Na zdjęciu, od lewej: prof. Dariusz Dudek, konstytucjonalista z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego; Paweł Mucha -zastępca szefa Kancelarii Prezydenta RP, pełnomocnik prezydenta RP ds. referendum dotyczącego projektu nowej Konstytucji; prof. Piotr Czauderna, członek Narodowej Rady Rozwoju. Fot. Kazimierz Netka.

W Gdańsku odbyło się już drugie spotkanie konsultacyjne w sprawie zmiany naszej ustawy zasadniczej. Pierwsze Przypomnijmy, że w Gdańsku, 25 sierpnia 2017 roku, z udziałem Andrzeja Dudy, prezydenta RP – w Sali BHP Stoczni Gdańskiej zainaugurowano ogólnopolskie debaty na temat przygotowania do referendum w sprawie zmiany naszej ustawy zasadniczej.

Trwa diagnozowanie stanu naszej Konstytucji

W piątek, 27 października 2017 roku, na debatę konstytucyjną w Atheneum Gedanense Novum (dawniej Stara Anatomia) w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym przybyło kilkadziesiąt osób. Przed tą dyskusją, w briefingu dla dziennikarzy uczestniczyli: Paweł Mucha -zastępca szefa Kancelarii Prezydenta RP, pełnomocnik prezydenta RP ds. referendum dotyczącego projektu nowej Konstytucji; prof. Dariusz Dudek, konstytucjonalista z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego; prof. Piotr Czauderna, członek Narodowej Rady Rozwoju.

 

Fot. Kazimierz Netka

Spotkanie w GUMedzie, współorganizowane przez Kancelarię Prezydenta RP i Gdański Uniwersytet Medyczny, służyło szukaniu odpowiedzi na pytanie: ,,Ochrona zdrowia w Konstytucji – prawo czy fikcja?” Oprócz wyżej wymienionych osób uczestniczyli w tej dyskusji także dr Konrad Dziobek, Doradca Prezydenta RP i Sekretarz Narodowej Rady Rozwoju oraz prof. Tomasz Zdrojewski, Przewodniczący Komitetu Zdrowia Publicznego PAN. Obecny był także Mieczysław Struk – marszałek województwa pomorskiego.

– Bardzo się cieszę, że mogę gościć na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym, że możemy dyskutować w ramach naszego cyklu poświęconego idei referendum konsultacyjnego, które jak państwo wiecie prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zapowiedział na listopad przyszłego roku – mówił podczas spotkania z dziennikarzami, Paweł Mucha – zastępca szefa Kancelarii Prezydenta RP, pełnomocnik prezydenta RP ds. referendum dotyczącego projektu nowej Konstytucji. – Mam przyjemność odbywać takie spotkania otwarte, w trakcie których to debat i rozmów wsłuchujemy się w głos Polaków; chcemy rozmawiać o najważniejszej materii merytorycznej, o materii merytorycznej, o potrzebie zmiany Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, o potrzebie jej nowelizacji, względnie o potrzebie przyjęcia nowej Konstytucji. Te spotkania, które się odbywają tak, jak dzisiaj w Gdańsku, tak jak na Pomorzu; one mają charakter spotkań otwartych, poszerzonych konsultacji społecznych. Te debaty są poświęcone problemom Konstytucji z 1997 roku, mówimy o określonych obszarach tematycznych i nie przypadkiem właśnie tutaj na uczelni medycznej, także z uwagi na osobę pana profesora Piotra Czauderny, który jako profesor tego uniwersytetu jest koordynatorem sekcji Ochrona Zdrowia w Narodowej Radzie Rozwoju, wspólnie z profesorem Dariuszem Dudkiem, z którym mam zaszczyt już kolejną turę spotkań odbywać, chcemy dyskutować w aspekcie „Konstytucja z 1997 roku, a podmiotowe prawo do zdrowia”. Chcemy dyskutować na gruncie artykułu 68 Konstytucji RP i artykułu 69. Chcemy stawiać pytanie o zakres tej regulacji jeżeli chodzi o podmiotowe prawo do ochrony zdrowia, ale chcemy tę dyskusje toczyć szerzej. Mamy świadomość jak to jest ważne zagadnienie, jak to prawo ujęte w Konstytucji jako prawo socjalne oddziałuje, bo nie ma spraw ważniejszych niż kwestie związane z ochroną życia i zdrowia. Myślę, że dyskusja dzisiejsza, jak i spotkania, które odbywały się wcześniej, a także te, które mamy zaplanowane, na pewno będą bardzo istotnym elementem jeśli chodzi o kwestie formułowania przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projektu postanowienia o zarządzeniu referendum ogólnonarodowego.

