja

Szkoła jako centrum porozumiewania się, partycypacja z różnymi grupami interesariuszy; dzielnicowy poradnik mówiący o lokalności, o zasobach, instytucjach, o tym co dzieje się w dzielnicy. Poradnik rozumiany też jako grupa inicjatywna z różnych instytucji.

Szkoła może być centralnym miejscem społeczności lokalnej. Miejscem otwartym na społeczność szkoły i sąsiedztwo/mieszkańców. Integracja wokół celu, nie w grupach wiekowych.

Budujmy sieci spójne, współpracujące z różnymi interesariuszami – wsparte aktywnością, poczuciem wpływu.

Szkoła jako przekaźnik informacji do wielu grup.

Zagwarantowanie (zasoby finansowe)możliwości zaangażowania zasobów szkoły do działań pozaedukacyjnych w weekendy, by stworzyć okazję do innego rodzaju spędzania czasu.

Potrzebna jest osoba, która łączyłaby szkołę, rodzinę, sąsiedztwo.

Szkoły mogłyby zakomunikować otwartość na działania.

Mapa punktów społecznych, linkowanie i sieciowanie.

Wspólny cel ułatwia realizację i poczucie bycia gospodarzami.

Dobrostan uczniów

Zadbajmy o swój dobrostan, dzięki temu będziemy mogli lepiej zadbać o naszych uczniów (cykl spotkań, warsztatów szytych na miarę potrzeb szkoły).

Szkoła przyjazna dzieciom – miejsce, które dzieci lubią, a poziom dobrostanu, szczęścia i zadowolenia z procesu edukacyjnego uczniów ważniejszy niż zdobywane oceny.

Dedykowany czas (min. 1 godzina dziennie) na swobodną zabawę, odpoczynek i relaks poza budynkiem szkoły – większa przestrzeń na budowanie relacji, bycie dzieckiem, popełnianie błędów – tworzenie nowych GratoSfer.

Poszukiwanie nowych narzędzi mierzenia tego, co doceniamy.

Rozwijanie, doskonalenie współpracy pomiędzy różnymi instytucjami np.: między Instytutem Psychologii UG a szkołami (praktyki studenckie, niestandardowa współpraca), domy sąsiedzkie.

Postulaty uczniów

Ocenianie. Uczniowie postulują o niezasypywanie sprawdzianami i pracami na ocenę. Stawiają nacisk na zawiązywanie relacji partnerskich z nauczycielami i odrabianie czasu, w którym nie widzieli się z rówieśnikami. Na warsztatach pojawił się pomysł wdrożenia do szkół systemu punktowego – po wprowadzeniu łatwiejszego w opanowaniu i mniej „stresującego” dla uczniów i uczennic.

Edukacja Seksualna. Wprowadzenie zajęć edukacji seksualnej na terenie szkół. Prowadzenie tych zajęć przez osoby spoza kadry pedagogicznej szkoły. Wprowadzenie zajęć już w szkole podstawowej.

Zdrowie psychiczne. Organizacja wyjść oraz warsztatów integracyjnych, które mogłyby pomóc w zgraniu się klas. Warsztaty z psychologami dotyczące problemów, z którymi się spotykamy oraz sposobów radzenia sobie z nimi. Do końca obecnego roku szkolnego zastąpienie sprawdzianów kartami pracy oraz brak sprawdzania zeszytów. Uczniowie odczuwają strach przed powrotem do szkoły ze względu na ilość obowiązków. Rozmowy/warsztaty z nauczycielami oraz rodzicami, wiele osób odczuwa brak wyrozumiałości i nacisk na oceny, przez to nie znajdują one czasu na odpoczynek oraz realizowanie swoich pasji.

Sposoby prowadzenia lekcji. Przeniesienie narzędzi z lekcji zdalnych do stacjonarnych i zastosowanie ich w codziennym prowadzeniu lekcji; przystosowanie części sprawdzającej wiedzę uczniów proporcjonalnie do czasu przeznaczonego; odbudowanie zaufania nauczyciel – uczeń; powtórzenie niektórych zagubionych tematów, których uczniowie wolą doświadczyć w sali lekcyjnej; wsparcie pedagogiczno-psychologiczne dla osób, które doznały ogromnego stresu czy zdezorientowania w trakcie lekcji online; udział osób inspirujących czy cieszących się dużą popularnością wśród uczniów na lekcjach, poprzez utworzenie systemu sieci kontaktów ułatwiający dotarcie do tych osób; alternatywa nauki domowej dla wyspecjalizowanej grupy uczniów; utworzenie platformy dla nauczycieli z materiałami elektronicznymi w innowacyjnym zastosowaniu, czyt. Filmy tematyczne, quizy, tablic interaktywnych, gier agitacyjnych, dzięki którym będą mogli  zaczerpnąć narzędzi z okresu zdalnej nauki; organizacja warsztatów odnośnie wkraczania w dorosłość i jego formalnych czy ekonomicznych cech, o których młodzi ludzie muszą być świadomi, wynika to z zaniepokojenia czy niedoinformowania przyszłymi kwestiami życia pełnoletniego – (zaproponowali to reprezentanci osób uczniowskich).

Ze zgłoszonych postulatów wynika, że reforma szkolnictwa jest raczej niezbędna. To problem ważny dla polskiej edukacji, ważny dla naszych dzieci, rodziców, dla szkół. Ze spostrzeżeń odczuć, wrażeń, przejawianych w wypowiedziach, widać wyraźnie, że edukacja jest czymś, co powinno nas integrować. Rodzice, osoby nauczycielskie, osoby uczniowskie nie mogą stać każde za swymi barykadami. Edukacja będzie szansą na lepsze życie, jeśli będzie tym, co nas łączy.

Czy te propozycje, jeszcze o charakterze w pełni roboczym, uda się wprowadzić w placówkach oświatowych? Jest tych sugestii, a nawet marzeń, bardzo dużo. Może zmiany powinny iść aż tak daleko. Kto jest na tyle silny, by owe marzenia urzeczywistnić? Przede wszystkim uczestnicy konferencji, gdyż ludzie, którzy na niej się zgromadzili, mają siłę sprawczą – mówiono na początku obrad 30 kwietnia. Jak wielka jest ta siła sprawcza – przekonamy się już niebawem, w ciągu najbliższych dwóch miesięcy. Propozycjami zajmą się komisje Rady Miasta Gdańska, a potem gdańscy radni – podczas sesji plenarnej Rady Miasta Gdańska – poinformowała Monika Chabior – zastępczyni prezydenta Gdańska.

Warto, by do tych gdańskich spostrzeżeń i wniosków, ustosunkowali się reprezentanci Kuratorium oraz Ministerstwa Edukacji i Nauki.

Źródła ilustracji: transmisja z konferencji.

Kazimierz Netka

Czytaj również na portalu: netka.gda.pl