Kosmos a morze – na styku horyzontów
10 września 2020 roku odbyło się zebranie Komisji Nauk Kosmicznych w Gdańskim Oddziale Polskiej Akademii Nauk. Przewodniczył prof. Edmund Wittbrodt, a współprzewodniczył prof. Zdzisław Brodecki. Komisja działa od ponad 3 lat, a współdziała z Bałtyckim Klastrem Morskim i Kosmicznym od ponad 2 lat. Spotkanie było prowadzone w systemie hybrydowym.
W zebraniu Komisji uczestniczyli członkowie w siedzibie Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku oraz za pośrednictwem łączy internetowych. W Komisji działa aktywnie ponad 40 naukowców z całej Polski.
Kosmos i morze. Pomysł integracji działań obu podmiotów zrodził się w czasie konferencji „Kosmos a morze – na styku horyzontów” (https://www.iopan.pl/KNK2018/). To wtedy z inicjatywy 3 profesorów, Zdzisława Brodeckiego, Edmunda Wittbrodta oraz Marka Grzybowskiego, prezesa zarządu Polskiego Klastra Morskiego narodziła się inicjatywa małżeństwa z rozsądku. Połączenia sił członków Komisji Nauk Kosmicznych Oddziału PAN w Gdańsku z biznesem morskim skupionym w Polskim Klastrze Morskim. Obie instytucje ciążyły ku sobie w sposób naturalny. Rozwiązania prawne, organizacyjne, ekonomiczne, biznesowe oraz międzynarodowy charakter wielu przedsięwzięć jest podobny w obszarze działań kosmicznych i w przemysłach morskich.
Swaty przebiegły szybko, a mariaż doszedł do skutku już po trzech miesiącach od pomysłu, który zrodził się w przyjaznych kuluarach Instytutu Oceanologii PAN, gdzie odbywała się konferencja. W ten sposób kosmos i morze połączyły siły w Bałtyckim Klastrze Morskim i Kosmicznym, który narodził po krótkim narzeczeństwie obu instytucji. Prof. Brodecki proponując powstanie nowego typu klastra podkreślił, że „tą formułą przełamaliśmy tradycyjne podejście do integracji branż oraz nauki z praktyką. Bowiem w świecie łączy się branżę lotniczą i kosmiczną, my natomiast łączymy wiedzę z obszaru morskiego i kosmicznego”. A prof. Wittbrodt na zebraniu założycielskim podkreślił, że podejmujemy się inicjatywy unikatowej na skalę światową i znakomicie wpisującej się w aktywność Pomorza (http://polishscience.pl/pl/powstal-baltycki-klaster-morski-i-kosmiczny/ ).
Czas był dobry, bo po krótkim okresie inkubacji i działań w formule Triple Helix, klaster poprzez udział w projektach międzynarodowych przekształcił się organizację działającą w układzie Qudralupe Helix. „Dziś klaster rozwija się w formule Pentagon Helix, integrując transfer wiedzy między nauką i biznesem, wspierając inicjatywy społeczne, strategie samorządów i administracji, rozwijając relacje inwestorskie. Działalność klastra charakteryzuje podejście holistyczne, integracyjne i globalne, wpisujące aktywność przemysłów morskich w gospodarkę 4.0 z dużym ładunkiem systemów i narzędzi ICT oraz technologii kosmicznych” – mówił wówczas Marek Grzybowski, prezes zarządu Polskiego Klastra Morskiego.
Konferencje z potencjałem. Prof. Wittbrodt otwierając obrady Komisji powiedział, że w czasie 3 lat działania Komisji zorganizowano cykl konferencji naukowych z udziałem praktyków, studentów z kół naukowych, młodych naukowców i przedstawicieli startupów. W krótkim czasie na Pomorzu zintegrowano działania środowiska naukowego zainteresowanego rozwojem technologii kosmicznych i gospodarki morskiej, prawa kosmicznego oraz nauk ekonomicznych i zarządzania związanych z rozwojem różnych dziedzin i dyscyplin naukowych w wymiarze interdyscyplinarnym. Połączenie sił nauki i biznesu, doświadczenia z energią młodych przyczyniło się do przyśpieszenia rozwoju wiedzy o technologiach kosmicznych i morskich.
Partnerstwo z Bałtyckim Klastrem Morskim i Kosmicznym zaowocowało międzynarodowymi projektami. Rozwinął się transfer wiedzy między uczelniami oraz przemysłami kosmicznymi i morskimi w wymiarze krajowym i międzynarodowym. W działaniach tych wzięli aktywny udział przedstawiciele takich uczelni jak: Akademia Marynarki Wojennej, Uniwersytet Gdański, Politechnika Gdańska, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu. Nie do przecenienia są zasługi pracowników naukowych Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk, którzy wnieśli w działania Komisji i Klastra silny potencjał wiedzy o wykorzystaniu kosmosu w badaniach morza. W konferencjach brali udział przedstawiciele wszystkich liczących się ośrodków zajmujących się technologiami kosmicznymi i lotniczymi oraz gospodarką morską. Unikatowym przedsięwzięciem są międzyuczelniane studia 2 stopnia Technologie Kosmiczne i Satelitarne, które zainicjowały i skutecznie rozwijają Akademia Marynarki Wojennej, Uniwersytet Morski i Politechnika Gdańska.