 

Fot. Kazimierz Netka

Referendum konstytucyjne – w 100-lecie odzyskania niepodległości przez Polskę

– Jak państwo wiecie, proces konsultacji społecznych prowadzić ma do tego, żeby prezydent sformułował projekt postanowienia o zarządzeniu referendum ogólnokrajowego przy poparciu tego projektu przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej – powiedział minister Paweł Mucha. – W przyszłym roku w formule referendum dwudniowego bądź jednodniowego dla uczczenia 100-lecia odzyskania niepodległości Polacy wypowiedzieliby się w głosowaniu powszechnym, określając kierunki zmian w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ta wypowiedź suwerena, ta wypowiedź narodu, będzie wiążąca dla polityków, będzie wiążąca dla pana prezydenta, będzie wiążąca dla organów władzy publicznej. Jeżeli będzie tego rodzaju wola społeczeństwa, to będziemy mieli do czynienia z kontynuacją tychże prac, które mają na celu doskonalenie Konstytucji z 1997 roku, czy to przyjęcie nowej Konstytucji. Chcemy, by ta dyskusja w Gdańsku dotyczyła najważniejszych spraw związanych z zaopatrzeniem emerytalnym, związanych z kwestiami prawa do ochrony zdrowia – jak mówiłem to jest dzisiaj problem szczegółowy spotkania gdańskiego. Chcemy, żeby to dotyczyło pewnych priorytetów z perspektywy rozdziału II Konstytucji kiedy mówimy o statusie człowieka i obywatela ale także pewnej szerszej refleksji.

Moment konstytucyjny

Dlaczego chcemy rozmawiać o zmianie konstytucji? Dlaczego prezydent Rzeczypospolitej Polskiej z tego rodzaju inicjatywą wystąpił? Prezydent na to bardzo wyraźnie wskazywał. Mamy niewątpliwie dzisiaj do czynienia z tym, co konstytucjonaliści nazywają momentem konstytucyjnym. Mamy 20 lat doświadczeń. Kilka dni temu te 20 lat minęło, związanych z funkcjonowaniem Konstytucji z 1997 roku. Mamy świadomość tego, że Konstytucja ta w wielu sferach się zdezaktualizowała. Siłą rzeczy nie mogła i nie uwzględnia kwestii relacji dotyczących umocowania polskiego członkostwa w Unii Europejskiej poza ogólnym przepisem artykułu 90. bo wtedy kiedy Konstytucja była przyjmowana Polska nie była członkiem Unii Europejskiej. Kiedy Konstytucja była przyjmowana, Polska nie była członkiem NATO. Mamy także doświadczenia tych 20 lat i to jest dzisiaj pytanie szczegółowe. To pytanie, które dwa lata temu stawiał prezydent Rzeczypospolitej Polskiej: czy jeżeli chociażby chodzi o przepis artykułu 69, który stanowi w Polsce o prawach osób niepełnosprawnych, czy na poziomie faktycznych działań państwa, administracji rządowej czy na poziomie działania wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej mamy tego rodzaju prawa zabezpieczone dla osób niepełnosprawnych, które wynikają z tej normy ogólnej, kierunkowej, programowej z artykułu 69? I to jest pytanie, które będziemy musieli powtarzać.

Chcemy się wsłuchać w głos fachowców, chcemy się wsłuchać w głos pacjentów, chcemy się wsłuchać w głos przedstawicieli zawodów medycznych, lekarzy, także przedstawicieli innych zawodów medycznych. Jeżeli będą inne postulaty dotyczące zmiany na poziomie konstytucyjnym, to prezydent Rzeczypospolitej Polskiej będzie takie zmiany rozważał.

