Na zdjęciu: SPOKO – Społeczny Kosz w Pomorskiem – przykład innowacji społecznej. Fot. Kazimierz Netka.

Marzysz o wynalazczości? Zacznij od innowacji społecznych. Poznasz potrzeby otoczenia.

Wynalazki najczęściej kojarzą się nam z osiągnięciami, nowościami technicznymi, innowacjami w produkcji np. maszyn, samochodów. Wynalazkiem jest np. żarówka, czy produkcja prądu. A czy można być wynalazcą w sposobie myślenia i wynajdywania propozycji na lepsze życie m.in. poprzez korzystanie z wynalazków technicznych? Oczywiście! Tego rodzaju dokonania nazywane są innowacjami społecznymi, a generalnie zmierzają one do ułatwiania życia – i sobie – ludziom, i naturze. Innowacje społeczne to również pomysły np. na radzenie sobie z biedą, na produkcję wyżywienia, czy na wychodzenie z bezdomności.

Innowacje społeczne są stosowane od zamierzchłych czasów. Zostały one udokumentowane, utrwalone słownie i na piśmie. Takim utrwaleniem innowacji społecznych są na przykład przysłowia.

Jak zapewnić sobie pożywienie, np. na zimę? Jest takie powiedzenie: Od ziarnka do ziarnka, a zbierze się miarka. Przede wszystkim, trzeba uwierzyć w te słowa. Wystarczy potem z gromadzić po ziarenku np. pszenicy, na przykład codziennie. Po roku będziemy mieli 365 takich pszeniczek. To niewiele. Jeśli jednak wpadniemy na kolejny pomysł: te nasionka posadzić do ziemi. Już wtedy z jednego, w ciągu roku, czy w pół roku, otrzymamy kilkadziesiąt ziaren Tyle bowiem zawiera jeden kłos. Wystarczył pomysł: zamiast zjadać to zboże albo gromadzić pojedyncze ziarna, rozmnóżmy je, a będziemy mogli nakarmić wielu ludzi. I ten pomysł można uznać za innowację społeczną ułatwiającą nam życie, a nawet pozwalającą nie umrzeć z głodu. Natomiast wynalazkiem technicznym, czyli innowacją w produkcji, może być np. skonstruowanie siewnika – co pozwoli na znaczny wzrost wydajności w wytwarzaniu materiału na chleb. Tak też w historii się stało.

Jak widać, innowacje społeczne to nic trudnego, ani drogiego… A jednak, trzeba na ten dobry pomysł wpaść i uwierzyć, że jest on dobry i konsekwentnie go urzeczywistniać.

Za innowację społeczną można uznać utworzenie Dziennikarskiego Ogólnopolskiego Klubu Wolontariuszy. Ten klub powstał w Trójmieście i w Tczewie. Inna jego nazwa: Dziennikarskie Służby Wolontariackie (DSW).

Innowacje społeczne ułatwiają życie i są zachęta, podstawą do wynalazczości, do innowacji technologicznych.

Innowacja społeczna to pomysł na życie, na przeżycie. Innowacje społeczne idą przed innowacjami technologicznymi. Jaka jest różnica między nimi? O tym dowiedzieliśmy się podczas webinarium z cyklu Pomorska Podróż. Podczas tej „wyprawy” przedstawiono konkretne przykłady, pomysły na innowacje społeczne.

Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego.

Organizatorzy, w Zaproszeniu napisali:

Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego zaprasza do udziału w kolejnej edycji cyklu spotkań tematycznych on-line pod hasłem: „Pomorska podróż. Kierunek Innowacje! Czyli jak skutecznie przygotować i wdrożyć projekt badawczo – rozwojowy?”. Już 16 lutego br. o godz. 10:00 zatrzymamy się na kolejnym przystanku wiedzy pod hasłem „Nie tylko maszyny, roboty i aplikacje! Co warto wiedzieć o innowacjach społecznych?”.

Celem webinaru jest przybliżenie uczestnikom tematyki innowacji społecznych. Spotkanie poprowadzi Pani Agata Stafiej-Bartosik, Dyrektor Generalna Ashoka Polska – międzynarodowej organizacji, która zrzesza przedsiębiorców społecznych wprowadzających innowacyjne i systemowe rozwiązania problemów społecznych. Swoją wiedzą w temacie podzieli się także z Państwem ekspert dodatkowy – Pan Wojciech Mróz. Dlatego jeśli zastanawiacie się, jakie są najnowsze światowe trendy w obszarze innowacji społecznych, dołączcie do nas i porozmawiajcie z naszymi ekspertami.

