Na zdjęciu: Główna siedziba Komisji Europejskiej w Brukseli. Fot. Kazimierz Netka.
Kto nie dysponuje wystarczającymi zasobami, ma prawo do odpowiednich świadczeń oraz do minimalnego dochodu zapewniającego mu godne życie.
W swoim pierwszym przemówieniu na temat stanu Unii Europejskiej we wrześniu 2015 r. przewodniczący Komisji Europejskiej, Jean-Claude Juncker przedstawił swoją wizję Europejskiego Filara Praw Socjalnych (EFPS) – European Pillar of Social Rights (EPSR). Filar ma na celu uwzględnienie zmieniających się realiów świata pracy i posłuży za kompas do odnowienia konwergencji w strefie euro. Inicjatywa ta jest przede wszystkim pomyślana dla strefy euro, ale otwarta dla wszystkich państw członkowskich, które chcą uczestniczyć.
Co dzieje się dalej? O tym dowiadujemy się z informacji, która przekazał nam Bartosz Zadura z Komisji Europejskiej – Przedstawicielstwo w Polsce:
Rok istnienia europejskiego filara praw socjalnych – oświadczenie przewodniczącego J-C. Junckera, wiceprzewodniczącego V. Dombrovskisa i komisarz M. Thyssen
Prawie rok temu, 17 listopada 2017 r., podczas szczytu społecznego na rzecz sprawiedliwego zatrudnienia i wzrostu gospodarczego w Göteborgu w Szwecji przywódcy Unii Europejskiej uroczyście ogłosili powstanie europejskiego filara praw socjalnych. Od tego czasu Komisja Europejska podjęła konkretne inicjatywy w celu wprowadzenia w życie na poziomie europejskim określonych w nim 20 praw i zasad. Pragnąc uczcić tę pierwszą rocznicę istnienia filara, przewodniczący Komisji Europejskiej, Jean-Claude Juncker, wiceprzewodniczący do spraw euro i dialogu społecznego, Valdis Dombrovskis, oraz komisarz do spraw zatrudnienia, spraw społecznych, umiejętności i mobilności pracowników, Marianne Thyssen oświadczyli:
Celem europejskiego filara praw socjalnych jest poprawa codziennego życia wszystkich Europejczyków. Komisja wykorzystuje wszystkie dostępne jej narzędzia, aby wprowadzić w życie założenia filara.
Europejski semestr ma coraz większy wymiar socjalny, a zasady filara są szeroko stosowane przy monitorowaniu postępów w dziedzinie społecznej. Doświadczymy tego ponownie przy następnej edycji europejskiego semestru 2019, która rozpocznie się w przyszłym tygodniu. Komisja przedłożyła również szereg wniosków ustawodawczych, które mają przyczynić się do wdrażania założeń filara. Część z naszych wniosków jest jednak wciąż przedmiotem negocjacji między Parlamentem Europejskim a państwami członkowskimi. Są to zwłaszcza wnioski dotyczące Europejskiego Urzędu ds. Pracy, naszej inicjatywy na rzecz równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów, nowej dyrektywy w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy oraz reformy przepisów w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Należy do nich także wniosek dotyczący następnego budżetu europejskiego, który ma pomóc państwom członkowskim inwestować w ludzi. Sam europejski Fundusz Społeczny Plus otrzyma ponad 100 mld euro na okres od 2021 do 2027 r. Aby wywiązać się z naszych wspólnych obietnic, musimy poczynić szybkie postępy w pracach nad wszystkimi tymi wnioskami i to przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w maju 2019 r. Wspólnie z Parlamentem Europejskim, państwami członkowskimi, partnerami społecznymi i społeczeństwem obywatelskim zobowiązujemy się chronić i propagować prawa socjalne, które – obecnie i w przyszłości – w większym stopniu wspierać będą sprawiedliwe i sprawnie funkcjonujące rynki pracy i systemy opieki społecznej.
Kontekst
Europejski filar praw socjalnych został zapowiedziany po raz pierwszy przez przewodniczącego Junckera w orędziu o stanie Unii z 2015 r. i przedstawiony przez Komisję w kwietniu 2017 r. Podczas szczytu społecznego na rzecz sprawiedliwego zatrudnienia i wzrostu gospodarczego w Göteborgu 17 listopada 2017 r. przywódcy Unii Europejskiej uroczyście ogłosili jego powstanie.