Zgłoś swe uwagi

– Ciesze się na tę dyskusję, dziękuję za zainteresowanie naszym briefingiem, dziękuję za zainteresowani tą właśnie tematyką konstytucyjną, zapraszam do obszernego relacjonowania dzisiejszego spotkania, bo to co jest kluczowe w ramach tego otwartego cyklu spotkań, to to, że rozmawiamy wspólnie o Konstytucji dla Rzeczy pospolitej Polskiej – mówił minister Paweł Mucha. – Polacy rozmawiają o sprawach Konstytucji i to jest model społecznego stanowienia prawa, który polega nie na tym, że jest przygotowany gotowy projekt Konstytucji, który zostanie przedłożony tak, jak to było z Konstytucją z 1997 roku społeczeństwu bądź to na zasadzie akceptacji albo braku tej akceptacji ale chcemy żeby – o ile ma dojść do zmiany Konstytucji – żeby to była zmiana uzgodniona z Polakami i żeby pytania referendalne były sformułowane właśnie przez te nasze spotkania te debaty.

Zapraszam o zgłaszanie także postulatów, propozycji pytań, zagadnień konstytucyjnych na adres: referendum.konsultacyjne@prezydent.pl , tak samo jak zapraszamy z tych państwa o tych spotkaniach i mogli w nich uczestniczyć do zgłaszania i tradycyjną drogą pocztową swych oczekiwań, wystąpień, do Kancelarii prezydenta RP związanych z tą debata, bo tak, jak prezydent powiedział, najważniejszy w zakresie zmiany Konstytucji jest głos suwerena. Jest głos pastwa, nas wszystkich czyli obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.

 

Fot. Kazimierz Netka

Dogodny moment

– Chciałem powiedzieć, że cieszę się, że pojawia się taka możliwość rozmowy na temat zapisów konstytucyjnych dotyczących ochrony zdrowia. Obecne zapisy są bardzo deklaratywne, bardzo postulatywne, stwarzają pewne trudności w ich życiowej realizacji – powiedział prof. Piotr Czauderna, członek Narodowej Rady Rozwoju. – Zapis o równym dostępie do ochrony zdrowia, finansowany ze środków publicznych często się okazuje być fikcją i tego w swoim życiu doświadczyliśmy. Trzeba się zatem zastanowić, jakiego rodzaju zapisy chcielibyśmy w Konstytucji widzieć, czy one w ogóle są potrzebne czy nie, jeśli są potrzebne to czy mają być szczegółowe, zobowiązujące państwo do uchwalania konkretnych bardzo ustaw, przesądzających o kierunku w jakim polska ochrona zdrowia powinna się poruszać. Mamy teraz do czynienia z takim właśnie momentem, nie tylko z momentem konstytucyjnym ale tez z momentum zwrotnym w sytuacji planowania nowego systemu ochrony zdrowia, to jest bardzo dogodny moment, żeby zacząć dyskutować, bo to zadania, to są plany, które mogą przesądzić o sytuacji na wiele lat naprzód.

O niektórych dotychczasowych referendach

– Proszę zwrócić uwagę, że wszystkie referenda w tych czasach, które ogarniamy, w tych czasach współczesnych miały coś wspólnego z osobą urzędującego w danym momencie prezydenta – powiedział prof. Dariusz Dudek, konstytucjonalista z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

W 1996 roku nieudane referendum bo zabrakło frekwencji dotyczącym uwłaszczenia – pierwszy prezydent wybrany w drodze powszechnych wyborów taki miał pomysł na zapytanie narodu o powszechne uwłaszczenie.

W 1997 roku było referendum konstytucyjne, które zadecydowało o tym, co dzisiaj obowiązuje. Oczywiście nie było wielkiego pola wyboru, tutaj tak czy nie, czy jest pani za, pan za przyjęciem tej Konstytucji, którą Zgromadzenie Narodowe uchwaliło.