– Staramy się tę naszą wirtualną podróż prowadzić w taki dynamiczny, ciekawy sposób. Chcemy niejako zaprosić do zwiedzania świata innowacji, poruszając się po interesujących zakątkach wiedzy – powiedziała dr Justyna Szybska-Lewandowska z Departamentu Programów Regionalnych, Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego.. Rozmawialiśmy już o przyciąganiu talentów. Tydzień temu mieliśmy okazję porozmawiać na temat budowania sieci w ramach powiązań klastrowych. Dzisiaj chcemy zwrócić uwagę na zdecydowanie ludzką twarz innowacji. Jak sama nazwa, tytuł naszego webinaru mówi: nie tylko o maszyny, roboty i aplikacje, ale też stawiamy na pokazanie czym są innowacje społeczne. Żyjemy w ciekawych czasach, zmiennych, dynamicznych, określanych akronimem WUCA. Zdecydowanie wymaga to od nas pilnych reakcji, szybkich reakcji na potrzeby, wyzwania, jakie stawia przed nami obecnie świat. Stajemy się świadomymi obywatelami, świadomymi konsumentami. Zdajemy sobie sprawę, że nasze zachowania, decyzje rodzą dość często konsekwencje, chociażby środowiskowe. Dlatego dzisiaj poruszamy aspekt innowacji społecznych. Chcemy pokazać bardziej ludzką twarz tych innowacji mających na celu zmieniać nasz skrawek rzeczywistości, naprawiać świat na lepsze. Po pandemii potrzebujemy iskierki nadziei, pójścia krok naprzód. Dlatego innowacje społeczne są ważne, bo robione z ludźmi, dla ludzi i przez ludzi. Dostrzegam taka wielką potrzebę serca przede wszystkim w tworzeniu tych innowacji społecznych

Mamy wspaniałych prelegentów. Zachęcam do czerpania z tej wiedzy, by dowiedzieć się jakie te innowacje są, jakimi narzędziami należy pracować z tymi innowacjami, jakie są najnowsze trendy w tym właśnie aspekcie. Zapraszam na kolejne spotkanie – zachęcała Justyna Szybska-Lewandowska. – Za tydzień będziemy rozmawiać o kulturze innowacji.

Źródło ilustracji: Transmisja online na platformie LiveWebinar.

Uczestników webinarium powitał też Grzegorz Borowski – współzałożyciel i CEO Infoshare – cyklicznej corocznej konferencji Tech and Startups – największego tego typu wydarzenia w regionie CEE.

– Nasze webinaria mają formułę 3 godzin. zaczynamy o 10 kończymy o 13, z jedną przerwą. Zachęcam do zadawania pytań w trakcie prezentacji, Do tych pytań odniosą się prowadzący albo w trakcie wykładu, albo na końcu sesji – mówił, witając uczestników, prezes Grzegorz Borowski.

Dzisiaj mamy temat innowacji społecznych Pani Justyna w taki sposób piękny dokonała wprowadzenia do tego tematu, natomiast ja się bardzo ciesze że dzisiaj temat ten przedstawia nam Agata Stafiej-Bartosik i Wojciech Mróz, którzy prowadzą w Polsce Fundację Ashoka. Oboje mają bogate doświadczenie w tym zakresie.

Jak definiowane są typy innowacji społecznych? Niektóre przedstawili prowadzący webinarium.

Innowacje społeczne dotyczą nie tylko pojedynczych osób, ale również większych grup ludzi. Celem tych innowacji, jest poprawa jakości życia ludzi, ale również zwierząt. Chodzi o nowe pomysły w tym zakresie; nie tylko w działalności społeczników czy organizacji pozarządowych.

Innowacje technologiczne mają na celu poprawienie jakości życia człowieka pod względem technicznym – poprzez wynalazki, usprawnienia urządzeń. Innowacje społeczne nie są oderwane od technologii; wykorzystują technologie. Zaprezentowano też opinie innych ekspertów:

Prof. Witold M. Orłowski – Główny Doradca Ekonomiczny PwCPolska, tak przedstawia innowacje społeczne:

Zamiast szukać jednej, cudownej recepty, najwyższy czas by sobie otwarcie powiedzieć: wobec stopnia skomplikowania współczesnego świata, skuteczne rozwiązywanie problemów wymaga innowacyjnego, łącznego i spójnego stosowania metod typowych dla wszystkich trzech sektorów. I tak właśnie rozumiane innowacje społeczne – nie ograniczone do jednego sektora, ale obejmujące całość problemu –są najlepszą odpowiedzią na wyzwania przed którymi dziś stoimy.