Europejski filar praw socjalnych wyraża 20 zasad i praw kluczowych dla sprawiedliwych i sprawnie funkcjonujących rynków pracy oraz systemów bezpieczeństwa socjalnego w Europie XXI w. Jest to pierwszy od czasów Karty praw podstawowych zestaw praw ogłoszony przez instytucje UE. Dzięki filarowi łatwiej nam będzie promować dążenie do doskonałości, co przyniesie korzyści obywatelom w całej UE.
W ciągu ubiegłego roku Komisja przedstawiła wiele inicjatyw, które miały przyczynić się do wprowadzenia w życie zasad filara. Należą do nich: wniosek mający ułatwić pracującym rodzicom i opiekunom godzenie życia rodzinnego i zawodowego, aktualizacja unijnych przepisów w dziedzinie zdrowia i bezpieczeństwa, wniosek w sprawie bardziej przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy oraz wniosek dotyczący zalecenia w sprawie dostępu pracowników i osób samozatrudnionych do ochrony socjalnej. Wnioski te stanowią uzupełnienie poprzednich inicjatyw o charakterze socjalnym podejmowanych przez Komisję pod przewodnictwem Jeana-Claude’a Junckera, takich jak rozwijanie gwarancji dla młodzieży, wspieranie integracji na rynku pracy osób długotrwale bezrobotnych, wprowadzenie zasady równości wynagrodzeń oraz zapewnienie osobom niepełnosprawnym dostępu do kluczowych produktów i usług – wynika z informacji, które przekazał nam Bartosz Zadura z Komisji Europejskiej – Przedstawicielstwo w Polsce.
Więcej informacji:
· Zestawienie informacji: Europejski filar praw socjalnych – https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/european_pillar_of_social_rights.pdf – https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/social_priorities_juncker_commission_en.pdf
· Zestawienie informacji: Priorytety społeczne Komisji pod przewodnictwem Jeana-Claude’a Junckera – https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/social_priorities_juncker_commission_en.pdf
· Strona internetowa europejskiego filaru praw socjalnych – https://ec.europa.eu/commission/priorities/deeper-and-fairer-economic-and-monetary-union/european-pillar-social-rights_en
Oto zasady EFPS, przedstawione na stronie internetowej https://ec.europa.eu/commission/priorities/deeper-and-fairer-economic-and-monetary-union/european-pillar-social-rights/european-pillar-social-rights-20-principles_en :
Europejski Filar Praw Socjalnych dotyczy dostarczania nowych i bardziej skutecznych praw obywatelom.
Opiera się na 20 kluczowych zasadach, podzielonych na trzy kategorie: Równe szanse i dostęp do rynku pracy; Uczciwe warunki pracy; Ochrona socjalna i integracja. Oto szczegóły:
Rozdział I: Równe szanse i dostęp do rynku pracy
1. Edukacja, szkolenie i uczenie się przez całe życie
Każdy ma prawo do wysokiej jakości edukacji, kształcenia i uczenia się przez całe życie, aby utrzymać i nabyć umiejętności, które pozwolą im w pełni uczestniczyć w życiu społecznym i skutecznie zarządzać zmianami na rynku pracy.
2. Równość płci
Należy zapewnić równość traktowania i możliwości kobiet i mężczyzn we wszystkich dziedzinach, w tym w zakresie uczestnictwa w rynku pracy, warunków zatrudnienia i rozwoju kariery. Kobiety i mężczyźni mają prawo do równej płacy za pracę o tej samej wartości.
3. Równe szanse
Bez względu na płeć, pochodzenie rasowe lub etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, każdy ma prawo do równego traktowania i możliwości związanych z zatrudnieniem, ochroną socjalną, edukacją oraz dostępem do towarów i usług dostępnych dla społeczeństwa. Należy wspierać równe szanse dla niedostatecznie reprezentowanych grup.