2003 rok – znowu był to warunek ratyfikacji przez prezydent Traktatu Akcesyjnego i uzyskania członkostwa w Unii, o czym mówił pan minister.

W 2015 roku – skomplikowane doświadczenie, gdzie prezydent ustępujący dla potrzeb kampanii wyborczej zarządził za zgoda Senatu referendum. Nie były to kluczowe, najważniejsze dla państwa czy społeczeństwa kwestie, ale dość nośne,

Prezydent nowowybrany, dziś miłościwie nam urzędujący pan Andrzej Duda też zaproponował pewne pytania w kwestiach istotnych dla państwa i społeczeństwa. Ale na tę formułę prezydenta Andrzeja Dudy Senat ówczesny nie wyraził zgody .

Na czym polega novum, państwo już wiedzą – dodał prof. Dariusz Dudek, konstytucjonalista z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. – To jest pytanie Polaków: czy, c,o kiedy i jak chcą zmienić. To nie jest prosty wybór tak czy nie, gotowe rozwiązanie. Ja po drodze tutaj do państwa rozmawiałem chwilę z panem rektorem Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego i porównywaliśmy profesje prawnika i lekarza. Jeśli można by pewnej analogii użyć, to proszę państwa jest to proces rozpoczęty diagnozowania stanu naszej Konstytucji. Rzecz jasna lekarz nie zawsze pyta pacjenta, a każdy z nas był, jest albo niechybnie będzie pacjentem dlatego są to tak ważne kwestie, o których mówił przed chwila pan minister. Każdy z nas już był, albo w tej chwili jest albo będzie homopatient – człowiek cierpiący. Sprawy ochrony zdrowia to sprawy niewątpliwie nas wszystkich. Ale, pytamy Polaków nie o ich oczekiwania, roszczenia, tylko o taką wspólną refleksję nad dobrem wspólnym bo państwo jest dobrem wspólnym.

 

Fot. Kazimierz Netka

Konstytucja poza formułą ogólną, w obrębie prawa do ochrony zdrowia trzykrotnie odsyła do regulacji ustawowej lub wspomina, że władze publiczne bliżej nieokreślone prowadzą jakąś tam tam pozytywną politykę, ale z tych sformułowań naprawdę niewiele dla praktyki wynika; możliwe były reformy w kasach chorych czy NFZ – co tyle dyskutowano; możliwe były różne listy świadczeń czy leków refundowanych, co poszczególne ekipy ustalały według własnych kryteriów rozumienia dobra wspólnego. To jest jeden z tych problemów, akurat bardzo dobrze, że w tym miejscu dyskusja będzie się toczyła, temat na pewno bardzo nośmy gdy przepisy konstytucji wymagają pewnej poprawy i o to właśnie chodzi w całej tej debacie, aby u jej końca móc sformułować dojrzałe pytania oczekiwane przez społeczeństwo, co do których chciałoby się wypowiedzieć ale też mieć wpływ na unormowania ustawy zasadniczej.

Finansowanie systemu ochrony zdrowia

– To kwestia kluczowa – mówił prof. Piotr Czauderna. – Wszyscy się zgadzamy w tej chwili, że polski system ochrony zdrowia wymaga wyższego finansowania. Pytanie: w jakim mechanizmie jak szybko i na co przeznaczyć te pieniądze i to jest kluczowe w moim zdaniem pytanie

Drugie pytanie jest takie: w jaki sposób pacjenci powinni mieć wpływ na kształt systemu. To jest pytanie ważne i można by się zastanawiać, czy takie prawo nie powinno pacjentom być w konstytucji przyznane.