Prof. Anna Olejniczuk-Merta, Akademia Leona Koźmińskiego, następująco opisuje owo zjawisko:

– Podstawowym założeniem tworzenia innowacji społecznych jest przyjęcie z góry celu, któremu mają służyć, a mianowicie poprawie jakości życia społeczeństwa, rozumianej jako stopień satysfakcji człowieka (społeczeństwa) z całokształtu swej egzystencji.

Innowacje społeczne nie są oderwane od technologii, wykorzystują technologie.

Oto przykłady podane podczas webinarium:

Kiva – system mikropożyczek, dowolnej osobie na świecie ze środowisk mniej uprzywilejowanych, pozwalających im rozwijać biznes, prowadzić działania pomagające wychodzić z ubóstwa. Bez technologii nie moglibyśmy dać pożyczki osobie mieszkającej np. w Gwatemali.

Statystyki Kivy pokazują, że 96 procent tych pożyczek jest spłacana – to wskaźnik lepszy niż w tradycyjnej bankowości.

Inny przykład:

The Common Project – organizacja non-profit założona w celu tworzenia platform i usług, które poprawiają życie ludzi na całym świecie – pozwala na wykorzystanie mediów społecznościowych chatbotów małych rozwiązań informatycznych do zmniejszania polaryzacji społeczeństw i budowania dialogu.

Podobny projekt dostarczyła firma Samurai Labs – stworzona przez ten pomorski startup sztuczna inteligencja pozwalająca na wykrywanie hejtu w sieci, zwalczanie cyberprzemocy, pedofili, zapobiegająca samobójstwom. Człowiek nie byłby w stanie nadzorować dużej liczby forów, miejsc, bez pomocy aplikacji.

Teraz trwa, do 27 lutego, challenge #RescuePartyParrot – zwiększający dobrostan zwierząt. Potrzebne są firmy chcące wesprzeć powstanie takich aplikacji, rozwiązań technologicznych, które poprawią dobrostan zwierząt -”Mniej cierpienia zwierząt oznacza bardziej zrównoważony świat dla ludzi. Budujmy rozwiązania, które utrzymają świat w równowadze dla przyszłych pokoleń!”

Odkrywające ręce – discovery in hand – odkrywanie nowotworów, np. prostaty, piersi. Niezwykły dar dotyku może ratować życie To nadsprawność mogąca być niezwykle pożyteczna w społeczeństwie.

Myślenie powoduje, że później inaczej ustawiamy rozwiązania. Talenty rąk niedowidzących mogą być wykorzystywane do wykrywania nowotworów. Organizuje się kolacje, obiady w ciemności, gdzie oprowadzają nas osoby niedowidzące, potykamy się. Taka innowacja może nam pokazać inny świat.

Przykładem innowacji społecznej jest też Planet Heroes – jedna z pierwszych na świecie ekologiczna platforma crowdfundingowa. Ten start-up powstał w Polsce. Został doceniony w konkursie organizowanym przez ONZ.

Innowacją społeczną jest Wikipedia (a także dziennikarstwo wolontariackie, wolontariat dziennikarzy). Dla branży encyklopedycznej powstanie Wikipedii było trzęsieniem ziemi; ta branża musiała przemyśleć problem: po co my jesteśmy? – papierowe książki encyklopedyczne. Wikipedia to największa rewolucja światowa, bezkrwawa. Rzecz jednak we wiarygodności.

Jak powstają innowacje społeczne? Trzeba znaleźć osoby, społeczności, które mają problemy. Potem zidentyfikować ten problem. Następnie, zastosować odpowiednie rozwiązanie. Nie jest to łatwe. Trzeba bowiem tak działać, żeby ów problem udało się skutecznie rozwiązać.