4. Aktywne wsparcie dla zatrudnienia
Każdy ma prawo do terminowej i dostosowanej do potrzeb pomocy w celu poprawy perspektyw zatrudnienia lub samozatrudnienia. Obejmuje to prawo do otrzymania wsparcia w poszukiwaniu pracy, szkoleniu i ponownej kwalifikacji. Każdy ma prawo do przeniesienia ochrony socjalnej i uprawnień szkoleniowych podczas profesjonalnych przejść. Młodzi ludzie mają prawo do kontynuacji nauki, praktyk, stażu lub oferty pracy o dobrej reputacji w ciągu 4 miesięcy od utraty pracy lub zakończenia edukacji.
Osoby bezrobotne mają prawo do spersonalizowanego, ciągłego i stałego wsparcia. Osoby długotrwale bezrobotne mają prawo do dogłębnej indywidualnej oceny najpóźniej po 18 miesiącach bezrobocia.
Rozdział II: Uczciwe warunki pracy
5. Bezpieczne i elastyczne zatrudnienie
Bez względu na rodzaj i czas trwania stosunku pracy, pracownicy mają prawo do sprawiedliwego i równego traktowania w zakresie warunków pracy, dostępu do ochrony socjalnej i szkoleń. Ułatwia się przechodzenie do otwartych form zatrudnienia. Zgodnie z ustawodawstwem i układami zbiorowymi należy zapewnić pracodawcom niezbędną elastyczność w szybkim dostosowaniu się do zmian w kontekście gospodarczym. Wspierane będą innowacyjne formy pracy zapewniające jakość warunków pracy. Należy zachęcać do przedsiębiorczości i samozatrudnienia. Należy ułatwiać mobilność zawodową. Stosunki pracy prowadzące do niestabilnych warunków pracy należy zapobiegać, w tym poprzez zakazanie nadużywania nietypowych umów. Każdy okres próbny powinien mieć rozsądny czas trwania.
6. Płace
Pracownicy mają prawo do sprawiedliwych wynagrodzeń, które zapewniają przyzwoity poziom życia. Należy zapewnić odpowiednie minimalne wynagrodzenie, w sposób zapewniający zaspokojenie potrzeb pracownika i jego rodziny w świetle krajowych warunków gospodarczych i społecznych, przy jednoczesnym zapewnieniu dostępu do zatrudnienia i zachęt do poszukiwania pracy. Ubóstwo osób pracujących zostanie uniemożliwione. Wszystkie płace ustala się w przejrzysty i przewidywalny sposób, zgodnie z praktykami krajowymi i z poszanowaniem autonomii partnerów społecznych.
7. Informacje o warunkach zatrudnienia i ochronie w przypadku zwolnień
Pracownicy mają prawo do otrzymania pisemnego powiadomienia na początku swojej pracy o ich prawach i obowiązkach wynikających ze stosunku pracy, w tym w okresie próbnym. Przed zwolnieniem pracownicy mają prawo do otrzymania informacji o przyczynach i przyznania im stosownego okresu wypowiedzenia. Mają one prawo dostępu do skutecznego i bezstronnego rozstrzygania sporów oraz, w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy, prawo do odszkodowania, w tym odpowiednie odszkodowanie.
8. Dialog społeczny i zaangażowanie pracowników
Partnerzy społeczni są konsultowani w zakresie projektowania i wdrażania polityki gospodarczej, zatrudnienia i społecznej zgodnie z praktykami krajowymi. Zachęca się ich do negocjowania i zawierania układów zbiorowych w istotnych dla nich sprawach, przy jednoczesnym poszanowaniu ich autonomii i prawa do działań zbiorowych. W stosownych przypadkach umowy zawierane między partnerami społecznymi realizowane są na poziomie Unii i jej państw członkowskich. Pracownicy lub ich przedstawiciele mają prawo do informacji i konsultacji w odpowiednim czasie w sprawach im dotyczących, w szczególności w zakresie przenoszenia, restrukturyzacji i łączenia przedsiębiorstw oraz zwolnień grupowych. Wspiera się zwiększanie zdolności partnerów społecznych do promowania dialogu społecznego.
