Źródła ilustracji: Transmisja z webinarium.
Wiele z tego, czego nauczyliśmy się podczas pandemii koronawirusa, możemy wykorzystać przy zwalczaniu nowotworów
W czasach panowania na świecie koronawirusa, mniejszą uwagę zwraca się na inne choroby. Jednak walka z covid 19 przysparza też wielu doświadczeń, które mogą być wykorzystywane do leczenia innych chorób w Polsce, w Unii Europejskiej i na całym świecie. Na przykład, nowotworów.
Na zdjęciu: Wojewódzkie Centrum Onkologii w Gdańsku. Fot. Kazimierz Netka
Jak jest ze zwalczaniem raka – o tym mówiono podczas webinarium „Europejski Plan Walki z Rakiem”, zorganizowanego przez Biuro Parlamentu Europejskiego w Polsce wraz z redakcją EURACTIV.pl, pod patronatem honorowym Komisji Europejskiej. Przedstawiono przedsięwzięcia Unii Europejskiej w zakresie przeciwdziałania nowotworom. Przybliżone zostały szczegóły dotyczące europejskiego planu walki z rakiem oraz wskazano priorytety w dziedzinie ochrony zdrowia. Uczestnicy webinarium dowiedzieli się m.in. o tym, jak przebiega współpraca w zakresie polityki zdrowotnej pomiędzy Unią Europejską, jej państwami członkowskimi a Światową Organizacją Zdrowia, jaka jest sytuacja i zalecenia na przyszłość w zapewnianiu odpowiedniej profilaktyki nowotworowej i opieki nad chorymi na raka w Europie.
Źródło ilustracji: Transmisja z webinarium
O tym mówili eksperci, m.in.: Jcek Safuta – dyrektor Biura Parlamentu Europejskiego w Polsce; europoseł Bartosz Arłukowicz – przewodniczący Komisji Specjalnej Parlamentu Europejskiego ds. walki z rakiem, minister zdrowia w Polsce w latach 2011-2015; Josep Figueras – dyrektor i współzałożyciel Europejskiego Obserwatorium Systemów i Polityki Zdrowotnej w WHO/Europa; Anna Kupiecka – założycielka i prezes Fundacji Onkocafe – Razem Lepiej; John Ryan – dyrektor ds. Zdrowia Publicznego, DG SANTE, przewodniczący Europejskiej Siły Zadaniowej Planu Leczenia Raka w Komisji Europejskiej; Bettina Ryll – członkini Horizon Europe Cancer Mission Board i była przewodnicząca grupy rzeczników pacjentów w Europejskim Towarzystwie Onkologii Medycznej (ESMO); prof. Iwona Ługowska, kierowniczka Oddziału Badań Wczesnych Faz w Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie; prof. Tit Albreht z Uniwersytetu w Lublanie, ekspert w Krajowym Instytucie Zdrowia Publicznego Słowenii. Webinar prowadziła red. Karolina Zbytniewska, redaktor naczelna Euractiv.pl .
Mieliśmy przyjemność uczestniczyć w tym wydarzeniu. Poniżej przedstawiamy niektóre informacje z wypowiedzi uczestników webinarium.
W Polsce jest około 160 000 zachorowań na raka rocznie, z tendencją wzrostową. 100 000 chorych umiera. Skuteczność leczenia chorób nowotworowych w Polsce jest o kilkanaście punktów procentowych niższa od tej, istniejącej w wielu innych krajach europejskich. Umieralność z powodu raka piersi wzrosła. Na czoło wysuwa się rak prostaty, płuca i wiele innych.
Źródło ilustracji: Transmisja z webinarium
W Polsce powstała Narodowa Strategia Onkologiczna (NSO) to program wieloletni na lata 2020-2030 wprowadzający kompleksowe zmiany w polskiej onkologii. Strategia została przyjęta przez Radę Ministrów w drodze uchwały – napisano na stronie internetowej https://www.gov.pl/web/zdrowie/narodowa-strategia-onkologiczna . Jednak budżet dla NSO nie został jeszcze dobrze wdrożony, ale można już liczyć na około 40 milionów złotych.