Przykładem może być zjawisko bezdomności – zjawisko trudne do zmierzenia. Takie osoby nie posiadają dokumentów, trudno policzyć bezdomnych; nie wiadomo kto to jest, co zrobić by z nimi pracować. To jak wyławianie z rzeki – ratowanie tych, co znaleźli się na ulicy – mówili prowadzący webinarium. Pomysłem na polepszenie doli bezdomnych jest kurtkośpiwór. To wydaje się dobrym pomysłem – jak się spojrzy na bezdomnych śpiących w chłodzie na ulicy. Ale co zrobić, by nie spały na ulicy? Kurtkośpiwór może te osoby zniechęcić do wyjścia z kryzysu bezdomności.

Gdy dostaną lokum – nie potrafią w nim mieszkać.

Na pytanie, dlaczego mieszka na ulicy? jeden z bezdomnych odparł:

– A zastanów się kiedy miałaś w swym życiu taką sytuację, że nie musiałaś nic (robić)?

Rzadko o tym myślimy, że jest coś, co wciąga w bezdomność, gdyż niektórzy bezdomni czują się najbardziej wolni.

Kolejna innowacja społeczna polegała na tym, by połączyć grę w piłkę nożną z problemem bezdomności. Osoby bezdomne mogły zagrać w drużynie; zaczęły czuć, że są ważne. 100 000 bezdomnych w 70 krajach uczestniczy w takich rozgrywkach. 60 procent z nich wychodzi z kryzysu bezdomności; czują, że są częścią społeczeństwa.

Inną polską innowacją jest płaszcz przeciwdeszczowy dla osób poruszających się na wózkach – polski model takiego płaszcza, bo na świecie już są. To małe rozwiązanie małego problemu, bo to nie jest najważniejszy problem osób poruszających się na wózkach. To na poziomie symptomu, a nie na poziomie przyczyn.

Dobrym przykładem innowacji społecznej jest też colalife.org – rozpowszechnianie, dostarczanie medykamentów aidpod – w skrzynkach z butelkami napoju Cocacola.

Godnym uwagi jest też Hero Rat w Kambodży– pomysł Ashoki. Szczury używane są do wykrywania min, bo mają węch wrażliwszy od węchu psów. Wyczuwają zapach substancji wybuchowych w minach przeciwpiechotnych. Są lekkie, więc miny nie wybuchają gdy szczur na którąś wejdzie.

Do szkolenia szczurów – saperów zatrudniane są lokalne osoby. Płaci się tym osobom, a nie przywożącym roboty do rozminowywania. Zrealizowano mnóstwo kontraktów rządowych.

Szczury wykrywają też gruźlicę w próbkach śliny. Prowadzi to organizacja charytatywna Apopo. W nagrodę szczur dostaje banana, gdy przy chorej ślinie zatrzymuje się. Teraz mają wykrywać sars-cov w ślinie.

Posiłki mocy – pomysł realizowany również na Pomorzu Zajmuje się tym stowarzyszenie Mudita. Posiłki Mocy ocalają żywność przed zmarnowaniem. Wspierają ludzi, którzy z powodu np. niepełnosprawności, chorób mają utrudnioną możliwość samodzielnego dokonywania zakupów. Wspierane są osoby zajmujące się ludźmi zależnymi – starszymi, obłożnie chorymi, dziećmi z niepełnosprawnością, w hospicjach domowych; osoby wymagające praktycznie całodobowej opieki, nie mające możliwości zajmowania się innymi rzeczami, dbaniem o siebie, skazane na zasiłki państwowe. Stowarzyszenie Mudita służy też wsparciem i pomocą kobietom sprawującym funkcje opiekuńcze. Mudita pokazuje wiele różnych sposobów, że można coś zrobić.

Latające Spa – Mudita. Namawiano zakłady fryzjerskie masażu, mani- i pedicure, by udawały się do osób opiekujących się osobami zależnymi, w ich domach bo nie dają rady pójścia do fryzjera. Latające Spa okazało się hitem; jest organizowane przez specjalną stronę internetową. W lock downie marzyliśmy o pójściu do fryzjera. Tu pojawiają się posiłki mocy – mówili prowadzący webinarium.

Źródło ilustracji: Transmisja online na platformie LiveWebinar.

Liczy się kapitał społeczny – określany jako gęstość sieci osób mogących współpracować, bo mają wspólne wartości, jest większy współczynnik innowacyjności. Im większy kapitał społeczny tym większe możliwości pomagania potrzebującym. Twórcą określenia „kapitał społeczny” jest David Putnam.