Fot. Kazimierz Netka

System konsultacji

– Do tej pory odbyło się kilkanaście spotkań; zarówno w formule otwartych, regionalnych jak to nasze gdańskie oraz innych. To w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym jest już siódme takie otwarte spotkanie regionalne, na które każdy może przyjść, może się wypowiedzieć, zadać pytanie – powiedział minister Paweł Mucha. – Będziemy uczestnikom tego spotkania rozdawać ankiety konsultacyjne, gdzie także jest formuła otwartej wypowiedzi, możliwości zgłaszania postulatów tak jak mówiłem. Namawiamy by formułować i wsysyłać wystąpienia czy drogą elektroniczną przez adres internetowy, czy pocztą tradycyjną. Chcemy być w każdym polskim województwie. Każdy polski region będzie miejscem takiej otwartej debaty. Oprócz tego będą się odbywały debaty w formule większej niż jedno w regionie. Z udziałem pana prezydenta mamy takie pogłębione forum współpracy i mieliśmy debaty z samorządowcami. To było spotkanie w Pałacu Prezydenckim. Bardzo prawdopodobne jest spotkanie w listopadzie także z udziałem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, poświęcone problematykom mieszkańców wsi, problematykom rolnictwa i to będzie duża konferencja, gdzie będziemy mieli ważne wystąpienie prezydenta w drugiej połowie listopada.

Debata dotycząca problemów ustrojowych planowana jest na grudzień

Odbywają się też spotkania w formułach dedykowanych określonym grupom społecznym. Rozmawialiśmy kilkukrotnie z „Solidarnością” jeśli chodzi o problemy związane ze społeczną gospodarką rynkową. W Warszawie odbyła się konferencja związana z problematyką „Układy zbiorowe pracy, jako droga do społecznej gospodarki rynkowej”. Chcemy, żeby debata przedreferendalna objęła maksymalnie szerokie kręgi społeczne, żeby to były problemy mieszkańców miast, wsi, problemy samorządowców, określonych aktywności. Podkreślamy to, co jest kluczowe: niezależnie jaki zawód jest wykonywany przez nas, jakiego rodzaju funkcje czy role społeczne pełnimy – czy tego chcemy czy nie, Konstytucja determinuje nasz staus w państwie. Konstytucja rozstrzyga o najważniejszych kwestiach z perspektywy ustroju gospodarczego i ta debata jest niezwykle ważna, a jest ważne, żeby w niej zabierali głos obywatele.

Mamy członków Narodowej Rady Rozwoju – podkreślił minister Paweł Mucha. – Cieszę się, że dzisiaj na GUMedzie jest debata, to świetna renoma tej uczelni medycznej i chcemy rozmawiać z ekspertami, ale chcemy tę dyskusje, kontynuować. Państwo wiecie, że problemy ochrony zdrowia są panu prezydentowi bardzo bliskie, są dla niego bardzo ważne. W najbliższy poniedziałek odbywa się posiedzenie Rady Dialogu Społecznego i z udziałem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej odbywać się będzie specjalna dyskusja dotycząca problemów służby zdrowia.

 

Fot. Kazimierz Netka

Kiedy poznamy pytania referendalne?

– Jesteśmy na etapie tworzenia tychże pytań – odpowiedział minister Paweł Mucha. – Procedura jest tak skonstruowana, że zgodnie z artykułem 125 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej to byłoby referendum, które jest przeprowadzane w sprawie o szczególnym znaczeniu dla państwa. Tutaj – jak wskazywał pan profesor Dariusz Dudek – takie referendum odbywające się w zakresie materii konstytucyjnej jest możliwe do przeprowadzenia w trybie artykułu 125 Konstytucji: prezydent zarządza to referendum ogólnokrajowe za zgodą Senatu, czyli pytania poznamy wtedy, kiedy pan prezydent sformułuje projekt postanowienia o zarządzeniu referendum ogólnokrajowego i przedłoży go Senatowi. Ja myślę, że co najmniej jeszcze przez kilka miesięcy będziemy debatować, bo złożenie przez pana prezydenta tego projektu to jest skonkludowanie konsultacji. Konsultacje co najmniej do wiosny przyszłego roku będą trwały. Pan prezydent, który przy udziale – w zakresie przepisów dotyczących ochrony zdrowia – lekarzy, prawników socjologów, formułuje pytania na podstawie wypowiedzi padających w toku konsultacji – projekt postanowienia, potem będzie zgoda Senatu i referendum, które planujemy na listopad 2018 roku – powiedział pan minister.

Kazimierz Netka