Dużo do życzenia jest w Polsce odnośnie organizacji opieki onkologicznej, dostępu do informacji i świadczeń dla pacjentów. Pacjenci z mniejszych miejscowości mają trudności w zrozumieniu tego, co powinni zrobić, niełatwo jest też im dotrzeć do ośrodka onkologicznego.
Na zdjęciu: Ekspozycja w Wojewódzkim Centrum Onkologii w Gdańsku. Fot. Kazimierz Netka
Na taką sytuację nakłada się teraz koronawirus. Pandemia niesie bardzo negatywne skutki w leczeniu chorób nowotworowych. Pacjenci z nowotworami w stopniu zaawansowanym, zdarza się, że w terminalnym, nie mają możliwości skorzystania z pomocy lekarskiej.
W jednym z województw w Polsce, w kwietniu 2019 roku wykonano 10 000 mammografii. W 2020 roku w kwietniu – tylko około 400. Różnica jest więc olbrzymia. W innym województwie te dysproporcje są następujące: 8200 i 380 mammografii. To świadczy, że w pandemii nie diagnozujemy raka.
Tymczasem, rak jest podobnym zjawiskiem globalnym, jak pandemia koronawirusa. W Europie największym problemem w walce z rakiem są dysproporcje, w prewencji, wypracowaniu standardów wczesnej diagnozy, w dostępie do nowoczesnych technologii, do wiedzy. Musimy budować bazy danych, stworzyć skuteczny i sprawny system opinii. Mechanizm niby funkcjonuje, ale nie wyjaśnia sytuacji.
Chodzi też o możliwość raportowania o nietypowych przebiegach chorób nowotworowych i dzielenia się wiedzą w tym zakresie. Trzeba w Europie stworzyć takie prawo, by pacjenci mieli możliwość zapomnienia o swej chorobie nowotworowej.
Chociaż nasza Narodowa Strategia Onkologiczna miała swój harmonogram, jest realizowana tak, jak umożliwiają to obecne warunki. Trwają prace nad „raportem otwarcia, zdefiniowaniem tego, gdzie jesteśmy i na ile, dzięki NSO jesteśmy skuteczniejsi, Kluczowym jest poprawa kształcenia środowiska medycznego i zwarcie szeregów zwrócenie szczególnej uwagi na aspekty profilaktyki. Niepokojące jest to, że zachorowań przybywa. Żeby obniżyć umieralność, konieczny jest transfer technologii, rozwiązania systemowe. Ważnym elementem jest też indywidualna opieka nad pacjentem, z zaangażowaniem koordynatora pacjenta.
W Unii Europejskiej działania powinny być takie, by ich efekty były odczuwalne dla poszczególnych pacjentów, nawet tych leczących się na peryferiach. Chodzi o to, by dobrą opiekę onkologiczną zapewnić wszystkim. Podczas pandemii koronawirusa zapadalność na choroby nowotworowe wzrasta. Potrzebujemy więcej pieniędzy, wsparcia. Mamy znakomitych ekspertów w Europie, wystarczy ich „powiązać” by leczenie było lepsze.
Śmiertelność spadnie jeśli będziemy w stanie powstrzymać zwiększanie się zapadalności. W ciągu 30 lat zapadalność na choroby nowotworowe w Unii Europejskiej się podwoiła. Powodem jest to, że starzejemy się coraz bardziej, jako społeczeństwo.
Europejski Plan Walki z Rakiem – Europe’s Beating Cancer Plan (EBCP) nie ogranicza się tylko do sektora zdrowia, ale będzie na wielu innych płaszczyznach, praktykach i politykach Unii Europejskiej.
Poza obszarem zdrowia uwzględnione ma być również opodatkowanie niektórych produktów, na przykład alkoholu, by wspierać walkę z rakiem. Patrzymy bowiem również na młode pokolenia.