Jaki jest cykl życia innowacji społecznej? Jak ona się rodzi i jak się rozwija? Podczas konferencji pokazano to na przykładzie zajmowania się małymi dziećmi.

Pierwszym etapem jest zidentyfikowanie potrzeb. Chodziło o zapewnienie opieki nad dziećmi w związku z aktywizacją zawodową ich matek i niedostatkiem miejsc w żłobkach. Kolejnym krokiem – jednym z przyjętych rozwiązań – było stworzenie w miejscowości Sarcelles żłobków rodzinnych. Trzeci etap to sprawdzenie tej innowacji społecznej w praktyce i wdrożenie jej w innych miastach we Francji. Następnie trzeba było tę innowacje utrzymać, czyli zapewnić jej podstawy legislacyjne. Dlatego, zostały stworzone odpowiednie regulacje prawne. Piąty poziom rozwoju to już rozpowszechnienie tej innowacji nie tylko we Francji, ale również w innych krajach. Finalny etap to poszerzenie oferty opieki nad małymi dziećmi i wprowadzenie innowacyjnej formy działalności zarobkowej. Chodzenie do przedszkola ważne jest dla rozwoju małego dziecka. Jest niezwykle ważne dla jego dalszego rozwoju. Powala na zauważenie, na zdiagnozowanie u niego specjalnych potrzeb i zapewnienia dodatkowego wsparcia by później nie miało problemów. Matki pozakładały spółdzielnie prowadzące przedszkola. Stworzono więc miejsca pracy, czyli innowacja społeczna doprowadziła do lokalnej aktywizacji zawodowej kobiet.

Interesujący jest też przykład z Polski, a dotyczący terenów wiejskich, Inicjatorką tej innowacji społecznej jest Teresa Ogrodzińska – Ashoka Fellow (członkini Fundacji Ashoka), która założyła Fundację Rozwoju Dzieci im. Komeńskiego. W Polsce, w 2003 roku mniej niż 20 procent dzieci wiejskich chodziło do przedszkoli. Dzięki staraniom Teresy Ogrodzińskiej i jej zespołu, od 2011 roku wprowadzono prawną możliwość opieki przedszkolnej w klubach dziecięcych poprzez zatrudniania opiekuna dziennego. W 2015 roku już prawie 70 procent dzieci na wsi chodziło do przedszkoli.

Inny Ashoka Fellow, Witold Klaus, zajął się rozwiązaniem problemu językowego dzieci imigrantów. W 2008 roku w Polsce, dzieci imigrantów musiały same sobie radzić z nauką języka polskiego. W 2010 roku, dzięki pracy Witolda Klausa i zespołu SIP – Stowarzyszenia Interwencji Prawnej, dzieciom, które nie mówiły po polsku, towarzyszyli asystenci. W 2019 roku ze wsparcia asystenta korzystało już 44 000 dzieci imigrantów. Obowiązek przełożono na samorządy, nie zapewniono pieniędzy, ale jest struktura prawna to umożliwiająca. Teraz musi być wola – mówili prowadzący webinarium.

– Wspieranie innych jest czymś, co pomaga nam się rozwijać – powiedział na zakończenie Grzegorz Borowski – współzałożyciel i CEO Infoshare. – Róbmy to, pomagajmy innym. W webinarium uczestniczyli reprezentanci m.in. Dolnego Śląska, Mazowsza, Pomorza.

Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego.

Cykl „Pomorska podróż. Kierunek innowacje!” organizowany jest przez Departament Rozwoju Gospodarczego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w ramach projektu Smart Progress – Animacja rozwoju obszarów Inteligentnych Specjalizacji Pomorza jako element Procesu Przedsiębiorczego Odkrywania”, finansowanego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 – poinformował Zespół Projektowy Smart Progress w Referacie Innowacji i Przedsiębiorczości, Departament Rozwoju Gospodarczego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.

Kolejna Pomorska Podróż – 23 lutego 2022 roku – przypomniała dr Justyna Szybska-Lewandowska z Departamentu Programów Regionalnych, Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego. Temat spotkania online brzmi: „Kultura organizacji i innowacji – jak być pracodawcą pierwszego wyboru?”. Szczegóły dostępne są pod adresem https://drg.pomorskie.eu/2022/02/16/kultura-organizacji-i-innowacji-jak-byc-pracodawca-pierwszego-wyboru-webinar-juz-23-lutego/ .

Kazimierz Netka

Czytaj również na portalu: netka.gda.pl