– To była dobra decyzja, nie tylko z punktu widzenia kształcenia potrzebnych kadr, ale i integracji środowiska akademickiego naszego regionu wokół spraw morza i kosmosu. W przypadku tego kierunku Politechnika Gdańska współpracuje z Akademią Morską i Akademią Marynarki Wojennej w Gdyni, ale zainteresowani współpracą są także Uniwersytet Gdański i Instytut Oceanologii PAN w Sopocie – mówił wówczas prof. Edmund Wittbrodt. – Konieczne jest poszerzanie współpracy, bo sprawy kosmosu obejmują wiele połączonych ze sobą aspektów związanych z inżynierią, gospodarką, prawem, zarządzeniem, obronnością. Wiele z nich dotyczy dyscyplin, którymi zajmują się niemal wszystkie wydziały naszej uczelni. Umożliwi to szersze włączenie naszego uczelnianego środowiska do krwioobiegu spraw morsko-kosmiczno-satelitarnych (https://pg.edu.pl/aktualnosci/-/asset_publisher/hWGncmoQv7K0/content/powstal-baltycki-klaster-morski-i-kosmiczny-prof-edmund-wittbrodt-pokieruje-komisja-ds-kosmicznych).
Pochwały Prezesa. W posiedzeniu Komisji Nauk Kosmicznych uczestniczył poprzez łącze internetowe również prof. Grzegorz Węgrzyn, Prezes Oddziału Gdańskiego Polskiej Akademii Nauk, Przewodniczący Polskiej Rady Doskonałości Naukowej.
„Komisja Nauk Kosmicznych należy do najaktywniejszych komisji naukowych Oddziału Gdańskiego Polskiej Akademii Nauk, a jej aktywność naukowa i więzi z praktyką są zauważalne i doceniane” – powiedział prof. Węgrzyn i podziękował profesorom za aktywny rozwój nauk kosmicznych na wielu płaszczyznach.
Widoczną cechą Komisji Nauk Kosmicznych Gdańskiego PAN jest bowiem jej otwartość i interdyscyplinarność. Widać to po tematyce i uczestnikach oraz organizatorach konferencji. Z inicjatywy Komisji i Klastra na konferencjach mówiono o filozofii kosmosu i wykorzystaniu informacji z satelitów do monitoringu morza, o ekonomicznych aspektach wykorzystania technologii kosmicznych i przemysłów morskich. Podejmowano tematykę zastosowania technologii kosmicznych i informatycznych w portach, mówiono o rozwoju statków autonomicznych oraz wykorzystaniu dronów morskich i podwodnych (https://www.bssc.pl/2019/03/20/autonomous-ships -bssc-pas-Gdansk-tu-conference/).
Rozpatrywano problemy własności intelektualnej odkryć na stacjach kosmicznych i przy wykorzystaniu danych satelitarnych. Poruszano zagadnienia wykorzystania i integracji technologii kosmicznych i morskich w ujęciu cywilnym i militarnym, biznesowym i instytucjonalnym https://www.bssc.pl/2019/11/17/sea-and-underwater-drones-unidentified-sea-objects/). Wymiernym efektem konferencji jest wydawnictwo naukowe „Per Mare ad Astra. Space Technology, Governance and Law”, zawierająca wyniki badań nt. prawa kosmicznego, filozofii i zarządzania kosmosem oraz rozwojem technologii kosmicznych, wykorzystaniem danych satelitarnych w badaniach morza i jego eksploracji przy użyciu hydrodronów.
Kosmiczny rozwój. Komisja Nauk Kosmicznych przyjęła nowych członków i dokonała zmian organizacyjnych. Ich celem jest dalszy rozwój nauk związanych z zastosowanie technologii kosmicznych i rozwój nauk w ścisłym związku z praktyką. Chodzi również o wspieranie młodych naukowców. Prof. Zdzisław Brodecki poinformował, że podjął inicjatywę uruchomienia Bałtyckiego Seminarium Naukowego. Jego zadaniem będzie wspieranie młodych naukowców w prowadzeniu badań naukowych w środowisku międzynarodowym. Zaproponował, by wiceprzewodniczącym Komisji ds. współpracy z praktyką został Marek Grzybowski, a ds. nauki prof. Maciej Nyka. Prof. Wittbrodt zaproponował, by utworzyć sekcję medyczną, a jej przewodniczenie powierzyć prof. Marcinowi Dornowskiemu. Prof. Maciej Nyka sugerował, by ściślej współpracować z grupą roboczą ds. prawa kosmicznego, prowadzoną przez prof. Malinowską. Prof. Wiśniewski zauważył, że aktywnie działa również Polskie Centrum Prawa Kosmicznego. Prof. Agnieszka Bógdał-Brzezińska sugerowała, by w badaniach nad kosmosem uwzględnić również rozważania naukowe i oceny działań z punktu widzenia nauk politycznych. Sugerował, by kolejną konferencję naukową na ten temat zorganizować na Uniwersytecie Warszawskim.