Istotny jest też dostęp do badań przesiewowych. To w najbliższych latach musi się poprawić. W Holandii, Belgii około 70 procent badań przesiewowych jest wykonywanych. Część badań musi dotyczyć też zmian behawioralnych społeczeństw. To są problemy: jak zmienić ludzkie zachowanie, jak być skutecznym w polityce, jak zapewnić finansowanie, by z rakiem walczono tak skutecznie jak z koronawirusem.
EBCP – Europe’s Beating Cancer Plan – Europejski Plan Walki z Rakiem ma być podobny do działań w obszarze chorób układu krążenia.
Źródło ilustracji: Transmisja z webinarium
Trzeba zbudować system zapobiegania brakom leków onkologicznych – najbardziej potrzebnych w sytuacjach krytycznych. Taka sytuacje nie może się więcej w Europie powtórzyć. Nie może być tak, że w państwach członkowskich brak leków, a Unia Europejska nie jest w stanie im pomóc. To jest niedopuszczalne, że na jednym kontynencie mieszkamy, razem budujemy np. drogi, wspólne placówki kultury, a odżegnujemy się od wspólnej polityki zdrowotnej – mówił europoseł Bartosz Arłukowicz – przewodniczący Komisji Specjalnej Parlamentu Europejskiego ds. Walki z Rakiem, minister zdrowia w Polsce w latach 2011-2015. Czas najwyższy na wspólną politykę zdrowotną w Unii Europejskiej, bo inaczej nie dogonimy świata. Przetrwamy koronawirusa i weźmiemy się za raka.
Rak powinien być błahostką. Czy tak się stanie?
Wiele z tego, czego nauczyliśmy się podczas pandemii koronawirusa, możemy przełożyć na nowotwory – mówił Josep Figueras – dyrektor i współzałożyciel Europejskiego Obserwatorium Systemów i Polityki Zdrowotnej w WHO/Europa.
Co roku w UE raka diagnozuje się u 3,5 mln osób, a 1,3 mln chorych umiera na tę chorobę. Można zapobiec ponad 40% zachorowań na raka. Jeśli obecne tendencje się nie zmienią, rak może stać się główną przyczyną zgonów w UE. Celem europejskiego planu walki z rakiem jest zmniejszenie obciążenia, jakim są choroby nowotworowe dla pacjentów, ich rodzin i systemów ochrony zdrowia. Będzie on dotyczył niwelowania nierówności dotyczących chorób nowotworowych między państwami członkowskimi i w obrębie tych państw za pomocą działań służących wspieraniu, koordynowaniu i uzupełnianiu wysiłków państw członkowskich – napisano na stronie https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/12154-Europe-s-Beating-Cancer-Plan .
Walka z rakiem ma zasadnicze znaczenie dla przyszłości Europy. W UE co 9 sekund diagnozuje się nowy przypadek tej choroby, która jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów po chorobach układu krążenia. Ponadto zachorowalność na raka stanowi ogromne obciążenie dla systemów opieki zdrowotnej i społecznej, obciąża budżety rządowe i negatywnie wpływa na wydajność i wzrost gospodarki, w tym na zdrowie pracowników w UE. Jest to złożona choroba, u podłoża której leży wiele czynników, w tym skłonności genetyczne, wpływ środowiska lub styl życia i czynniki zakaźne. Jeśli nie podejmiemy działań, do 2035 r. liczba przypadków zachorowań na raka może się podwoić i choroby nowotworowe mogą stać się główną przyczyną śmierci w Unii Europejskiej. Można jednak uniknąć 40 proc. wszystkich przypadków zachorowań na raka, jeżeli zostaną wdrożone zalecenia mające na celu zmniejszenie ryzyka, przedstawione w Europejskim kodeksie walki z rakiem – poinformowano na stronie internetowej https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/IP_20_154 .
Kazimierz Netka
Czytaj również na portalu: netka.gda.pl