9. Równowaga między pracą a życiem prywatnym
Rodzice i osoby sprawujące opiekę mają prawo do odpowiedniego urlopu, elastycznych warunków pracy i dostępu do usług opiekuńczych. Kobiety i mężczyźni mają równy dostęp do specjalnych urlopów w celu wypełnienia obowiązków opiekuńczych i zachęca się ich do korzystania z nich w sposób zrównoważony.
10. Zdrowe, bezpieczne i dobrze dostosowane środowisko pracy i ochrona danych
Pracownicy mają prawo do wysokiego poziomu ochrony swojego zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy. Pracownicy mają prawo do środowiska pracy dostosowanego do ich potrzeb zawodowych i umożliwiającego im przedłużenie uczestnictwa w rynku pracy. Pracownicy mają prawo do ochrony swoich danych osobowych w kontekście zatrudnienia.
Rozdział III: Ochrona socjalna i integracja społeczna
11. Opieka nad dziećmi i wsparcie dla dzieci
Dzieci mają prawo do niedrogiej edukacji wczesnoszkolnej i dobrej jakości opieki. Dzieci mają prawo do ochrony przed ubóstwem. Dzieci ze środowisk defaworyzowanych mają prawo do konkretnych środków w celu zwiększenia równości szans.
12. Ochrona socjalna
Bez względu na rodzaj i czas trwania stosunku pracy, pracownicy i na porównywalnych warunkach osoby prowadzące działalność na własny rachunek mają prawo do odpowiedniej ochrony socjalnej.
13. Zasiłki dla bezrobotnych
Bezrobotni mają prawo do odpowiedniego wsparcia aktywizacyjnego ze strony publicznych służb zatrudnienia w celu (re) integracji na rynku pracy i odpowiednich świadczeń dla bezrobotnych o rozsądnym czasie trwania, zgodnie z ich składkami i krajowymi zasadami kwalifikowalności. Takie świadczenia nie mogą zniechęcać do szybkiego powrotu do zatrudnienia.
14. Minimalny dochód
Każdy, kto nie dysponuje wystarczającymi zasobami, ma prawo do odpowiednich świadczeń minimalnego dochodu zapewniających godne życie na wszystkich etapach życia oraz skuteczny dostęp do dóbr i usług. Dla tych, którzy mogą pracować, świadczenia minimalne powinny być połączone z zachętami do (re) integracji na rynku pracy.
15. Dochody i emerytury
Pracownicy i osoby prowadzące działalność na własny rachunek po przejściu na emeryturę mają prawo do emerytury współmiernej do składek i zapewnienia odpowiedniego dochodu. Kobiety i mężczyźni mają równe szanse na nabycie uprawnień emerytalnych. Wszyscy w starszym wieku mają prawo do zasobów, które zapewniają życie w godności.
16. Opieka zdrowotna
Każdy ma prawo do szybkiego dostępu do przystępnej cenowo, profilaktycznej i leczniczej opieki zdrowotnej o dobrej jakości.
17. Włączenie osób niepełnosprawnych
Osoby niepełnosprawne mają prawo do wsparcia dochodowego, które zapewnia godne życie, usługi umożliwiające im uczestnictwo w rynku pracy i w społeczeństwie oraz środowisko pracy dostosowane do ich potrzeb.
18. Opieka długoterminowa
Każdy ma prawo do niedrogich usług opieki długoterminowej dobrej jakości, w szczególności usług opieki domowej i usług środowiskowych.
19. Mieszkalnictwo i pomoc dla bezdomnych
Dostęp do mieszkań socjalnych lub pomocy mieszkaniowej dobrej jakości zapewnia się potrzebującym. Narażeni ludzie mają prawo do odpowiedniej pomocy i ochrony przed przymusową eksmisją. Odpowiednie schronienie i usługi będą udzielane bezdomnym w celu promowania ich włączenia społecznego.
20. Dostęp do podstawowych usług
Każdy ma prawo dostępu do podstawowych usług dobrej jakości, w tym do wody, urządzeń sanitarnych, energii, transportu, usług finansowych i komunikacji cyfrowej. Wsparcie dla dostępu do takich usług będzie dostępne dla potrzebujących.
Źródło: Komisja Europejska.
Czytaj również na portalu: netka.gda.pl
(K.N.)