Adam Labuhn, przewodniczący Studenckiego Klastra Kosmicznego i Morskiego WSAiB zwrócił uwagę na możliwość wykorzystania aktywności studentów i młodych naukowców w rozwoju nauk kosmicznych i o morzu. Dowodem ich potencjału jest konstruktywne uczestnictwo w konferencjach naukowych organizowanych przez Komisję Nauk Kosmicznych i Bałtycki Klaster Morski i Kosmiczny. Młodzi naukowcy i studenci na każdej konferencji stanowią silną reprezentację, a ich referaty i prezentacje cechuje zawsze wysoki poziom merytoryczny. Tak będzie również na najbliższej konferencji Smart Port, 24 września w WSAiB w Gdyni i będzie dostępna przez łącza internetowe (https://smartport.wsaib.pl/). Marek Grzybowski poinformował, że silna pozycja Bałtyckiego Klastra Morskiego i Kosmicznego zaowocowała zaproszeniem Klastra do projektów międzynarodowych o wysokim stopniu innowacyjności. Klaster w rok 2020 wszedł z trzema nowymi projektami międzynarodowymi. Klaster został zaproszony przez Aerospace Valley oraz Le Pôle Mer Méditerranée do uczestnictwa w projekcie realizowanym w ramach Horyzontu 2020.
Międzynarodowe projekty. Projekt GALATEA (Grow and AcceLerate your smArt projecTs in nEw value chAins of the European Blue Economy) koncentruje się rozwoju innowacji w kluczowych przemysłach morskich w Europie. Wspierane są firmy rozwijające innowacje w stoczniach (smart shipyard, smart ships), portach (smart ports) oraz wspierające szeroko pojmowane bezpieczeństwo i ochronę środowiska morskiego. Centre for Technology Transfer LLC z Chorwacji oraz ÅKP z Norwegii zaprosili Klaster do projektu „Strengthening Transnational Co-operation, Knowledge and Technology Transfer in Development of Electric Vessels and Fostering Innovations in SMEs”. Partnerzy z Hiszpanii i Grecji zaprosili Klaster do udziału w projekcie z Programu Erasmus+ – informował Komisję Marek Grzybowski. Doceniając wysoki poziom naukowy i potencjał Klastra BSSC Lazio Innova S.p.A. oraz AviaSpace Bremen e.V. zaprosili Klaster do SpaceUp Consortium, którego celem jest transfer technologii w przemysłach kosmicznych, kreowanie sieci kontaktów z business angels, inwestorami, specjalistami ds. zasobów ludzkich i prezesami korporacji działających w europejskim sektorze kosmicznym. W efekcie, w Unii Europejskiej zorganizowanych zostanie sześć Europejskich Akademii Kosmicznych, w tym w Polsce.
Transfer wiedzy i otwarcie na świat. Włączenie do konferencji praktyków sprawiło, że obszarze przemysłów morskich i kosmicznych udało się zainicjować twórczy transfer wiedzy i wywołać nowe spojrzenie praktyków i naukowców na zagadnienia integracji nauk społecznych i technicznych na polu wykorzystania technologii morskich i kosmicznych. Prof. Brodecki zauważył, że konferencje hybrydowe dają nam dodatkową szansę na wymianę najnowszej wiedzy z udziałem przedstawicieli nauki w wymiarze międzynarodowym. Zapewnia nam to silna pozycja międzynarodowa Bałtyckiego Klastra Morskiego i Kosmicznego i partnerstwo Komisji Nauk Kosmicznych Oddziału Gdańskiego PAN. Kończąc spotkanie prof. Wittbrodt stwierdził, że Komisja Nauk Kosmicznych ma dobre warunki i potencjał do rozwoju nauki i współpracy z praktyką w skali międzynarodowej.
Pulsarowy zegar odmierza precyzyjnie czas dla inicjatywy podjętej niespełna 3 lata temu przez Komisję Nauk Kosmicznych Gdańskiego PAN i Polski Klaster Morski. Z przeglądu dokonań obu instytucji można wysnuć wniosek, że jest to czas wykorzystany skutecznie. Osiągnięte efekty, to skutek konsekwentnej pracy i współpracy naukowej, transferu wiedzy, skoncentrowaniu się na kooperacji i łączeniu doświadczenia z entuzjazmem ludzi młodych.
Zdjęcia: Marek Grzybowski, Adam Labuhn
Czytaj również na portalu: netka.gda.pl